www.vivo-book.com
544
həmkarları onun evinə istənilən vaxt gəlmək üçün o qədər
də Ģöhrətli, onlara elə-belə dözə bilmək üçünsə yetərincə
əyləncəli adamlar deyildilər.
Amma Jülyen bu balaca sirlərə kifayət qədər gec vaqif
oldu. Burjua evlərində hər gün müzakirə mövzusu olan
yüksək siyasət markiz kimi adamların evlərində ancaq
kədərli anlarda müzakirə olunur.
Bizim bu darıxdırıcı əsrdə əylənmək istəyi o qədər
güclüdü ki, hətta xüsusi dəvətli Ģam yeməklərində belə
markiz qonaq otağını tərk edən kimi hamı qaçıb dağılıĢırdı.
Söhbətlərdə tanrı, ruhanilər, yüksək mövqe tutmuĢ adamlar,
sarayın himayəsində artistlər – bir sözlə öz yerini
bərkitmiĢlər barədə heç bir zarafatyana ifadələrə yol
verilmirdi. Beranje, müxalifət qəzetləri, Volter, Russo, bir
sözlə, az-çox azad fikirli olan kimsə, nəsə barədə heç bir xoĢ
söz iĢlətmək olmazdı. Ən əsası, siyasət barədə danıĢmaq
qətiyyən olmazdı – qalan hər Ģey barədə sərbəst danıĢmaq
mümkün idi.
www.vivo-book.com
545
Bu salon xartiyasının iradəsinə zidd getmək hüququnu
heç nə, nə yüz minlik gəlir, nə də mavi lent verə bilməzdi.
Cüzi bir fikir kobudluq kimi görünə bilərdi.
Gözəl ahəngə, əvəzsiz nəzakətə, xoĢagəlmək cəhdlərinə
baxmayaraq, bütün üzlərdə adamların necə darıxdıqları
yazılmıĢdı. Məcburən bura gəlmiĢ cavan adamlar onların
nəsə qadağan olunmuĢ bir əsərlə tanıĢlığını büruzə verə
biləcək, ya da nəsə xoĢa gəlməyən fikirlər sahibi
olduqlarından Ģübhələndirəcək bir söz deyə biləcəklərindən
çəkinərək, Rossinidən bir-iki gözəl ifadə iĢlətmək və
bugünkü hava barədə danıĢmaqla kifayətlənirdilər.
Jülyen fikir vermiĢdi ki, söhbətdə adətən markiz de La-
Mollun mühacirətdə tanıĢ olduğu iki vikont və beĢ baron
fəal iĢtirak edir. Bu cənablar altı-səkkiz min livr dəyərində
icarə gəlirinə sahib idilər, onlardan dördü “Kotidyen”ə,
üçüsə “Qazet de Frans”a abunəydi. Birinin ehtiyatında
həmiĢə mütləq nəsə bir saray lətifəsi olurdu. Jülyen fikir
vermiĢdi ki, bu cənablardan birinin beĢ ordeni vardı,
qalanlarısa üç orden taxırdı. Amma əvəzində qonaq otağında
on xidmətçi fırlanır, bütün axĢamı hər on beĢ dəqiqədən bir
www.vivo-book.com
546
çay və dondurma təklif edir, gecəyarısısa Ģampan Ģərabı və
xudmani bir Ģam yeməyi olurdu.
Buna görə də Jülyen az hallarda axıra qədər otururdu,
ümumiyyətlə, o baĢa düĢmürdü ki, belə qızıla tutulmuĢ
qonaq otaqlarında gedən söhbətlərə necə ciddi-ciddi qulaq
asmaq olar? O hərdən həmsöhbətlərinin üzünə baxaraq
düĢünürdü ki, bəlkə onlar özləri danıĢdıqları Ģeyləri lağa
qoyurlar?
“Mənim hər halını bildiyim ağam, cənab de Mestr, – o
düĢünürdü, – bunlardan yüz dəfə yaxĢı danıĢdığı halda belə
çox darıxdırıcı görünürdü”.
Bu əzablı, adamı havasızlıq dərəcəsinə çatdıran
darıxdırıcılığı fərq edən təkcə Jülyen deyildi. Bəziləri
yorulmadan dondurma yeməklə baĢlarını qatır, bəzilərisə hər
Ģeyi buna hesablayırdılar ki, bir azdan desinlər:
“Mən indicə de La-Molların evindən gəlirəm. Təsəvvür
edin, orada danıĢırdılar ki, Rusiya...”
Jülyen bu adamlardan birindən öyrənmiĢdi ki, cəmi
yarım il əvvəl xanım de La-Moll onlara göstərdiyi iyirmiillik
sədaqətinə görə kasıb baron Le-Burqinyonu prefektliyə
www.vivo-book.com
547
keçirmiĢdi, Bərpa dövrünün əvvəlindən həmin vaxta qədərsə
bu cənab prefekt köməkçisiymiĢ.
Bu böyük hadisə cənabların bu evə həvəsini artırmıĢdı.
Onlar əvvəllər də elə tez inciyən adamlar olmamıĢdılar,
indisə heç nədən qırılmırdılar.
Bir sözlə, bu adamlara qarĢı hörmətsizlik çox az
hallarda büruzə verilirdi, amma Jülyen bir neçə dəfə masa
arxasında markizlə arvadının arasında yanlarında oturan
adamlar barədə qısa, amma sərt dialoqların Ģahidi olmuĢdu.
Bu adlı-sanlı cənablar babalarının kral karetalarında
gəzdikləriylə öyünməyən adamlara qarĢı olan ikrahlarını heç
cürə gizlətmirdilər. Jülyen bir də bunu müĢahidə eləmiĢdi ki,
təkcə xaç yürüĢləri barədəki söhbət bu cənabların üzündə
ciddilik və hörmət ifadəsi yarada bilir. Qalan bütün
vaxtlarda bu hörmət hissində nəsə bir minnət olurdu.
Bütün bu cah-calalın və darıxdırıcılığın arasında Jülyen
təkcə cənab de La-Molla dərin maraq hissiylə yanaĢırdı. O,
dəfələrlə və dərin məmnunluq hissiylə eĢitmiĢdi ki, cənab
markiz kiməsə fağır Le-Burqinyonun vəzifəsini artırmaqdan
ötrü heç nə etmədiyini təkrar edir. Bu, markizaya nəzakətli
www.vivo-book.com
548
davranıĢından irəli gəlirdi – Jülyensə həqiqəti abbat Pirardan
öyrənmiĢdi.
Bir dəfə səhər abbat Jülyenlə markizin kitabxanasında
iĢləyir, onun Frilerlə bitmək bilməyən davasının
xırdalıqlarını ayırd eləyirdi.
– Cənab, – Jülyen qəfildən dedi, – hər gün markizanın
süfrəsinə oturmaq mənim öhdəliklərimdən biridir, yoxsa
bunu özümə qarĢı bir lütfkarlıq kimi qəbul eləməliyəm?
– Bu çox böyük Ģərəfdir! – abbat hirslə dedi – Cənab
N., akademik, bu evdə düz on beĢ illik zəhməti olan adam
bu qədər səy göstərməyinə baxmayaraq, bacısı oğlu cənab
Tambonun belə bir lütfə nail olmasını təmin edə bilmədi.
– Cənab, mənim üçün öhdəliklərimdən ən ağır olanı
budur. Mən heç seminariyada belə darıxmırdım. Mən hərdən
madmazel
de
La-Mollun
da darıxdığını görürəm,
baxmayaraq ki, o artıq bu evin dostlarının hal-xasiyyətinə
öyrəĢməliydi. HəmiĢə qorxuram ki, indicə məni yuxu
tutacaq. Mənə lütf eləyin, qırx su qarĢılığında hansısa kasıb
bir kafedə nahar edə bilim.
Dostları ilə paylaş: |