Stendal Qırmızı və qara
Yüklə 4,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.vivo-book.com
987 oğlanı həm də Parisdən Veryerə yollanandan bəri düĢdüyü xəstəhal qızdırma və anlaqsızlıqdan da çıxardı. Ġndi onun gözlərindəki alicənab, təmiz göz yaĢlarıydı: o, mühakimə olunacağına bircə dəqiqə də olsun Ģübhə eləmirdi. “Deməli, o yaĢayacaq! – oğlan durmadan öz-özünə deyirdi – O yaĢayacaq, bağıĢlayacaq və məni sevəcək...” Səhər həbsxana nəzarətçisi onu yuxudan çox gec oyatdı. – Görünür, vicdanınız sakitləĢib, cənab Jülyen, – nəzarətçi dedi. – Mən düz iki dəfə gəlib, sizi oyatmaq istəmiĢəm. Alın, sizə iki ĢüĢə əla Ģərab gətirmiĢəm. Bunları sizə bizim küre, cənab Maloy göndərib. – Necə?! O fırıldaqçı hələ burdadı? – Jülyen soruĢdu. – Bəli, cənab, – nəzarətçi səsini alçaltdı. – Amma siz onun barəsində belə danıĢmayın, bunun sizə ancaq ziyanı ola bilər. Jülyen güldü. – Əzizim, mən elə vəziyyətə düĢmüĢəm ki, indi mənə zərər ancaq sizdən – belə mehriban və xeyirxah www.vivo-book.com
988 olmayacağınız halda – gələ bilər. Siz də ki, çətin öz münasibətinizi dəyiĢəsiniz, axı mehribanlığınızın dəyərini alacaqsınız... Bunu deyəndən sonra Jülyen nəzarətçiyə bir qızıl pul ataraq, sözlərini təsdiqləmiĢ oldu. Cənab Nuaru xanım de Renal barədə öyrənə bildiklərini bir də, özü də daha böyük həvəslə danıĢdı, amma madmazel Elizanın gəliĢi barədə bircə kəlmə də demədi. Cənab Nuaru sözün əsl mənasında əclaf və kölə ruhlu adam idi. Qəfildən Jülyenin ağlına bir fikir gəldi: “Bu idbar yekəpər burada üç-dörd yüz frank maaĢ alır, axı həbsxanada elə də çox adam olmur. Deməli, mənimlə Ġsveçrəyə qaçacağı təqdirdə, ona on min frank təklif eləyə bilərəm. Amma bu əbləhi inandırmaq lazımdı ki, mən onu aldatmayacağam – bu isə çox çətin olacaq”. Amma Jülyen bu heyvanaoxĢar adama məsələni necə uzun-uzadı izah edəcəyini təsəvvür elədi və iyrənərək, baĢqa Ģeylər barədə düĢünməyə baĢladı. AxĢam məlum oldu ki, artıq gecdir. Gecəyarısı poçt karetası gəlib onu apardı. Jülyen öz yol yoldaĢlarından – www.vivo-book.com
989 jandarmlardan çox razı qaldı. Səhər onu Bezanson həbsxanasına çatdırdılar, buradasa Jülyeni nəzakətlə qarĢılayaraq, qotik qalanın ən üst mərtəbəsinə apardılar. Bir az diqqətlə baxandan sonra, o bu nəticəyə gəldi ki, buranın arxitekturası XIV əsrin əvvəllərinə aiddir və tikilinin gözəlliyinə, ovsunlayıcı rahatlığına heyran qaldı. Həyətin iki qaramat divarının arasından uzaqdakı heyranedici mənzərə açılırdı. Səhəri gün onu istintaqa çağırdılar. Sonra bir neçə gün Jülyeni dindirib-danıĢdıran olmadı. Oğlanın ürəyi rahat idi. Bu iĢ ona sadədən sadə görünürdü: “Mən adam öldürmək istəmiĢəm, mən ölümə layiqəm”. O bu barədə çox düĢünmürdü. Məhkəmə, izdiham qarĢısında çıxıĢ eləmək, müdafiə – bunlar hamısı ona zəhlətökən faydasız iĢlər, darıxdırıcı, nə vaxt baĢ tutacağı barədə baĢ sındırıb, gözləməli olduğu iĢlər kimi görünürdü. O ölüm barədə də çox düĢünmürdü. “Məhkəmədən sonra bu barədə düĢünərəm” deyirdi. Həyat heç də ona darıxdırıcı gəlmirdi. Ġndi o hər Ģeyə baĢqa gözlə baxırdı. Canında daha bir damcı da www.vivo-book.com
990 Ģöhrətpərəstlik hissi qalmamıĢdı. O madmazel de La-Moll barədə demək olar ki, fikirləĢmirdi. Onun hiss elədiyi yeganə Ģey – peĢmançılıq idi. Ġndi gecələr, təkcə qala üstündə uçuĢan qartalların səsinin pozduğu sükutda, xanım de Renalın xəyalı tez-tez onun gözünə görünürdü. Yaranın ölümcül olmadığına görə Jülyen Tanrıya Ģükür eləyirdi. “Qəribədir! – o, tək qalanda düĢünürdü. – Mənə elə gəlirdi ki, cənab de La-Molla yazdığı məktubla o qarĢımda açılan bütün xoĢbəxt yolları bağladı. Aradan ikicə həftə keçib, amma o vaxt mənə xoĢbəxtlik kimi görünən Ģeylərin heç bir dəyəri qalmayıb. Verjinin harasındasa rahat yaĢamaq üçün ildə iki-üç yüz livrlik gəlir...o vaxt mən xoĢbəxt idim. Amma mən necə xoĢbəxt olduğumu baĢa düĢmürdüm!” Elə dəqiqələr olurdu ki, o, dəhĢətli dərəcədə həyəcanlanaraq, kətildən sıçrayırdı. “Əgər mən xanım de Renalı öldürsəydim, sonra özümü də öldürərdim. Özümdən iyrənməmək üçün onun sağ olduğunu bilmək mənə çox vacibdir. Ġntihar! Bax, bu barədə düĢünməyə dəyər. Bədbəxt müttəhimlə mümkün qədər www.vivo-book.com
991 qəzəbli davranan bu formalist hakimlər, özləri nəsə avara bir ordeni almaqdan ötrü ən yaxĢı vətəndaĢı dar ağacından asmağa hazırdılar... Özümü öldürsəm, o hakimlərin iyrənc fransız dilində deyəcəkləri, burdakı fransız qəzetlərinin bəh- bəhlə çap edəcəyi təhqiramiz nitqlərdən canımı qurtarardım. Axı mən ən azı hələ altı-yeddi həftə də yaĢaya bilərəm”. Bir neçə gündən sonra o düĢünürdü: – Ġntihar?! Yox, lənət Ģeytana! Axı Napoleon yaĢadı. Bir də ki, mən yaĢamağı sevirəm. Burada sakitçilikdi, heç kim mənə mane olmur. Sona o gülərək, Parisdən gətirtmək istədiyi kitabların siyahısını tutmağa baĢladı.
XXXVII
QÜLLƏ www.vivo-book.com
992 Dost qəbri.
Stern Dəhlizdən bərk səs-küy gəldi – qəribəydi, bu saatlarda buralara heç kim gəlmirdi. Qülləyə qonmuĢ Ģahin səs-küy salaraq, uçub getdi, qapı açıldı və ahıl küre ġelan tir-tir əsərək, əlindəki əsayla birlikdə Jülyenin qucağına yıxıldı. – Mərhəmətli Tanrı! Axı bu necə ola bilərdi, övladım...Yox, mən vəhĢi deməliydim! Yazıq qocanın daha bir kəlmə də deməyə halı qalmadı. Jülyen onun bu dəqiqə yıxılacağından qorxurdu. O, qocanı kətilə qədər aparmalı oldu. Zaman ağır əllərini bir vaxtlar yorulmaq bilməyən bu adamın çiyinlərinə çox bərk dirəmiĢdi. Jülyenə elə gəlirdi ki, qarĢısındakı kürenin özü yox, kölgəsidir. Bir az nəfəs alandan sonra qoca dilə gəldi: – Mən sizin Strasburqdan yazdığınız məktubu və veryerli kasıblar üçün göndərdiyiniz o beĢ yüz frankı ancaq dünən almıĢam. Mənə məktubu ora, dağlara, Livraya çatdırdılar. Axı mən indi orada, qardaĢım oğlu Janın yanında
www.vivo-book.com
993 yaĢayıram. Sonra da qəfildən bu bədbəxt hadisəni eĢitdim. Ġlahi! Belə Ģey ola bilərmi? Qoca daha ağlamırdı, onun baxıĢlarında indi heç bir məna yox idi və o, demək olar ki, mexaniki danıĢırdı. – Mən o beĢ yüz frankı gətirmiĢəm, alın, bu pullar sizə lazım ola bilər. Jülyen kövrəldi: – Ata, sizi görmək mənə bəsdir! Pulumsa hələ var. Bundan sonra o, qocadan bir kəlmə də olsun, ağıllı- baĢlı söz ala bilmədi. Göz yaĢları cənab ġelanı boğur, sonra yanaqları boyu axırdı. O, gözlərini Jülyenə zilləyib baxır və sanki oğlanın onun əllərini əlinə alaraq, dodaqlarına yaxınlaĢdırdığını görmürdü. Bir vaxtlar sözün həqiqi mənasında alicənab ifadəylə parlayan o canlı sifət indi demək olar ki, donmuĢ və bütün ifadələrdən məhrum olmuĢdu. Bir azdan qocanın arxasınca bir kəndli gəldi. Kəndli: – Ona çox yorulmaq olmaz, elə çox danıĢmağı da ziyandı. – Jülyen bu kəndlinin onun qardaĢı oğlu olduğunu baĢa düĢdü. www.vivo-book.com
994 Onun gəliĢi Jülyenə çox pis təsir elədi – indi o ağlaya da bilmirdi ki, bir az yüngülləĢsin. Jülyen üçün hər Ģey qaramat, çıxılmaz olmuĢ, ürəyi sinəsində elə bil buza dönmüĢdü. Bunlar onun törətdiyi cinayətdən bəri yaĢadığı ən dəhĢətli dəqiqələr idi. Ġndi o, ölümü bütün xırdalıqlarına qədər görürdü. Qəlb geniĢliyi, alicənablıq söhbətləri – hamısı yağıb boĢalan bulud kimi yoxa çıxmıĢdı. Bu dəhĢətli hal bir neçə saat çəkdi. Ġnsanın zəhərlənmiĢ ruhunu fiziki təsirlər və Ģampan Ģərabıyla müalicə eləyirlər. Amma Jülyen belə üsullara əl atmağı qorxaqlığın son həddi hesab eləyirdi. Durmadan otağın o baĢ-bu baĢına addımladığı bu dəhĢətli günün sonunda oğlan qəfildən qıĢqırdı: – Ġlahi, mən necə də axmağam? Axı bu qocanın dözülməz halı mənə ancaq baĢqaları kimi, adi ölümlə ölə biləcəyim halda əzab verməliydi. Amma bu cavan yaĢda, özü də ani ölümlə ölmək məni bu məzlum aqibətdən xilas edəcək.
www.vivo-book.com
995 Belə düĢündüyünə baxmayaraq, Jülyen hiss eləyirdi ki, o yorulub, o qorxub, məhz buna görə də qoca kürenin gəliĢi ona belə pis təsir eləyib. Daha onda sərtlik, alilik, romalı cəngavər davranıĢı qalmamıĢdı. Ölüm hardasa hündür bir yerdə pərvaz eləyirdi və o elə də asan iĢ deyildi. – Bu mənim termometrim olacaq, – o öz-özünə dedi. – Bu axĢam mən gilyotinə gedən adamın göstərə biləcəyi əzmkarlığın on dərəcəsini aĢağı salmıĢam. Axı bu səhər mənim əzmkarlığım lazım olan dərəcədəydi. Belə baxanda, axı nə fərqi var ki? Əsas odu ki, lazım olan dəqiqədə o əzmkarlıq mənə qayıtsın. Termometr məsələsi bir az onun eynini açdı və qara fikirləri beynindən dağıtdı. Səhəri gün oyananda, Jülyen dünənki günə görə utandı. “Mənim xoĢbəxtliyim və sakitliyim təhlükə altındadı” – o düĢündü. Oğlan hətta qərara gəldi ki, baĢ prokurora məktub yazıb, yanına heç kimi buraxmamağı xahiĢ eləsin. “Bəs Fuke? – o düĢündü. – O bura, Bezansona gəlsə, bu iĢ onu çox məyus eləyər!” www.vivo-book.com
996 Bəlkə də iki ay idi ki, Fuke onun yadına düĢmürdü. “Strasburqda mən necə də axmaq olmuĢam. Mənim fikirlərim mundirimin yaxalığından yuxarı iĢləməyib!” Fuke barədə düĢünmək onu çox da məĢğul eləmədi, Jülyen yenə kövrəldi. Həyəcandan o baĢ-bu baĢa addımlamağa baĢladı. “Hə, ölümqabağı əzmkarlığım iyirmi dərəcə də azaldı... Əgər mənim zəifliyim çoxalsa, ən yaxĢı yol intihardı. Mənim qorxaq kimi öldüyümü görsələr, o abbat Malonlar və cənab Valnolar necə bayram eləyər?!” Fuke gəlib çıxdı – bu sadə, mehriban adam dərddən özünə yer tapmırdı. Onun fikri-zikri ancaq öz varidatını satmaq, həbsxana nəzarətçisini satın almaq və Jülyenin qaçıĢını təmin etmək idi. O durmadan cənab de Lavaletin qaçmağından danıĢırdı. – Sən məni məyus eləyirsən, – Jülyen dedi. – Cənab de Lavaletin günahı yox idi, mənsə günahkaram. Sən özün də istəmədən, bu fərqi mənim yadıma salırsan. Özün də bura bax, sən nə danıĢırsan? Doğrudan da sən bütün varidatını
www.vivo-book.com
997 satmağa hazırsan? – MüĢahidə qabiliyyəti və inamsızlığı özünə qayıdan Jülyen qəfildən heyrətə gəldi. Fuke dostunun axır ki, onun təklif elədiyi məsələylə maraqlanmağından sevinərək, torpaqlarının hər biri üçün ala biləcəyi pulları hesablamağa baĢladı. “Kənd mülkədarına xas olmayan heyrətamiz fədakarlıq! – Jülyen düĢündü. – Ona baxanda, gördüyüm xəsislik, ehtiyatlılıq, xırdaçılığı məni utandığımdan qızarmağa məcbur eləyirdi – o isə indi hər Ģeyini mənim yolumda qurban verməyə hazırdı! Düzdü, cənab de La-Mollun qəsrinə gələn o kübar, “Rene” oxuyan gənclər bunun qədər gülməli görünmürlər, amma əlinə qəfil keçən mirasla varlanan və pulun qədrini bilməyən gəncləri çıxmaq Ģərtiylə, o kübar parislilərin hansı belə fədakarlığa hazır ola bilər?” Dostunun bütün nitq qüsurları, yonulmamıĢlığı – hamısı yoxa çıxdı, Jülyen dostunun boynuna atılıb, onu qucaqladı. Parislə müqayisə olunan əyalət hələ heç vaxt belə üstünlüyə sahib olmamıĢdı. Fuke Jülyenin gözlərində oxuduğu hissləri qaçmağa razılıq kimi qiymətləndirdi.
www.vivo-book.com
998 Bu alicənablıq nümayiĢi cənab ġelanın gəliĢindən sonra ruhdan düĢən Jülyeni özünə gətirdi. O hələ çox cavan idi, amma məncə, onun xislətində olduqca çoxlu gözəl Ģeylər vardı. Əksər insanların elədiyi kimi, kövrəklikdən hiyləgərliyə keçmək əvəzinə, illər keçdikcə, o əsl xeyirxahlığa çatmıĢ və özünün ağlasığmaz Ģübhəkarlığından xilas olmuĢdu. Bir də ki, axı qabaqcadan bu xoĢ xəbərvermələrin nə mənası var? Öz ifadələriylə bu darıxdırıcı prosesə tez son qoymağa çalıĢan Jülyenin cəhdlərinə baxmayaraq, istintaq uzandı. O isə hər gün: – Mən adam öldürmüĢəm, istənilən halda, qəsdən adam öldürmək istəmiĢəm – deyə təkrarlayırdı. Amma onun hakimi əsl bürokrat idi. Jülyenin ifadələri sorğu-sualları azaltmırdı – bu ifadələr hakimin qüruruna toxunurdu. Jülyen bilmirdi ki, onu ağır Ģərtləri olan zirzəmiyə köçürmək istəyirmiĢlər, ancaq Fukenin xidmətləri sayəsində səksən addımlıq hündürlükdə yerləĢən bu gözəl otaqda qalır.
www.vivo-book.com
999 Abbat de Friler Fukenin odun satdığı adamlardan biriydi. Xeyirxah odun alverçisi bütün vasitələrdən istifadə eləyib, hər Ģeyə qadir baĢ vikarinin yanına düĢmüĢdü. Cənab de Friler ona deyəndə ki, Jülyenin yaxĢı keyfiyyətlərini və seminariyada göstərdiyi xidmətləri yaddan çıxarmayıb və buna görə də hakimləri Jülyenə qarĢı ədalətli davranmağa çalıĢacaq, Fukenin sevincinin həddi-hüdudu olmadı. Fuke dostunun xilas olacağına ümid eləyərək, az qala baĢ vikarinin qarĢısında diz çökdü və xahiĢ elədi ki, ayinlərin keçirilməsinə kömək məqsədilə verdiyi altı luidoru qəbul eləsin ki, dua eləyənlər Tanrıdan müttəhimin bağıĢlanmasını istəsinlər. Fuke bərk yanılırdı. Cənab de Friler az qala cənab Valnoyla əlbir idi. O, altı luidoru qəbul eləməkdən qəti Ģəkildə imtina elədi və hətta bu kəndliyə baĢa salmağa çalıĢdı ki, pulunu özündə saxlasın. Bunu ona baĢa sala bilməyəcəyini görəndə, cənab de Friler Fukeyə dedi ki, bu pulları doğrudan da hər Ģeydən məhrum olan bədbəxt dustaqlara paylasın. Cənab Friler düĢünürdü: www.vivo-book.com
1000 “Bu Jülyen də nəsə qəribə məxluqdu. Onun hərəkətinin heç bir izahı yoxdur, mənim üçün izaholunmaz Ģeylər olmamalıdı. Bəlkə də onu əzabkeĢ elan eləmək olar... Hər halda mən bu iĢin axırına çıxmalıyam, məsələnin nə yerdə olduğunu bilməliyəm. Yeri gəlmiĢkən, bizə az da olsa, hörmət eləməyən və məndən zəhləsi gedən o xanım de Renalı da bir az qorxutmaq lazımdı. Bəlkə bu məsələdə mən Jülyenə qarĢı açıq-aĢkar xoĢ münasibət bəsləyən cənab de La-Molla da barıĢmaq fürsəti tapdım. Onların davasının həlli müqaviləsi bir neçə həftə əvvəl imzalanmıĢdı, o vaxt abbat Pirar Bezansondan gedərkən Jülyenin sirli əsil-nəcabəti barədə bir-iki kəlmə demiĢdi – bunlar hamısı Jülyen Veryer kilsəsində xanım de Renalı öldürməyə cəhd etdiyi gün baĢ vermiĢdi. Ġndi ölümqabağı Jülyeni qorxudan bircə Ģey vardı – atasının onun yanına gələ bilmə ehtimalı. O, baĢ prokurora yanına adam buraxmaması üçün məktub yazma məsələsini Fukeylə məsləhətləĢdi. Doğma atayla, özü də belə bir vaxtda görüĢməkdən imtina eləmək odun alverçisinin kəndli xasiyyətinə yad idi və o bərk təəccübləndi. Ona hətta elə Yüklə 4,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|