Sufizm etikasi kk



Yüklə 390,49 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/16
tarix07.12.2017
ölçüsü390,49 Kb.
#14332
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16


O`zbekstan Respublikasi Xaliq  bilimlendiriw  ministrligi  

A`jiniyaz atindag`i  No`kis ma`mleketlik  pedagogikaliq instituti  

 

«Milliy ideya, ruwxiyliq  tiykarlari ha`m  huqiq  ta`limi»   kafedrasi  



 

 

 



 

 

&

&&



&Sufizm etikasi[

[[

[ pa`ni  boyinsha  



 

L e k  ts i ya  t e k s t l e r i   

 

 

 

 

 

 

Lektor  Saparova G   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2012-jil 


Mundarija  

Sufizm etikasi pa`ninin` predmeti ha`m 

waziypalari 

 

 

1-lektsiya  

1.Sufizm taliymatinin` mazmuni. 

     2.Suvfizinin` a`hmiyetiyu

 

 

Sufizmnin` payda boliwi ha`m 

rawajlaniwi.

    


 

2-lektsiya  

1. Sufiy so`zinin` kelip shig`iwi ha`m onin` ha`r-qiyli 

mazmun ha`m ma`niste tu`sindiriliwi.  

2. Sufizmnin` islam dinine shekemgi ha`m islam dini 

ta`sirinde rawajlaniwi. 

3. IX-a`sir baslarindag`i sufizm ma`selesi. 



 

 

12-13 a`sirlerdegi Sufizmnin` o`zine 

ta`n o`zgeshelikleri 

 

 

3-lektsiya  

  1. X-XIII a`sirlerdegi sufizmnin` o`zine ta`n 

o`zgeshelikleri. 

  2. Sufizm tariyxatlari negizinde sufizm 

filosofiyasinin` qa`liplesiwi. 

  3. Keyingi da`wirlerde payda bolg`an tariyxatlar



 

 

Najmiddin  Kubro  ha`m  Kubrobiya 

tariyxatinin` kelip shig`iwi.

    


 

4-lektsiya  

1.  Kubroviya  tariyxatinin`  o`zinen  aldin`g`i 

sufistlik ta`liymatlardan o`zgesheligi. 

2. Kubroviya tariyxati ha`r-ta`repleme jetilisken 

diniy, filosofiyaliq ta`liymat sipatinda. 

 

 

Xoja  Axmad  Yassaviy  ha`m  Yassaviya 

taryxati

    


 

5-lektsiya  

1.  XII  a`sirde  Orayliq  Aziyada  Yassaviylik 

tariyxatinin`  payda  boliwi  ha`m  shig`is  ellerine 

taraliwi. 

2.  Axmad  Yassaviydin`  moralliq  ha`m  ja`miyetlik-

siyasiy ko`z-qaraslari.

 

 

Bahawatdin  Naqshband  ha`m  onin` 

Naqshbandiya tariqati

 

 

6-lektsiya  

1. Naqishbandiya tariyxatinin` o`zinen aldin`g`i 

sufistlik ta`liymatlardan o`zgesheligi. 

2. Naqishbandiya tariyxati ha`r-ta`repleme jetilisken 

diniy, filosofiyaliq ta`liymat sipatinda.

 

 

7-lektsiya  

Sufizm bolmis  haqqinda 

 

 

 

1.

 



Panteistlik  xarakterge  iye  sufizmdegi 

bolmis ma`selesi. 

2.

 

Sufizmde  materialliq  du`n`ya  haqqinda 



tu`sinikler. 

3.

 



Neoplatonizm 

ag`iminin` 

sufizmnin` 

rawajlaniwina ta`siri. 

Sufizmde dialektika ma`selelerinin` ushirasiwi

 

 

Sufizm 

filosofiyasinda 

sotsial-moralliq 

ma`seleler

 

 



8-lektsiya  

1. 


Sufizmde 

insan 


man`aviyati 

ma`selesinin` 

analizleniwi. 

2. 


Sufizm 

filosofiyasinda 

isanlardi 

toparlarg`a 

ajiratiwda  na`psi  tiykarg`i  o`lshem  sipatinda  qabil 

etiliwi. 

3. Sufizmde adalat ma`selesinin` analizleniwi. 

 



 

Sufizm filosofiyasinda sotsial-moralliq 

ma`seleler

 

 



9-lektsiya  

1.  Sufizmde  insan  man`aviyati  ma`selesinin` 

analizleniwi. 

2.  Sufizm  filosofiyasinda  isanlardi  toparlarg`a 

ajiratiwda  na`psi  tiykarg`i  o`lshem  sipatinda  qabil 

etiliwi. 

3. Sufizmde adalat ma`selesinin` analizleniwi.

 

 

Sufizmde kamil insan ideyasi



 

 

10-lektsiya  

1  Ruwxiy  barkamal  insane  tu`sinigi,  onin` 

shig`is xiliqlarina ta`n ta`repi.  

2. Watandisu`yiwshilik, insandisu`yiwshilik 

ha`m o`z milletine sadiqliq shaxs ruwxiyatinin` 

a`hmiyetli o`lshemleri.

 

 

 

  



1. Kirisiw. Sufizm etikasi pa`ninin` predmeti ha`m waziypalari 

Jobasi 

     1.Sufizm taliymatinin` mazmuni. 

     2.Suvfizinin` a`hmiyetiyu 

 

 



     1.Sufizm taliymatinin` mazmuni. 

Sufizm  taliymatinda  ko`rsetiliwinshe,  turmisliq  mashqalalar  menen  baylanisli  bolg`an  joqari  niyetlerge, 

maqsetlerge  jetisiw  basqishpa-basqish  a`melge  asadi.  Bul  basqishlardin`  ha`r  birinde  insan  haqiyqatliqqa  a`ste-

aqirinliq  penen  jaqinlasip  baradi.  En`  joqari  haqiyqat  insan  o`z  hu`jdani,  ishki  keshirmeleri  arqali  jetisken  bilim 

esaplanadi.  

Sufizm-adamlardi hadalliqqa, pa`klikke, ten`likke, insan qa`dir qimbatin jerge urmasliqqa shaqiriwshi, barliq 

musilmanlardin`  ten`  bolip,  ha`rkim  o`zinin`  hadal  miyneti  menen  ku`n  keshiriwin,  basqalardin`  ku`shinen 

paydananbasliqti, ja`miyetlik adalat qag`iydalarin basshiliqqa aliwdi na`siyatlawshi taliymat. Bul taliyman wa`killeri 

bunday  maqsetlerge  adalatli  ja`miyet  qurip,  yaqshi,  a`dil  patshag`a  iye  bolip  g`ana  emes,  ba`lki  Allataalag`a  shin 

ju`rekten berilip, onin` irzalig`ina erisiw arqali jetisiw mu`mkin, dep esaplag`an. 

Sufizm-(tasavvuf)  shig`is  musilman  xaliqlarinin`  ma`na`wiy  turmisi  tariyxinda  o`shpes  iz  qaldirg`an 

ja`miyetlik  filosofiyaliq  ag`imlardin`  biri.  Ol  o`zinin`  on  a`sirden  artiq  rawajlaniw  jillari  dawaminda  tariyxiy 

da`wirlerdin`  ja`miyetlik,  ma`deniy,  ideyaliq  ha`m  etikaliq  ta`replerine  say  halda  tu`rli  forma  ha`m  jo`nelislerde 

rawajlanip keldi. 

 

 

Demek  sufizm  jetiklik  ha`m  ma`na`wiy  kamalat  shoqqilarina  erisiwdin`  jolidur.  Dilge  Allatalanin`  atin 



ja`mlew  insannin`  qa`lbin  pa`kleydi,  oni  iyman,  hadalliq,  a`dep-ikramliq  jaqtan  pa`klik,  miynetti  su`yiwshilik, 

insandi  su`yiwshilik  jolina  sharlaydi.  Sol  sebepli  de  sufizm  ta`liymatinda  dilge  Allatalanin`  ismi  ja`mlenip,  hadal 

miynet penen  ku`n ko`riw insan o`miri  ha`m  xizmetinin` tiykarg`i  mazmuni sipatinda talqi etiledi. Sufizmnin` bul 

joli o`zinin` tiykarg`i ma`nisi jag`inan diniy iqtiqat ha`m iymandi du`n`yaliq mashqalalar menen baylanistiw, olardi 

adalatli sheshiwge u`les qosiwg`a adamlardi bag`darlaw menen de a`hmiyetli. 

Sonni  da  aytip  o`tiw  kerek,  bunnan  birneshe  jillar  ilgeri  sufizm  ta`liymatina  bir  jaqlama,  qara  ko`z  a`ynek 

arqali  na`zer  taslanip  kelindi.  Oni  diniy-mistik,  reaktsion,  pessimistlik  ta`liymat  dep  tu`sindirer  edi.  Sufizm 

taliymatina  biz  ma`lim  sebeplerge  baylanisli  ob`ektiv  jantasiwdan  marqum  bolip  keldik.  Shu`kiranalar  bolsin, 

g`a`rezsizlik  quyashinin`  nurlarinan  na`r  alip,  biz  o`tmish  qa`diriyatlarimizg`a,  sonin`  ishinde  sufizm  ta`liymatina 

mu`na`sibetimiz o`zgerip, oni duris, qalis ko`z qarastan izertlew imkaniyatlarina iye boldiq. 

O`tmish  miyrasimizdi  teren`  u`yreniw,  umitilip  baratirg`an  qa`diriyatlarimizdi  qayta  tiklew,  ag`artiwshiliq-

ta`rbiyaliq islerimizde u`lken a`hmiyetke iye. Jurt basimiz Islam Karimov o`zinin` ma`mleket ha`m ja`miyet qurilisi 

akademiyasinin`  ashiliw  meresiminde  so`ylegen  so`zlerinde  «`biz  o`z  rawajlaniw  ha`m  reformaliq  jolimizdan 

jedellik  penen  alg`a  ju`riwimiz  ushin  ku`shli  ruwxiy  quwat  beretug`in  milliy  ma`deniyatimiz,  shig`is 

filosofiyasinin` o`mirbag`ish ha`m teren` bulaqlarinan na`r aliwimiz og`ada a`hmiyetli»` degen edi. 

     2.Suvfizinin` a`hmiyetiyu 

Sufizm  taliymati  islam  bawirinda  rawajlanip,  Quran  ha`m  Hadis  hiklemtlerinen  aziqlang`an,  ko`p 

jag`daylarda shariyat qag`iydalarina su`yengen bolsa da, lekin rasmiy diniy aqiydaparasliq, hakimshilik toparlarinin` 

ayshi-a`shiretlerge g`arq bolip turmis keshiriw ta`rizine, talawshiliq ha`m ma`npa`tparastliqqa qarsi shig`ip, olardin` 

miynetke  naraziliqlarin  a`shkaralap  keldi.  Bul  taliymattin`  el  arasina  jayilip,  oy-pikir  jan`alaniwina  qanat  bergeni, 

haq ha`m haqiyqatqa ha`wes  ziyalilar ju`regin ba`nt etkeninin` sebebi de sol edi. Buni tag`i bir na`rse tastiyiqlaydi, 

sufizm qala o`nermentleri, a`yemnen ma`deniyati rawajlanip kelgen ilim-bilim oraylarinda o`z rawajlaniwin tapqan. 

1993  jili  watanlaslarimiz  musirman  Shig`isindag`i  ulli  sufizm  oyshillari-yassaviya  tariqatinin`  tiykarin 

saliwshi, turkiy klassikaliq poeziyasinin` ataqli wa`kili Xoja Axmad Yassawiydin` 900 jilliq ha`m Xoja Bahowatdin 

Nag`ishband ha`ziretlerinin` u`wo` jilliq  yubileylerin  nishanladi. Bular o`tmish  miyrasimizg`a, qa`diriyatlarimizg`a 

bolg`an mu`nasabettin` tu`pten o`zgergenliginin` ayqin da`lili bola aladi. 

Keyingi  jillarda  joqarida  atlari  tilge  aling`an  teberik  babalarimizg`a,  uliwma  sufizm  tariyxina  hym 

taliymatina  bag`ishlang`an  birqansha  shig`armalar  ha`m  maqalalar  payda  boldi.  Nasafiydin`  «`Xoja  Axmad 

Yassaviy»`,  Orif  Usmannin`  «`Bahowatdin  Nag`ishband  taliymati»`,  Botir  Valixujaevtin`  «`Xoja  Axror  Vali»` 

shig`armalari,  «`Yassaviy  kim  edi»`,  «`»`oyblar  haylidin  engan  chiroqlar»`  kibi  toplamlar  usilardin`  qatarinan 

esaplanadi. 

Ha`zirgi  waqitlarda  filosofiyada  sufizmge  ayriqsha  itibar  berilmekte.  Biraq  bul  tarawda  o`zbek  tilinde 

a`debiyatlar  jeterli  emes.  Biraq  soni  aytip  o`tiw  kerek,  sufizmnin`  filosofiyaliq  taliymati  ele  ken`  ha`m  teren` 

u`yrenilmegen.  Bul  taraw  boyinsha  sanawli  ilimiy  miynetler  bar.  Bular  N.Komilovtin`  «`Tasavvuf»`,  rus  tilinde 

basip  shig`arilg`an  M.T.Stepanyannin`  «`Filosofskie  aspekti  sufizma»`  degen  shig`armasi  ha`m  «`Problemi 

poznaniya sufizma»` maqalasi, A.Muhammedxojaevtin` «`»noseologiya sufizma»` siyaqli miynetleri. 

 

Bekkemleu  ushin soraular  

1. Sufizm etikasi pa`ninin` waziypalari nelerden ibarat 

2. Sufizm etikasi pa`ninin` bu`gingi ku`nde a`hmiyetliligi. 




Yüklə 390,49 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə