Mundarija
Sufizm etikasi pa`ninin` predmeti ha`m
waziypalari
1-lektsiya
1.Sufizm taliymatinin` mazmuni.
2.Suvfizinin` a`hmiyetiyu
Sufizmnin` payda boliwi ha`m
rawajlaniwi.
2-lektsiya
1. Sufiy so`zinin` kelip shig`iwi ha`m onin` ha`r-qiyli
mazmun ha`m ma`niste tu`sindiriliwi.
2. Sufizmnin` islam dinine shekemgi ha`m islam dini
ta`sirinde rawajlaniwi.
3. IX-a`sir baslarindag`i sufizm ma`selesi.
12-13 a`sirlerdegi Sufizmnin` o`zine
ta`n o`zgeshelikleri
3-lektsiya
1. X-XIII a`sirlerdegi sufizmnin` o`zine ta`n
o`zgeshelikleri.
2. Sufizm tariyxatlari negizinde sufizm
filosofiyasinin` qa`liplesiwi.
3. Keyingi da`wirlerde payda bolg`an tariyxatlar
Najmiddin Kubro ha`m Kubrobiya
tariyxatinin` kelip shig`iwi.
4-lektsiya
1. Kubroviya tariyxatinin` o`zinen aldin`g`i
sufistlik ta`liymatlardan o`zgesheligi.
2. Kubroviya tariyxati ha`r-ta`repleme jetilisken
diniy, filosofiyaliq ta`liymat sipatinda.
Xoja Axmad Yassaviy ha`m Yassaviya
taryxati
5-lektsiya
1. XII a`sirde Orayliq Aziyada Yassaviylik
tariyxatinin` payda boliwi ha`m shig`is ellerine
taraliwi.
2. Axmad Yassaviydin` moralliq ha`m ja`miyetlik-
siyasiy ko`z-qaraslari.
Bahawatdin Naqshband ha`m onin`
Naqshbandiya tariqati
6-lektsiya
1. Naqishbandiya tariyxatinin` o`zinen aldin`g`i
sufistlik ta`liymatlardan o`zgesheligi.
2. Naqishbandiya tariyxati ha`r-ta`repleme jetilisken
diniy, filosofiyaliq ta`liymat sipatinda.
7-lektsiya
Sufizm bolmis haqqinda
1.
Panteistlik xarakterge iye sufizmdegi
bolmis ma`selesi.
2.
Sufizmde materialliq du`n`ya haqqinda
tu`sinikler.
3.
Neoplatonizm
ag`iminin`
sufizmnin`
rawajlaniwina ta`siri.
Sufizmde dialektika ma`selelerinin` ushirasiwi
Sufizm
filosofiyasinda
sotsial-moralliq
ma`seleler
8-lektsiya
1.
Sufizmde
insan
man`aviyati
ma`selesinin`
analizleniwi.
2.
Sufizm
filosofiyasinda
isanlardi
toparlarg`a
ajiratiwda na`psi tiykarg`i o`lshem sipatinda qabil
etiliwi.
3. Sufizmde adalat ma`selesinin` analizleniwi.
Sufizm filosofiyasinda sotsial-moralliq
ma`seleler
9-lektsiya
1. Sufizmde insan man`aviyati ma`selesinin`
analizleniwi.
2. Sufizm filosofiyasinda isanlardi toparlarg`a
ajiratiwda na`psi tiykarg`i o`lshem sipatinda qabil
etiliwi.
3. Sufizmde adalat ma`selesinin` analizleniwi.
Sufizmde kamil insan ideyasi
10-lektsiya
1 Ruwxiy barkamal insane tu`sinigi, onin`
shig`is xiliqlarina ta`n ta`repi.
2. Watandisu`yiwshilik, insandisu`yiwshilik
ha`m o`z milletine sadiqliq shaxs ruwxiyatinin`
a`hmiyetli o`lshemleri.
1. Kirisiw. Sufizm etikasi pa`ninin` predmeti ha`m waziypalari
Jobasi
1.Sufizm taliymatinin` mazmuni.
2.Suvfizinin` a`hmiyetiyu
1.Sufizm taliymatinin` mazmuni.
Sufizm taliymatinda ko`rsetiliwinshe, turmisliq mashqalalar menen baylanisli bolg`an joqari niyetlerge,
maqsetlerge jetisiw basqishpa-basqish a`melge asadi. Bul basqishlardin` ha`r birinde insan haqiyqatliqqa a`ste-
aqirinliq penen jaqinlasip baradi. En` joqari haqiyqat insan o`z hu`jdani, ishki keshirmeleri arqali jetisken bilim
esaplanadi.
Sufizm-adamlardi hadalliqqa, pa`klikke, ten`likke, insan qa`dir qimbatin jerge urmasliqqa shaqiriwshi, barliq
musilmanlardin` ten` bolip, ha`rkim o`zinin` hadal miyneti menen ku`n keshiriwin, basqalardin` ku`shinen
paydananbasliqti, ja`miyetlik adalat qag`iydalarin basshiliqqa aliwdi na`siyatlawshi taliymat. Bul taliyman wa`killeri
bunday maqsetlerge adalatli ja`miyet qurip, yaqshi, a`dil patshag`a iye bolip g`ana emes, ba`lki Allataalag`a shin
ju`rekten berilip, onin` irzalig`ina erisiw arqali jetisiw mu`mkin, dep esaplag`an.
Sufizm-(tasavvuf) shig`is musilman xaliqlarinin` ma`na`wiy turmisi tariyxinda o`shpes iz qaldirg`an
ja`miyetlik filosofiyaliq ag`imlardin` biri. Ol o`zinin` on a`sirden artiq rawajlaniw jillari dawaminda tariyxiy
da`wirlerdin` ja`miyetlik, ma`deniy, ideyaliq ha`m etikaliq ta`replerine say halda tu`rli forma ha`m jo`nelislerde
rawajlanip keldi.
Demek sufizm jetiklik ha`m ma`na`wiy kamalat shoqqilarina erisiwdin` jolidur. Dilge Allatalanin` atin
ja`mlew insannin` qa`lbin pa`kleydi, oni iyman, hadalliq, a`dep-ikramliq jaqtan pa`klik, miynetti su`yiwshilik,
insandi su`yiwshilik jolina sharlaydi. Sol sebepli de sufizm ta`liymatinda dilge Allatalanin` ismi ja`mlenip, hadal
miynet penen ku`n ko`riw insan o`miri ha`m xizmetinin` tiykarg`i mazmuni sipatinda talqi etiledi. Sufizmnin` bul
joli o`zinin` tiykarg`i ma`nisi jag`inan diniy iqtiqat ha`m iymandi du`n`yaliq mashqalalar menen baylanistiw, olardi
adalatli sheshiwge u`les qosiwg`a adamlardi bag`darlaw menen de a`hmiyetli.
Sonni da aytip o`tiw kerek, bunnan birneshe jillar ilgeri sufizm ta`liymatina bir jaqlama, qara ko`z a`ynek
arqali na`zer taslanip kelindi. Oni diniy-mistik, reaktsion, pessimistlik ta`liymat dep tu`sindirer edi. Sufizm
taliymatina biz ma`lim sebeplerge baylanisli ob`ektiv jantasiwdan marqum bolip keldik. Shu`kiranalar bolsin,
g`a`rezsizlik quyashinin` nurlarinan na`r alip, biz o`tmish qa`diriyatlarimizg`a, sonin` ishinde sufizm ta`liymatina
mu`na`sibetimiz o`zgerip, oni duris, qalis ko`z qarastan izertlew imkaniyatlarina iye boldiq.
O`tmish miyrasimizdi teren` u`yreniw, umitilip baratirg`an qa`diriyatlarimizdi qayta tiklew, ag`artiwshiliq-
ta`rbiyaliq islerimizde u`lken a`hmiyetke iye. Jurt basimiz Islam Karimov o`zinin` ma`mleket ha`m ja`miyet qurilisi
akademiyasinin` ashiliw meresiminde so`ylegen so`zlerinde «`biz o`z rawajlaniw ha`m reformaliq jolimizdan
jedellik penen alg`a ju`riwimiz ushin ku`shli ruwxiy quwat beretug`in milliy ma`deniyatimiz, shig`is
filosofiyasinin` o`mirbag`ish ha`m teren` bulaqlarinan na`r aliwimiz og`ada a`hmiyetli»` degen edi.
2.Suvfizinin` a`hmiyetiyu
Sufizm taliymati islam bawirinda rawajlanip, Quran ha`m Hadis hiklemtlerinen aziqlang`an, ko`p
jag`daylarda shariyat qag`iydalarina su`yengen bolsa da, lekin rasmiy diniy aqiydaparasliq, hakimshilik toparlarinin`
ayshi-a`shiretlerge g`arq bolip turmis keshiriw ta`rizine, talawshiliq ha`m ma`npa`tparastliqqa qarsi shig`ip, olardin`
miynetke naraziliqlarin a`shkaralap keldi. Bul taliymattin` el arasina jayilip, oy-pikir jan`alaniwina qanat bergeni,
haq ha`m haqiyqatqa ha`wes ziyalilar ju`regin ba`nt etkeninin` sebebi de sol edi. Buni tag`i bir na`rse tastiyiqlaydi,
sufizm qala o`nermentleri, a`yemnen ma`deniyati rawajlanip kelgen ilim-bilim oraylarinda o`z rawajlaniwin tapqan.
1993 jili watanlaslarimiz musirman Shig`isindag`i ulli sufizm oyshillari-yassaviya tariqatinin` tiykarin
saliwshi, turkiy klassikaliq poeziyasinin` ataqli wa`kili Xoja Axmad Yassawiydin` 900 jilliq ha`m Xoja Bahowatdin
Nag`ishband ha`ziretlerinin` u`wo` jilliq yubileylerin nishanladi. Bular o`tmish miyrasimizg`a, qa`diriyatlarimizg`a
bolg`an mu`nasabettin` tu`pten o`zgergenliginin` ayqin da`lili bola aladi.
Keyingi jillarda joqarida atlari tilge aling`an teberik babalarimizg`a, uliwma sufizm tariyxina hym
taliymatina bag`ishlang`an birqansha shig`armalar ha`m maqalalar payda boldi. Nasafiydin` «`Xoja Axmad
Yassaviy»`, Orif Usmannin` «`Bahowatdin Nag`ishband taliymati»`, Botir Valixujaevtin` «`Xoja Axror Vali»`
shig`armalari, «`Yassaviy kim edi»`, «`»`oyblar haylidin engan chiroqlar»` kibi toplamlar usilardin` qatarinan
esaplanadi.
Ha`zirgi waqitlarda filosofiyada sufizmge ayriqsha itibar berilmekte. Biraq bul tarawda o`zbek tilinde
a`debiyatlar jeterli emes. Biraq soni aytip o`tiw kerek, sufizmnin` filosofiyaliq taliymati ele ken` ha`m teren`
u`yrenilmegen. Bul taraw boyinsha sanawli ilimiy miynetler bar. Bular N.Komilovtin` «`Tasavvuf»`, rus tilinde
basip shig`arilg`an M.T.Stepanyannin` «`Filosofskie aspekti sufizma»` degen shig`armasi ha`m «`Problemi
poznaniya sufizma»` maqalasi, A.Muhammedxojaevtin` «`»noseologiya sufizma»` siyaqli miynetleri.
Bekkemleu ushin soraular
1. Sufizm etikasi pa`ninin` waziypalari nelerden ibarat
2. Sufizm etikasi pa`ninin` bu`gingi ku`nde a`hmiyetliligi.