Sufizm etikasi kk



Yüklə 390,49 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/16
tarix07.12.2017
ölçüsü390,49 Kb.
#14332
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16

Sufizmded  de,  futuvvatta  da  ten`lik  ideyasi  a`hmiyetli  orin  iyeleydi.  Ekewide  barliq  insanlardin` 

lawazimlarinin`  ha`r-qiyli  boliwina  qaramastan  bir-biri  menen  ten`  ekenligin  aytip  o`tedi.  Attar  buni 

to`mendegishe bayan etediU` 

Ekewimizdin`  de  qanimizdin`  ren`ki  birdey.  Ekewimizdin`  de  o`mirimiz  sol  bir  tamshidan  baslanadi. 

Ekewimiz  de  tuwilg`anbiz.  Ekewimiz  de  bir  hawadan  na`pes  alamiz.  Ha`r  ta`repleme  bir-birimizge  ten`deymiz. 

Solay  eken  ne  ushin  men  sag`an  ta`jim  etiwim  kerekW  Quday  ba`rshe  insanlardi  bir-birine  ten`  etip  jaratqan. 

Sonin` ushin bir insan ekinshi bir insan u`stinen u`stem boliwi mu`mkin emes.  

Ten`lik  ideyasi  Abdurahmon  Jomiydin`  ja`miyetlik  ko`z-qaraslarinda  a`hmiyetli  orin  tutadi.  Jomiydin` 

pikirinshe  shax  ta  gada  da  bir-biri  menen  ten`.  Bul  pikirlerdi  ol  sol  da`wirdegi  shaxlarg`a  da  tu`sindirmekshi 

boladi. Usi maqsette Jomiy G`Iskandar xiradnomasiG` shig`armasinda to`mendegi eki hikayani keltiredi. 

Iskandar  gezektegi  bir  qalani  jen`ip  alg`annan  keyin  qala  turg`inlarinan  qalada  qala  ha`kimlerinen 

qalg`ani barma dep soraydi. Sonda qala xalqi shaxzadalardan biri tiri ekenligin ha`m ol darvesh bolip qa`biristanda 

jasap atirg`anlig`in aytadi. Iskandar oni alip keliwdi buyiradi. Shahzoda darvesh Iskanderdin` aldina kelgende o`zi 

menen  birge  eki  su`yekti  ala  keledi.  Iskander  bul  neW-dep  sorag`anda,  bul  su`yeklerdin`  birewi  shaxtiki,  al 

ekinshisi  gedeydiki  Dey  otirip  solardi  kim  ajiratip  Bere  aladi  dep  qarsi  soraw  qoyadi.  Sonda  Iskandar  shaxtin` 

aqilina qayil qalip taxtin qayta iyelewdi usinis etedi. Shaxzoda usinistan waz keship men bunin` menen jaqsi bolip 

qalmayman deydi. 

Ekinshi hikayada-Iskandardin` usta menen sa`wbetindegi tap usi siyaqli pikir bayan etiledi. 

Sufizdegi  bul  ideya  o`z  da`wiri  ushin  ju`da`  a`hmiyetli  ideya  bolip  tabiladi.  Sufizm  ta`repinen  ten`lik 

ideyasinin` ko`teriliwinde mazdakizmnin` de ta`siri boliwi mu`mkin. Sebebi bizge belgili mazdak ta`liymatlarinin` 

tiykarin ten`lik ideyasi quraydi.  

Sufizmde ja`ne bir a`hmiyetke iye bolg`an ma`sele bul adalat ma`selesi bolip tabiladi. Sufizm ja`miyetlik 

turmista adalatparvarliqti qolinan kelgenshe qorg`awg`a ha`reket etedi. Eger shaxlar, deydi Attar, o`z saltanatinda 

tinishliq  boliwin  qa`lese  a`dalatli  ha`kim  boliwlari  kerek  ekenligin  uqtiriwg`a  ha`reket  etedi.  Attar  basqa  Shig`is 

ag`artiwshilari  siyaqli  barliq  u`mitin  a`dalatli  shaxqa  bag`ishlaydi.  Onin`  ja`rdeminde  barliq  ja`miyetlik  illetlerdi 

joq etiw mu`mkinligin ha`mde tinishliqtin` ornatiliwina isenedi. 

A`dalatli  shax  Attordin`  pikirinshe  bul,  taxta  otirip  ha`r-qiyli  pa`rmanlardi  berip  otirg`an  shax  emes, 

ba`lki  xaliqtin`  awhalin,  arziw-u`mitlerin  jaqsi  bilgen  ha`m  og`an  ja`rdem  qolin  sozg`an  shax  g`ana  a`dalatli 

esaplanadi.  A`dalatli  shaxtin`  ja`ne  bir  a`hmiyetli  pa`ziyletlerinin`  biri  insanlardi  bay  ha`m  ka`mbag`allarg`a 

ajiratpastan ha`mmege birdey qatnasta boliwi. 

A`dalat penen is tutpaytug`in, xaliq ma`pinne qayshi keletug`in qararlar qabil etip, olardi awir awhalg`a 

salip qoyiwshi ha`kimler uzaq waqit basshiliq ete almaydi, erteme keshpe olardin` ma`mleketi kriziske ushiraydi. 

Bunin` da`liyli sipatinda Attor to`mendegi hikayani keltirediU` 

Bir shah a`jayip saray qurdirmaqshi bolipti. Biraq saray qurilisi ushin go`zlengen jerde ka`mmag`al hesh 

kimi joq bir kempir jasaydi eken. Oni jerdi shaxqa satiwg`a qansha u`gitlemesin ol ko`nbepti. Ku`nlerdin` birinde 

kempirdin` u`yinde joqlig`inan paydalanip onin` wyin qulatip taslap saray qurilisin baslap jiberipti. Kempir kelip 

qarasa u`yinin` orninda u`lken za`wlim shirayli saray qa`d ko`teripti. Kempir ju`da` qapa bolip ko`p jilapti ha`m 

quday  taladan  shaxqa  jaza  beriliwin  sorapti.  Quday  tala  onin`  nalasin  esitip  shaxti  jazalapti  ha`m  erten`ine  sol 

saraydan shaxtin` o`ligi shig`ipti.  

Joqaridag`i hikaya arqali Attor jetimlerdin` ko`z jasin ag`izg`an, diwanalardi quwdalag`an bul du`n`yada 

da ol du`n`yada da o`z jazasin aladi demekshi.  

Avtordin` pikirinshe. Eger ma`mleketti a`dalatli, dana basshi basqarsa, onda ma`mlekette tinishliq hu`kim 

su`redi. Kerisinshe, shaxlar na`psi ba`lesine berilip, ko`birek bayliq arttiriw maqsetinde o`z xalqin talan taraj etse, 

bir-biri menen urissa, bunday ma`mleketlerdin` keleshegi bolmaydi.  

Abdurahmon  Jomiyde  kamil  insan  haqqinda  pikir  ju`riter  eken,  onin`  a`jayip  pa`ziyletlerinen  biri 

a`dillikdur  deydi.  Jomiy  a`dillikti  nurg`a  qiyaslaydi,  zorliqti  qaran`g`iliqqa  megezetedi.  Jomiy  ma`mleketti 

eginzarg`a,  al  a`dalatti  og`an  o`mir  beriwshi  suwg`a  megezetedi.  Bul  uqsatiw  arqali  ol  ma`mleket  a`dalatli 

nizamlar arqali basqariliwi lazim degen ideyani alg`a su`redi. Sonda g`ana xaliq azap-aqiretlerdi bilmeydi, ha`mme 

baxitli jasaydi deydi.  

A`dalattin`  o`lshemi  degen  neW-sorawg`a  Jomiy  sha`riyattin`  nizam  qag`iydalarina  a`mel  qiliwda  dep 

duwap beredi. Biraqta sonin` menen birge biz a`dalat ma`selesin sheshiwde Jomiydin` du`n`yaqarasinda sha`riyat 

talaplarina  da  kritikaliq  ko`z-qaraslarinin`  bar  eknligin  an`lawimizg`a  boladi.  Ga`p  sonda,  Jomiydin`  pikirinshe 

sha`riyat talaplarina juwap beretug`in ha`r qanday ha`reket a`dalatli bola bermeydi. Bunnan tisqari-deydi Jomiy,-

qabil etilip atirg`an ha`r qanday nizam ha`m ha`reketler xaliq ta`repinen qollap quwatlaniwi kerek dep esaplaydi. 

Sebebi  xaliq  ta`repinen  qollap  quwatlanbag`an  ha`m  xaliqqa  ziyan  keltiriwshi  ha`reket  hesh  waqitta  a`dalatli 

boliwi mu`mkin emes dep esaplaydi Jomiy.  

Jomiy sotsialliq a`dalat haqqinda so`z eter eken, o`z zamaninda aytiliwi mu`shkil bolg`an pikirlerdi alg`a 

su`redi. Ol jawizliq penen musilman bolip xaliqti basqarg`annan go`re, ka`pir bolip jaqsi ha`m a`dalatli is tutqan 

jaqsi deydi.  

Jomiy  ma`mleket  basinda  a`dalatli  boliwi  menen  birge  bilimli  bolg`an  insanlardin`  turg`anin  qa`leydi. 

Sebebi-deydi  Jomiy-nadan  insan  da  a`dalatli  boliwi  mu`mkin,  biraq  nadanliq  a`dalatli  ha`kimdi  naduris  jolg`a 

baslawi, a`dalatsiz hu`kimler shig`ariwg`a alip keliwi mu`mkin.  

Solay  etip,  sufizmnin`  en`  ko`rnekli  wa`killeri,  bayliq  artinan  quwg`an  insanlardi  na`psi  ba`lesine  qul 



bolmasliqqa, o`zindegi jaman illetlerdi joq etip, qa`lbin jaqsiliqqa, jaqsi niyetlerge toltiriwg`a shaqiradi.  

 

A`debiyatlar. 

I.A.Karimov. Ma`naviy yuksalish ywlida. T.Wzbekiston. 1998. 

Nazarov U. Qadriyatlar falsafasi. T.Ma`naviyat. 1998 

Maxmud Asad Jwshan. «`Tasvvuf va nafs tarbiyasi»`. T.1998  

Muxammedxojaev A. Gnoseologiya sufizma»` Dushanbe. 1997 

Stepanyants A.». «`Filosofskie aspekti sufizma»`. M. Nauka. 1998  

Sufizm v kontekste musulmanskoy kul`turi. M.Nauka. 1998  

Trimengem Dj. «`Sufiskie ordena v islame»` M.Nauka. 1999 

Yassaviy Axmad. Hikmatlar. Toshkent. 1990 

Islam (spravochnik) Toshkent. 1999 

 Iskandarov B. Tasavvuf falsafasi. T. 1995 

 Komilov N. Tasavvuf. Toshkent. 1994  

      


 

 

 



 


10.Sufizmde kamil insan ideyasi 

Jobasi 

1 Ruwxiy barkamal insan tu`sinigi, onin` shig`is xiliqlarina ta`n ta`repi.  

2.  Watandisu`yiwshilik,  insandisu`yiwshilik  ha`m  o`z  milletine  sadiqliq  shaxs  ruwxiyatinin`  a`hmiyetli 

o`lshemleri. 

 

 

Ruwxiyiy barkamal insan tu`sinigi-ko`p qirli tu`sinik. Ol kamil insan tu`sinigi menen jaqin bolsa da, bul eki 



tu`sinik  ruwxiy  jetiskenliktin`  tu`rli  basqishlarin  sipatlaydi.  Kamil  insan  tu`sinigi  orta  a`sirlerde  islep  shig`ilg`an 

bolip,  musilman  shig`isinda  tiykarinan  islamiy  ko`z  qarastan  ta`riplenip  kelingen.  Onin`  filosofiyaliq  ma`nisi 

uliwmamilliy  a`hmiyetke  iye  ha`m  uliwmainsaniy  qa`diriyat  sipatinda  a`sirler  dawaminda  jasap,  rawajlanip 

kelmekte.  

pKamil  insan»`  tasavvuf  a`debiyatinda  ko`p  ma`rtebe  tilge  alinip,  talqilawlarg`a  sebep  bolg`an  ha`m  bul 

haqqinda  arnawli  kitaplar  jazilg`an.  Solardan  Ibn  al-Arabiy,  Xusayn  Voiz  Koshifiy,  Sayyid  Abduqodir  «iloniy, 

Aziziddin Nasafiylerdin` shig`armalarin tilge alip o`tiw mu`mkin.  

Ibn  al-Arabi  pikirinshe  kamil  insandi  Alla  ila`hiy  nurdan  jaratqan.  Islam  iliminin`  bilimdanlarinin` 

ko`rsetiwinshe,  ilohiy  nur  barshe  maqluqlardan,  ha`tte  jer ha`m  aspannan  da  burin  jaratilg`an.  Ibn  al-Arabshaxtin` 

tastiyqlawina  ko`re,  kamil  insannin`  jerdegi  timsali  ha`zirgi  payg`ambarimiz  Muhammad  alayhissalom.  Onin` 

qa`lbinde aqil, ruwxiy kamalat, du`n`yawiy ha`m ilahiy bilimler ja`mlengen edi.  



Alisher  Nawayinin`  pXayratul  abror»`inan  aling`an  to`mendegi  baytte  Muhammad  alayhissalomnin`  ruwxi 

Adam Atadan burin bar bolg`anlig`i aytilg`an' pUlki, odamdin burun ul bor edi, ham nabi, ham sohibi osror edi»`. 

Bul  hikmet  to`rkininde  Allanin`  adamg`a  bolg`an  ulli  muhabbeti  jatadi.  Izbe-izligi  jag`inan  a`lem  birinshi,  adam 

ekinshi  payda  boladi.  Lekin  a`lemdi  jaratiwdan  logikaliq  go`zlengen  maqset  adam  edi.  Adam-maqset,  a`lem-qural 

edi.  

Buni  Aziziddin  Nasafiydin`    pKamil  insan»`  shig`armasinan  da  ko`riw  mu`mkin.  Nasafiy  kamil  insang`a 



ta`rip berip, pkamil insan dep shariat, tariqat ha`m haqiyqatqa jetik bolg`an adamg`a aytiladi»` deydi. Basqashalap 

aytqanda,  kamal  insan  sonin`day,  onda  to`rt  na`rse'  jaqsi  so`z,  jaqsi  peyil,  jaqsi  a`dep  ha`m  ikramliliq  kamalg`a 

jetken  boladi.  Demek,  alim  na`zerinde,  kamil  insan  birinshiden,  real  adam,  ol  jaqsi  sipatlardi  iyelew  arqali 

kamillesedi.  Ekinshiden,  kamil  insan  ma`rtebesi  tariqat  ha`m  ri§zat  joli  menen  qolg`a  kirgiziledi.  Kamil  insan 

xaliqqa  jaqsiliq  keltiredi,  adamlardin`  mu`shkilin  an`satlastiradi,  a`lemdi  bolsa  qa`wip-qa`terlerden  saqlaydi. 

Maqluqlar ishinde kamil insannan ko`re ulli ha`m dana na`rse joq. 

Tasavvufte  kamil  insan,  bir  ta`repten,  quday  menen  adamlar  ortasindag`i  da`neker,  ilohiy  a`mir,  g`ayip 

na`rselerdi a`piwayi adamg`a  jetkiziwshi ulli zat. Ekinshiden, payg`ambardan basqa zatlarg`a kamil insan tu`sinigi 

sha`rtli  ra`wishte,  hu`rmet-izzet  belgisi  sipatinda  qollaniladi.  Usinin`  menen  birge,  ayirim  adamlar  kamil  insan 

degende  real  insang`a  say  belgilerdi  na`zerde  tutiwdi  ma`sla`hat  etedi.  Ma`selen,  Nasafiy  o`zinin`  pKamil  insan»` 

shig`armasinda  oni  ruwx  tu`sinigi  menen  ayriqsha  alip  tekseredi.  Insan  martebeleri  ruwx  martebeleri  sipatinda 

qaraladi.  Sol  ma`nide  kamil  insan  insanlarg`a  da  ta`n  bolg`an  paziletlerdi  sipatlawi  mu`mkin.  Ol  insanlardin`  en` 

jetiskeni, en` aqillisi ha`m en` danasi, a`yne waqitta Alla menen adamlar ortasindag`i ja`rdemshi, Allanin` xalifasi.  

Kamil  insan  insanlar  ja`miyetinen  jetisip  shiqatug`in  a`jayip  zat.  Ol  a`zelden  martebesi  aniq  bolg`an  ruwx 

emes, ba`lki a`dep-ikram-pa`kleniw protsesinde kamalg`a erisetug`in na`rse. Bul ko`z qaraslar geyde bir birine qarsi 

bolip  ko`rinse  de,  haslinda  o`z-ara  jaqin.  Bul  jerde,  en`  a`hmiyetlisi,  insan  kamalati,  ullilig`inin`  payda  boliwin 

ko`remiz. Bunday ko`z-qaraslarg`a bola, insan ha`m kosmos, insan ha`m iloh, insan ha`m maqluq o`z-ara baylanista 

birigip  turadi.  Tasavvufte  aytiliwinsha  insang`a  erkin  xizmet  ushin  inanim-ixtiyar  berilgen,  ol  ha`reket  etip 

kamillikke erisiwi mu`mkin. Aziziddin Nasafiy kamalattin` eki belgisi bar dep tastiyiqlaydi. Birinshisi, jaqsi a`dep

ekinshisi o`zin tanig`an insan. 

Kamil  insandi  tu`sindiriwde  du`n`yaliq  pikirdin`  tiykarinda  ne  jatadis  Prezidentimiz  uqtirg`aninday,  adam 

ta`biyg`iy  jag`daylarg`a  ko`re  o`zi  du`n`yag`a  keletug`in  rasa  ha`m  elatti  tan`lay  almaydi.  Lekin  du`n`ya  qarasti, 

a`deplilik ma`deniyatin o`zi heshkimge g`a`rezsiz, zorabanliqsiz tan`lap aliwi mu`mkin ha`m lazim. Ha`zirgi zaman 

adamlari  jasap  atirg`an  ja`miyetlik  ortaliqta  tiykarinan  eki  jo`nelistegi-ilimiy-filosofiyaliq  ha`m  diniy  du`n`yaqaras 

bar  ekenligi  o`z-o`zinen  belgili.  Olardi  bir-birine  qarama-qarsi  qoymag`an  halda,  soni  tastiyiqlaw  kerek, 

O`zbekistannin`  tiykarg`i  komusi-Konstitutsiyasinda  du`n`yaliq  ma`mleket  quriw  na`zerde  tutilg`anlig`i  ushin, 

baqsha, mektep, joqari oqiw jurtlari ha`m basqa sistemadag`i ta`lim-ta`rbiya dizimi protsessinde ilimiy-filosofiyaliq 

du`n`yaqaras jwzege keledi. 

Jaslarda du`n`yaqaras ilimiy-filosofiyaliq jo`neliste boliwi, diniy du`n`yaqaras bolsa, respublikada du`n`yaliq 

ma`mleket  quriw  ma`pleri  shen`berinde  rawajlaniwi  kerek,  sebebi  ilimiy-filosofiyaliq  du`n`yaqarasta  diniy  ha`m 

milliy  ekstremizm  jolina  o`zine  say  tosqinliq  ju`zege  keledi.  Sol  ko`z  qarastan  kamil  insan  ma`selesin  de  ilimiy-

filosofiyaliq  mazmunda  tu`siniw,  ta`lim-ta`rbiya  jumisin  da  usi  tiykarg`a  quriw  maqsetke  muwapiq  boladi.  Usi 

orinda aytiw kerek, bul tarawda da teoriyaliq ha`m a`meliy is, kamil insan haqqindag`i ba`rshe unamli pikirler ha`m 

ko`z-qaraslardin` en` paydali tamanlarinan, sonin` ishinde, islam qa`diriyatlarinan paydalaniwg`a da tiykarlanadi. 

A`yne  payitta  aytiw  lazim,  kamil  insan  haqqindag`i  ilimiy-filosofiyaliq  ta`liymat  o`z  a`hmiyeti,  ja`miyetlik 

waziypasi  ha`m  maqsetleri  menen  tasavvuf  ko`z  qaraslarinan  pariq  qiladi.  Kamil  insan  tuwrali  teoriya  ha`m 



a`meliyat  metodologik  jaqtan  O`zbekistan  Prezidenti  shig`armalarinda,  O`zbekistan  Respublikasinin` 


Konstituttsiyasinda, pTa`lim haqqindag`i»` Nizamda, Kadrlar tayarlaw milliy da`stu`rinde ha`m basqa hu`jjetlerde 

ha`r  ta`repleme  islep  shig`ilg`an.  Solarg`a  muwapiq  ta`lim  dizimin  jan`a  zaman  talaplarina  ko`teriw,  sag`lam, 

barkamal a`wla`d, ma`deniyatli jaslardi ta`rbiyalaw en` a`hmiyetli waziypa ekenligi belgilep berilgen. 



Ma`na`wiyati  bay  insan  g`ana  kamil  insan  bola  aladi.  Joqari  a`dep-ikramli,  ma`deniy  ha`m  fizikaliq 

paziletleri ha`r ta`repleme uyg`in bolg`an, teren` ha`m zamanago`y bilimge, ken` ilimiy-filosofiyaliq du`n`yaqarasqa 

iye bolg`an insan kamil boladi. Joqari ma`na`wiy paziletler iyesi bolg`an kamil insan' na`psin tiya aliwi, la`zzetlerge 

bolg`an meyillik a`zizligin jen`e alatug`in zat' adamnin` kamil insan ha`m jetik insan martebesine ko`teriliwi onin` 

ma`na`wiyatinin` joqarilig`i esaplanadi.  

Ha`rbir ja`miyet tayanatug`in joqari qa`diriyatlar qanshaliq uliwmainsaniy mazmung`a iye bolsa, ol sonshaliq 

o`mirshen` bolip keledi. Adam da sonday. Adam qanday xuliq, a`depli, ma`deniy sipatqa iye bolsa, xizmet ta`rizin 

jaqsilasa, onin` qa`dir-qimbati da sonshelli joqari boladi. 

O`zbekistanda  ma`na`wiyat  shig`is  filosofiyasi  menen  baylanisli,  sebebi  filosofiyanin`  o`zi  ma`na`wiyat. 

I.A.Karimov  ayriqsha  tastiyiqlag`aninday,  a`sirler  dawaminda  xalqimizdin`  joqari  ma`na`wiyati,  adalatti 

su`yiwshilik,  ag`artiwshiliqti  su`yiwshilik  siyaqli  jaqsi  paziletler  Shig`is  filosofiyasi  ha`m  Islam  dini  ta`liymati 

menen o`z-ara baylanista rawajlanip kelgen. 

Ma`na`wiyat shig`is filosofiyasina tayanip ta`riypleniwi kerek. Sonda ol O`zbekistan tan`lag`an joldin` o`zine 

saylig`in  sipatlaydi.  Shig`is  filosofiyasi  Islam  filosofiyasinan  aziq  aladi.  Islam  filosofiyasi  insaniylig`i  menen 

xarakterlenedi. Ol adamlardin` ja`njellesiwi, o`z-ara gu`res ha`m qan to`gisler, zorliq, ku`sh isletiwdi qaralaydi. 

Adamlardi kamal taptiriw  ushin ja`miyetti o`zgertiw marksizm ideologiyasinin` bas maqseti edi. Bul printsip 

adamlardi  qarama-qarsiliqlarg`a,  o`z-ara  ja`njellerge  jetekledi.  Islamiy  filosofiya  bolsa  ja`miyetti  o`zgertiw  ushin 

adamnin` o`zin o`zgertiw  kerek, dep esaplaydi. Ja`miyet onin` ag`zalari kamalati  na`tiyjesinde  ha`m puxaralardin` 

barkamallig`i da`rejesinde jetilisedi, dep u`yretedi.  

Shig`is  filosofiyasinda  insan  printsipi  joqari  da`rejede  turadi,  ol  o`z  minez-xulqinin`  da,  o`zi  jasap  atirg`an 

ja`miyet ma`na`wiyatinin` da do`retiwshisi, sol sebepli de o`zinin` ha`m zamanlaslarinin` ma`na`wiy sipatlari ushin 

juwapker.  Bazar  ekoneomikasi  sharayatinda  ma`na`wiy  usillardan  paydalaniw  waziypasi  birinshi  oring`a  shig`adi, 

sawda,  biznes,  isbilermenlikte  hadalliq,  mehir,  insap,  a`dalat  suwday  kerek.  Qurani  Karimde  po`lshew  ha`m 

ta`rezini  a`dalat  penen  tartin`iz»`  (6-su`re,  152-ayat)  delinedi,  hadislerde  mal  du`n`yasi  ko`p  adam  emes,  ba`lki 

na`psi toq adam bay, sawdada hiyle, aldaw ma`kiriw, dep dag`aza qiling`an. Bunnan ko`rinip turipti, ma`na`wiyati 

pa`s adam tun`g`iyiqqa o`z-o`zinen kete beredi. 

Ma`mleketimiz  jan`a  ja`miyet  du`zbekte.  Onin`  bawrinda  ju`zege  keliwi  lazim  bolg`an  kamilliktin` 

a`hmiyeti, sha`rtleri ha`m nizamlari qanday boladis Qanday jurtlasimizdi kamil dep ataymizs   

Kamilliktin`  bas  o`lshemi  insaniyliq  esaplanadi.  Insannin`  en`  jaqsi  paziletlerinin`  biri  onin`  kamillikke 

umtiliwi. Miynet, aqil, a`dep-ikram, adamlarg`a jaqsiliq insannin` a`piwayi pazileti esaplanadi. 

Farabiy insannin` do`retiwshilik qa`biletine joqari baha bergen. Ol insan biologik maqluq emes, ba`lki aqil-

zakawat iyesi, o`z miyneti menen ja`miyetlik xizmetti atqaratug`inin uqtirg`an.  



Yusuf Xos Hojib te insang`a aqil berip qoyilg`an, sonin` ushin da jer ju`zinde ha`rqanday mu`shkildi ol an`sat 

jen`e  aladi,  degen  pikirdi  bildiredi.  Nawayi  du`n`yada  insannan  ulli  kamalat  joq,  deydi'  pMenga  ne  eru,  ne  oshiq 

havasdir. Agar men odam ulsam, ushbu basdir»`.  

Kamilliktin`  tag`i  bir  ta`repi  Watang`a,  milletke,  el-jurtqa  sadaqat  penen  xizmet  etiw  bolip  esaplanadi. 

Watanin  su`ymegen,  milleti  tariyxi  ha`m  ta`g`dirine  biyparq  qaraytug`in  insannin`  kamilligi  haqqinda  so`z  boliwi 

mu`mkin  emes.  Prezidentimizdin`  pelim  dep,  jurtim  dep,  janip  jasaw  kerek»`,  degen  shaqirig`i  negizinde  a`ne 

usinday ulli ideya jatadi. 

Insan kamalatinda shan`araqtin` roli u`lken ekenligi ma`lim Shan`araq ta`rbiyasindag`i  mudami ta`sirshen` 

ku`sh-shan`araqtag`i  mu`na`sibet,  shan`araqtin`  jag`dayi,  shan`araq  ag`zalarinin`  o`z-ara  baylanisi,  ata-ana,  ag`a-

u`ke ha`m basqalardin` minez-xulqi, ma`deniy ha`m siyasiy da`rejesi, so`lesiw ma`deniyati, shan`araqtin` da`ramati, 

jasaw  sharayati  ha`m  basqa  jag`daylarina  bola,  kamalatina  ta`sir  qilatug`in  na`rseler.  Shan`araq  qanshamaliq 

ta`rtipli,  jaqsi  minez-xuliqli,  onin`  ag`zalarinin`  mu`na`sibetleri  joqari  bolsa,  shan`araq  ta`rbiyasi  da  sonshamaliq 

na`tiyjeli boladi. 



Ma`na`wiy jetiklik sha`rtlerinin` biri insaniy sipatlardin` uyg`in boliwi ma`selesi. Adamnin` ishki ha`m sirtqi 

du`n`yasi,  sag`lam  pikir  ha`m  aqilli  so`zi  menen  a`meliy  xizmeti,  so`zi  menen  isi  birdey  boliwi  jetiklik  o`lshemi 

ha`m  sha`rt-sharayati  esaplanadi.  Bunday  uyg`inliqqa  erisken  adam  baxtiyar  boladi.  Bir  ha`kimnen  pbaxtiyar 

kim»`,-dep sorapti. Ol pu`sh na`rseni u`sh na`rse menen, yag`niy pikirdi tuwriliq penen, so`zdi irasliq penen, peyildi 



sahawat penen bezegen adam baxtiyar»`,-dep juwap beripti. 

Predidentimiz  I.A.Karimov  shig`armalarinda  kamil  insan  tu`sinigi  ha`m  oni  ta`rbiyalawdin`  jol-jobasi, 

a`hmiyeti,  printsipleri  ayriqsha  tastiylanip  o`tilgen.  Onin`  xaliqtin`  o`tmishi  ha`m  keleshegi,  dan`q-abiroyi 

haqqindag`i  ha`r  bir  pikirinde  kamil  insan  ideyasi,  oni  kamillikke  jetkiziwge  qaratilg`an  sheshimler  teren` 

sa`wleleniwin tapqan. Kamil insan ta`rbiyasi biyg`a`rezlikke erisken respublikamizda ma`mleketlik siyasattin` u`stin 

tarawi dep dag`aza etilgen. 

Uliwmalastirip aytqanda, ha`rqanday kamil insan, ha`r birimiz' pUsi ma`mleket, usi ja`msiyet mag`an ne 

berdis-dep emes, ba`lki' pMen o`zim Watanima, el jurtima ne berdims»`-dep oylawimiz ha`m ha`rbir demde usi 

aqiyda menen jasawimiz kerek. 

 

 




Áåêêåìëåó óøûí ñîðàóëàð 

q. 


Êàìèë èíñàí ñóôèçìäå óëû2ëàíû7 5çãåøåëèãè íåäå 

w. 


Àõìàä ßññàâèé 8èêìåòëåðèíäå êàìèë èíñàí èäåÿñûíû4 ñ67ðåòëåíè7è íåëåðäåí èáàðàò. 

e. 


Êàìèë èíñàí ò6ñèíèãè.Ä6íüÿëû3 õ1ì äèíèé ò1ëèéìàòëàðäà êàìèë èíñàí èäåÿñûíû4 òàë3ûëàíûëû7û 3àíäàé

 

 



A`debiyatlar. 

I.A.Karimov. Ma`naviy yuksalish ywlida. T.Wzbekiston. 1998. 

Nazarov U. Qadriyatlar falsafasi. T.Ma`naviyat. 1998 

Maxmud Asad Jwshan. «`Tasvvuf va nafs tarbiyasi»`. T.1998  

Muxammedxojaev A. Gnoseologiya sufizma»` Dushanbe. 1997 

Stepanyants A.». «`Filosofskie aspekti sufizma»`. M. Nauka. 1998  

Sufizm v kontekste musulmanskoy kul`turi. M.Nauka. 1998  

Trimengem Dj. «`Sufiskie ordena v islame»` M.Nauka. 1999 

Yassaviy Axmad. Hikmatlar. Toshkent. 1990 

Islam (spravochnik) Toshkent. 1999 

 Iskandarov B. Tasavvuf falsafasi. T. 1995 

 Komilov N. Tasavvuf. Toshkent. 1994  



 

Yüklə 390,49 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə