Sufizm etikasi kk
Yüklə 390,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2`. Sufizmnin` payda boliwi ha`m rawajlaniwi. Jobasi
3. Sufizmnin` Shig`is musilman xaliqlarinin` turmisina ta`siri qanday
1.
2.
Nazarov U. Qadriyatlar falsafasi. T.Ma`naviyat. 1998 3.
Maxmud Asad Jwshan. «`Tasvvuf va nafs tarbiyasi»`. T.1998 4.
Muxammedxojaev A. Gnoseologiya sufizma»` Dushanbe. 1997 5.
Stepanyants A.». «`Filosofskie aspekti sufizma»`. M. Nauka. 1998 6.
Sufizm v kontekste musulmanskoy kul`turi. M.Nauka. 1998 7.
Trimengem Dj. «`Sufiskie ordena v islame»` M.Nauka. 1999 8.
Yassaviy Axmad. Hikmatlar. Toshkent. 1990 9.
Islam (spravochnik) Toshkent. 1999 10.
Iskandarov B. Tasavvuf falsafasi. T. 1995 11.
Komilov N. Tasavvuf. Toshkent. 1994
2`. Sufizmnin` payda boliwi ha`m rawajlaniwi.
1.
2.
Sufizmnin` islam dinine shekemgi ha`m islam dini ta`sirinde rawajlaniwi. 3.
IX-a`sir baslarindag`i sufizm ma`selesi.
Sufizmnin` kelip shig`iwi ha`m rawajlaniwina o`tiwden aldin bul so`zdin` qanday ma`ni an`latatug`inin bilip aliwimiz za`ru`r. Professor Najmiddin Komilovtin` aytip o`tiwinshe sufiy so`zinin` ma`nisi a`dewir ken` bolip, ol o`z ishine basqa tu`sinik ha`m atamalardi sin`ire alg`an. Bunnan basqa da ilimpazlar ha`m diniy ilimler menen shug`illaniwshi insanlardin` pikirlerin esapqa ala otirip biz «`sufiy»`-so`zinin` to`mendegishe segiz tu`rli ma`nini an`latatug`inin bilip aliwimizg`a boladi. a`. Ayirim insanlar bul «`saf»` so`zinen kelip shiqqan, sebebi bunday musilmanlar ilahiy jolg`a kiriwde birinshi sapta turiwshilar dep esaplag`an. g`. «`Sufiy»` so`zi «`suffa»` so`zinen payda bolg`an, sebebi suffa ta`reptarlari payg`ambarimiz tiri wag`inda aq ta`rki du`n`ya qilg`an dindarlar bolip, sufiylar usilarg`a eliklegeni ushin da usilay atalg`an . q. «`Sufiy»` so`zi «`Safo»`(taza) so`zinen kelip shiqqan, sebebi bul insanlardin` qa`lbi quyashtay parlap turadi dep esaplag`an. n`. Sufiy so`zi «`sufix»` so`zinen kelip shiqqan, sebebi bul so`zdin` ma`nisi qanday da bir ha`diysenin` juwmag`i degen ma`nisti an`latadi, sufiylardin` ha`reketi de usig`an uqsas bolg`anlig`i ushin usilay atalg`an. o`. «`Sof»` so`zinen aling`an , yag`niy sap tazaliq, pa`klik, ruwxiy kamalat mazmunina iye dep tu`sindiredi. u`. «`Sofos»`-grek tilinen awdarg`anda danishpanliq degen ma`nini an`latatug`in so`zden aling`an. w. «rek tilindegi «`Suf»`-so`zinen aling`an bolip faylasuf so`zinin` aqirg`i buwini dep tu`siniwshiler de bar. h. Arab tilindegi «`Suf»` -so`zinen aling`an bolip, onin` slovarliq ma`nisi ju`nnen tigilgen kiyim kiygen adam degen ma`nini an`latadi. Sufiylar ko`p halatlarda ju`n ha`m ju`n teklks gezlemelerden kiyim kiygenligin esapqa alatug`in bolsaq keiyingi keltirilgen mag`liwmat a`dewir durisliqqa sa`kes keledi, sebebi arab tilindegi so`z jasaliw nizamliliqlarina da tuwra keledi. Eger «`suf»` so`zinen sufiy so`zi kelip shiqqan bolsa, o`z gezeginde sufiy so`zinen «`tasavvuf»`, «`mustasuf»`, «`mutasuf»`, «`mutasavvuf»` so`leri payda bolg`an. Tasavvuf-bul sufiyliqtin` teoriyaliq ha`m filosofiyaliq du`nyaqaras sistemasi bolip tabiladi. Mustasuf- bul o`zin sufiylarg`a uqsatip, solarg`a eliklep ju`retug`in, biraqta tiykarg`i maqseti a`mel- mansab, mal-mu`lkke umtiliwshi insanlarg`a qarap aytilg`an termin. Mutasuf-tariqat ha`m haqiyqatta belgili da`rejede erisken, biraq sufiy da`rejesine erise almag`an insanlarg`a qaray aytilg`an pikir. Mutasavvuf-bul sufizm ta`liymati bilimdani bolg`an, ta`limi, filosofiyaliq ideyalari, du`n`yaqarasi ha`m moralliq qag`iydalardi ta`n alip, o`z do`retpelerinde sa`wlelendirgen, biraqta sufiyliq jolin a`melde qollanbag`an ag`artiwshi alimlar, jaziwshi shayirlar ha`m t.b bolip tabiladi. Sufizm o`z ta`liymatlarin Quran ha`m ha`dislerge tiykarlanip rawajlandirdi ha`m bayitti. Biraq ol islam dinine shekemgi dinlerdin` de ta`sirinde rawajlandi. Bul sufizmdegi ha`r-qiyli rituallardin` orinlaniwinda o`z ko`rinisin tabadi. Keyinshelik sufiyzimde ha`r-qiyli tariyxatlar payda bola basladi. Olardin` o`zine ta`n o`zgeshelikleri sonnan ibarat, ha`r bir tariyxat o`z mektebine, nizam qag`iydalarina iye bolg`an. Ja`ne sonni da aytip o`tiw kerek, ha`r bir tariyxat og`an tiykar salg`an murshidtin` ati menen atala baslag`an. Murshid muridlerinin` birin o`zine ja`rdemshi etip alip tayinlag`an. Murshid o`lgennen keyin murid ustazinin` xirkasin (tonin) kiyip onin` ornin iyelegen. Solay etip bul xirka qoldan qolg`a o`tip usi tariyxattin` timsali bolip qalg`an. Sufiyzimnin` payda boliwi belgili da`rejede sol da`wirdegi a`piwayi xaliqtin` hu`kimran du`zimge naraziliqtin` passiv formasi boldi degen pikirdi de ayirim izertlewshiler alg`a su`redi. Sufiyliktin` da`slepki wa`killeri da`bdebeli turmistan, bayliqtan waz keship zohidlikti tan`lag`an. Usinnan kelip shig`ip ayirim izzertlewshiler da`slepki sufiyliqqa qanaat, darveshlik ha`m zohidlik ta`n dep juwmaq shig`aradi. Da`slepki sufiylar insanlardan sol da`rejede ju`z burg`an, ha`tte adamlardan qaship, olar menen ilaji barinsha kem ushirasip, o`zi jasaytug`in shatpalarda taat ibadat penen mashqul bolg`an. Ma`selen, Uvays haqqinda minanday ra`wyatlar bar, ol Arna jilg`alarina tu`yelerdi bag`ip ju`rer, hesh kim menen ushirasiwdi, sa`wbetlesiwdi jaqtirmas, adamlar jegen na`rseni jemes, tek g`ana qatqan nan menen ku`n keshirer, qayg`i ha`siret ne ekenligin bilmes, adamlar ku`lse ol jilar edi, kerisinshe adamlar jilasa ol ku`ler edi. Ibrahim Adham tuwrali da ra`wyatlar ju`da` ko`p. Ma`selen, ol insan taxt miyrasxori shaxzada boliwina qaramastan, sufiyliqti qabillag`annan keyin taxti da, a`yel bala shag`asin taslap Madinag`a jol aladi ha`m pu`tkil o`mirin sol jerde taot-ibadat penen o`tkergen. Onin` haqiyqiy sufiy ekenligin to`mendegi soraw juwaptan da ko`riwimizge boladi. Onnan sorag`an ekenU` «`Nege sen u`ylenbeysen`»`. Ol juwap beriptiU` «`Qaysi hayal mag`an ash jalan`ash boliw ushin turmisqa shig`adi. Eger mu`mkin bolg`anda men o`zimnen-o`zim de ajiralg`an bolar edim»`-dep juwap bergen eken. Yüklə 390,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|