Süleyman sani axundov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Milli Kitabxana

34

hifz etsin. (Gülzar qorxa-qorxa içəri girir.) Qızım, niyə qorxa-qorxa girirsən? İrəli

gəl, əyləş.  Bir  az  ata-bala  dərdləşək.  Heç,  qızım,  gəlib əhvalımı  soruşmursan.

Demirsən ki, bir qoca atam var, qoy gedim dərdi nədir, səri nədir.

G ü l z a r (kənara). Xudaya, görəsən nə var. Bu məni əbəs yerə çağırmaz.

H a c ı M u r a d. Qızım, səni həmişə qəmgin, bikef görürəm, niyə dinmirsən?

Danışmırsan? Nəyin əskikdir. De alım.

G ü l z a r. Ağa, hər şeyim var, şükür allaha, heç bir zaddan kəsirim yoxdur.

H a c ı M u r a d.  Bəs niyə heç  qaşqabağın  açılmır?  Elə bil  ki,  gəmilərin

dəryaya  batıb,  qərq  olubdur.  Allaha  şükür,  mənim  kimi  atan  var,  sən  niyə qəm

çəkəsən?

G ü l z a r.  Xeyr,  ağa,  bir  qəmim  yoxdur.  Hərgah  danışmıram,  ona  da  səbəb

yoldaşsızlıqdır.

H a c ı

M u r a d.  Doğru  deyirsən.  Yoldaş  lazımdır.  Can  yoldaşı.  Axirət

yoldaşı. Bəs elə bilirsən, atan sənin fikrini çəkmir? Sənə yoldaş axtarmır? Bu qoca

atan  sənə bir  elə yoldaş  tapıbdır  ki,  çıraq  götürüb  cəmi  dünyanı  axtarsan,  tayı-

bərabəri tapılmaz.

G ü l z a r. Xeyr, ağa, mən elə yoldaş demirəm.

H a c ı M u r a d. Bilirəm, qızım, atan bir o qədər də qoca deyil ki, cavan qıza

nə təhər  yoldaş lazım olduğunu bilməsin.  Ah qızardın.  Ha-ha-ha! İndi tap  görüm,

kimi  deyirəm.  Tapa  bilmirsən? Əlbəttə,  elə şəxsdir  ki,  yatsan  yuxuna  da  girməz.

Dövləti,  pulu  həddən aşıbdır.  Qapısında  xidmətçinin  sayı-hesabı  yoxdur.  Özü  də

şəhərimizin  birinci  bəyidir.  Yenə tapa  bilmirsən?  Nökəri  də qapımızda  xanıma

müntəzirdir.

G ü l z a r (təşvişlə). Məhərrəm bəy?!

H a c ı M u r a d. Afərin, qızım, yaxşı tapdın, heç belə nişanlı ağlına gələrdimi?

Özü gəlib mənə elçi düşdü.

G ü l z a r. Ağa, mən heç kəsə ərə getmək istəmirəm.

H a c ı M u r a d. Bilirəm,  qızım,  məni  çox  istəyirsən.  Məndən  ayrılmaq

istəmirsən.  Doğrudur,  mənim  üçün  də çətindir,  ancaq  görürsən  ki,  mən  də günü

gündən  geri  gedirəm.  Bir  ayağım  burdadır,  bir  ayağım  gorda.  Səni  belə qoyub

getsəm,  qəbrdə rahat  olmaram.  Amma  indi  arxayınam.  Bilirəm  ki,  qızımı  bir  elə

şəxsə vermişəm  ki,  hər  böyük  məclisdə hamı  xanımlardan  başda əyləşəcəkdir.

Zərif  paltarlar  geyib,  cavahirləri  üstünə taxıb,  yanında  qul-qaravaşla  qonaqlığa

gedəndə,

---

Milli Kitabxana

35

cəmi  arvadlar  ona  həsrət  aparacaqlar.  Hə,  qızım,  görürəm  ürəyin  tələsiyir,

Məhərrəm  bəy  bu  saat  tədarükdədir.  Deyir  ki,  gərək  elə toy  eləyəm  ki,  misli  bu

şəhərimizdə olmamış ola.

G ü l z a r.  Ağa,  hərgah  bunları mənə deməkdən  qəsdin  odur  ki,  məni  onun

malına,  puluna  aldadasan,  onda  səhvin  var.  Mənim  dünya  malında  tamahım

yoxdur.

H a c ı  M u r a d.  Qızım,  sən  hələ cavansan,  dünya  görməmisən.  Xoşbəxtlik

ibarətdir maldan, dövlətdən.

G ü l z a r. Ağa, əgər mənim xoşbəxtliyimi istəyirsənsə, bu fikirdən daşın. Mən

heç vaxt Məhərrəm bəyə getməyəcəyəm.

H a c ı  M u r a d.  Qızım,  deyəsən  şadlığından  dəli  oldun.  Sən  xeyir-şərini

anlamırsan.  Uşağa  ata-anası  acı  dərman verəndə,  onu özünə zəhər,  ata-anasını  da

zalım hesab edər, vəhalonki, onlar balasını istədiyindən edirlər.

G ü l z a r. Yenə təkrar edirəm ki, zəhər içib özümü öldürərəm, Məhərrəm bəyə

getmərəm.

H a c ı M u r a d. Bu sənin axırıncı sözündür?

G ü l z a r. Bəli.

H a c ı  M u r a d.  Çox əcəb,  mən  sənin  xoşbəxtliyini  istəyirəm.  Məhərrəm

bəydə könlün yoxdur, bəs İmranla necə?

G ü l z a r  (sevinclə).  Ağa,  mən  səndən  utanırdım,  mənim  ondan  başqa  bir

kəsdə könlüm yoxdur. Amma İmran inanmayırdı ki, sən məni ona verərsən. Mənim

məhəbbətim ondadır.

H a c ı  M u r a d.  Paho,  siz  mənsiz  söz verib qurtarmışsınız,  mənim  xəbərim

yox  imiş!  (Rişxəndlə)  Xeyir  işiniz  mübarək  olsun,  Gülzar  xanım.  Siz,  mən  Hacı

Muradı yaxşı tanımamısınız. Daha bəsdir, mən elə bilirdim ki, sən öz xeyrini başa

düşə bilərsən. Qanmazı qandırarlar. Sözsüz-zadsız dur get. Özün də tədarükdə ol.

G ü l z a r (atasının dizlərini qucub ağlaya-ağlaya). Ata, yazığın  gəlsin,  məni

bədbəxt etmə. Bu tökülən göz yaşıma rəhmin gəlsin. İki cavanın ahından qorx.

H a c ı M u r a d. Yox, yox, mən dediyimdən dönmərəm. Arvadın göz yaşı, ya

bir şeh, gün çıxar, qurudar.

G ü l z a r.  Ata, allahdan qorx. Məhəbbət  yolunda tökülən göz  yaşını  heç zad

quruda bilməz.

H a c ı M u r a d. Çəkil. Məhəbbət nədir, zad nədir? Sənə hər nə hökm edirəm,

əmələ gətir.

---

Milli Kitabxana

36

G ü l z a r  (ayağa  qalxıb).  Məhəbbət  nədir?  Məhəbbət  oduna  yanmayana  onu

qandırmaq  mümkün  deyil.  Məhəbbəti  dünya  malına  almaq  olmaz.  Məhəbbətə

hökm yoxdur.

H a c ı  M u r a d.  Məhəbbət odur  ki,  adamı  dəli,  axmaq  edib,  allah  göndərən

neməti əlindən  buraxır.  Görürəm  sən  dəli  olmusan.  Amma  dəlini  də ağıllı  etmək

mümkündür.  Sənə üç  gün  möhlət verirəm.  And  olsun  allaha,  heç  bir  şeylə

dediyimdən dönmərəm. Di get, yaxşı fikir elə.

G ü l z a r.  İndi  ki,  belə oldu.  Mən  də and  içirəm  o  məhəbbətə ki,  daşı

yumşaldıb rəhmə gətirərdi, səni gətirmədi, ya İmran, ya ölüm.

H a c ı  M u r a d.İmran!  Bir  o  qalmışdı  ki, cəmi  şəhərdə biyabır  olub  öz

nökərimə qız verəm. Get, İmrandan bilmərrə əlini üz.

G ü l z a r. Yaxşı, dünyadan bilmərrə əlimi üzərəm. (Çıxır.)

H a c ı M u r a d (tək) Bilirdim  ki, belə olacaqdır. Yox, İmranı qovmasam, iş

düzəlməyəcəkdir.  İmran  gedəndən  sonra  ümidi  kəsilib  razı  olar.  Qızın  dediyinə

bax! Məhəbbət dünya malına aldanmaz. Məhəbbətə hökm yoxdur. Məhəbbət, bax,

budur  ki,  üstündə oturmuşam.  Bunsuz  nə məhəbbət?  Bu  məhəbbət-məhəbbət

deyənləri verələr  dama  salam,  ağzını  da  bağlayam.  Görəsən  necə acından,

suzundan bir-birinin ətini yeyib qanını içərlər.

N a b a t (təngnəfəs içəri yüyürüb). Ağa, muştuluğumu ver, Şərəf xanım gəldi.

H a c ı M u r a d. Səfeh qızı səfeh. Elə yüyürür ki, deyəsən  yanğın  var. Çox

böyük iş olubdur. Gələndə deyəsən mənə quş başı gətiribdir.

N a b a t. Ağa, doğrudan da dörd dənə qırqovul gətiribdir.

H a c ı M u r a d. Tək gəlibdir, ya uşaqlarını da gətiribdir.

N a b a t (kənara). Zalım oğlu qabaqca adamın hesabına gedir. (Hacı Murada)

Yanında bir oğlu Əhməddir, bir də nökəri Cəfər.

H a c ı M u r a d (kənara). Öz yeyib-içənimiz az idi,bunlarda artdı. (Nabata)

Sənin muştuluğun odur ki, göz-qulaq olasan, o nökər şeydən-zaddan oğurlamasın.

Di get, dayanma.

N a b a t (gedərkən kənara). Mənə deyən gərək, ay axmaq qızı, bundan sən nə

istəyirsən? O öz hayındadır ki, onlar burada qalıb çörək yeyəcəklər.

H a c ı M u r a d (tək). İndi də işlər tərsinə gedir.

Şərəf xanım, Əhməd və Gülzar daxil olurlar. Şərəf xanım

Hacı Muradın boynunu qucaqlayır.

---