Sünnə və Cəməa anlayışı
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
çoxluğu mənasındadır. Çünki bu vəziyyətdə müsəlmanlardan ayrılmaq və onlara müxalifət etmək həlak olmaqdır, ayrılıqdır, camaatdan kənarlaşmaqdır və din də bundan insanları çəkindirmişdir. əl-Buxarinin «Səhih»ində Huzeyfə bin əl-Yəməndən -radıyallahu anhu- qeyd
etdiyi bu hədis bunlardan biridir: “jnsanlar Rəsulullahdan –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- xeyirlə bağlı suallar soruşardılar. Mən isə mənə toxunmasından ehtiyatlanaraq şərlə bağlı suallar verərdim...” Huzeyfə -radıyallahu anhu- bəzi şər və fitnələri qeyd edəndən sonra bunları bildirir: “Əgər bu mənə yetişsə, mənə nəyi əmr edirsən?” Peyğəmbər –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- buyurdu: “Müsəlmanların camaatına və imamlarına (rəhbərlərinə) bağlı qalın”. “Əgər camaatları da, imamları da olmasa” - deyə verdiyim sualıma belə cavab verdi: “ Əgər bu hal ölüm gəlib sənə çatana qədər davam etsə də, bir ağacın gövdəsini dişlərinlə tutaraq bütün bu firqələrdən uzaqlaş. ” 135 Üsamə bin Şərik də -radıyallahu anhu- Peyğəmbərdən –cəllalahu aleyhi vəssəlləm belə buyurduğunu zikr edir: “Allahın əli camaatın üzərindədir.” 136 ibn Abbasın -radıyallahu anhu- belə dediyi rəvayət edilmişdir: “Peyğəmbər buyurdu ki, “Allahın əli camaatla birlikdədir. ” 137 ibn Abbas -radıyallahu anhu- Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- belə
buyurduğunu bildirmişdir: “Kim əmirindən xoşuna gəlməyən bir şey görərsə, ona səbr etsin. Çünki şübhə yoxdur ki, camaatdan bircə qarış ayrılandan sonra ölən adam mütləq cahiliyyə ölümü ilə ölür .” 138 Abdullah bin Məsud -radıyallahu anhu- belə deyib: Allah elçisi –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- buyurdu: “Allahdan başqa heç bir tanrı olmadığına və mənim Allahın elçisi olduğuma şəhadət gətirən müsəlmanın qanı ancaq bu üç məsələdən biri ilə halal ola bilər: Canın əvəzində can, zinakar evli və dinindən ayrılıb camaatı tərk edən adam. ” 139 Bəzi elm adamları da belə demişdir: “Bundan məqsəd dinini tərk etməsi ilə müsəlmanların camaatını tərk etməsidir.” 140 Zeyd bin Sabitin -radıyallahu anhu- rəvayət etdiyi hədisdə Peyğəmbərin bu sözləri də məsələ ilə birbaşa əlaqəlidir: “Üç xislət var ki, heç bir müsəlmanın 135
Щядис ял-Бухари вя Мцслим тяряфиндян рявайят едилмишдир. Бах: ял-Бухари, “Фитян”, “Кейфял-Ямру изя лям тякун Жямяа” фясли, hядис 7084; «Фятh ял-Бари», 13/35; Мцслим, 1847. 136
Щядиси Ибн Яби Асим, «яс-Сцння», 1/40-да рявайят етмиш, ял-Ялбани сяhиh олдуьуну билдирмишдир. 137 ят-Тирмизи, «Сцнян», Фитян, 7/2166, ят-Тирмизи hядисин hясян-гяриб олдуьуну билдирмишдир, 4/466. 138
ял-Бухари, “Фитян”, 2/7054, «Фятh ял-Бари», 13/5; Мцслим, 1849. 139
ял-Бухари, “Дийат”, 6/2878, «Фятh ял-Бари», 12/201; Мцслим, 1676. 140
Ибн Щяжярин hядисля баьлы ачыгламасы цчцн бах: «Фятh ял-Бари», 12/201-202. 30
qəlbi bunları yerinə yetirərkən qüsur göstərməz: Əməli səmimi olaraq Allah üçün etmək, idarəçilərə nəsihət etmək və camaata bağlı qalmaq… ” 141 ibn Həcərin «Fəth əl-Bari»də nəql etdiyinə görə də Təbəri belə demişdir: “Həqiqət budur ki, bu xəbərdən 142 məqsəd onlara rəhbər olaraq gətirməkdə bir yerə yığışdıqları adama itaət etməkdə olan camaata bağlı qalmaqdır. Kim ona edilən beyəti pozarsa, camaatdan kənarlaşmış olur.” 143 Elə isə sünnədə gələn “camaat”la bağlı bəzi kəlmələrin əksəriyyəti bu mənalarla bağlı olduğu qəbul edilir. Yəni bir rəhbər din və ya dünya işlərindən hər hansı bir iş ətrafında əksəriyyəti ya da (çoxluğu təşkil etməsələr də) elm adamları fəzilət, doğruluq və istiqamət sahibi adamlarla hal və əhd əhli olanların şəxsində təmsil edilmələri halında, din ya da dünya işlərindən hər hansı bir iş, yaxud bir rəhbər ətrafında toplanmaqları halındakı müsəlman camaat mənasındadır. Ancaq bütün bunlar(da itatət), sünnəyə və mərufa tabe olmaq şərtinə bağlıdır 144
. e) “Əhli Hal vəl-Aqd” (Elm əhli və ziyalılar) mənasında “camaat” Eyni şəkildə elm adamları, rəhbərlər, sərkərdələr, valilər, hakimlər və qabaqcılların yaxud, bunların bir hissəsinin müsəlmanlara aid hər hansı bir iş ətrafında ittifaq etməkləri haqqında da “camaat” kəlməsi işlədilir. Bir imamı (dövlət başçısını) başa keçirmək, ona beyət etmək, yaxud onu vəzifəsindən uzaqlaşdırmaq və buna oxşar məsələlər kimi. Müsəlmanların arasında “hal və ə
” olmağa ən layiq adamlar dini məsələlərdə onlara tabe olunan şəriət elminin alimləridir. Bundan sonra fəzilət, dinə bağlılıq və qabağa getmək xüsusiyyətlərinə sahib olan qabaqcıllar, sonra da bunların arxasından gələnlərdir. Bunların da söz və davranışlarının ümmətin məsləhətlərini təyin edib işlərini istiqamətləndirməyə təsiri olan insanlar arasından olmasına diqqət edilməlidir. ibn Həcər ibn Battalın belə dediyini nəql edir: “Camaatdan məqsəd hər dövrün “hal və əhd əhli”dir” 145
. “Hal və əhd əhli” isə əvvəl də bildirdiyim kimi ilk növbədə elm adamlarını əhatə edir. Bu camaat ifadəsinin geniş mənasının bir hissəsini təşkil edir. “Hal və əhd əhli” isə bir idarəçiyə beyət, yaxud bir cihadın elan edilməsi kimi hər hansı bir məsələ ilə bağlı ittifaq edərlərsə, şübhəsiz ki, onda camaatı təmsil edirlər. 141
Щядиси Ибн Яби Асим, «яс-Сцння», 1/45, щядис 94. ял-Ялбани сянядинин сяhиh олдуьуну билдирмишдир. 142 Бунунла Пейьямбярин –cяллалащу алейщи вяссяллям- Щузейфяйя -радыйаллащу анщу-: “Мцсялманларын жамаатына вя имамларына баьлы галырсан” – буйурдуьуну нязярдя тутур. 143
«Фятh ял-Бари», 13/37. 144
Бурада “мяруф”дан мягсяд, мцнкярин зидди олан мяруфу нязярдя тутурам. Йяни “йахшылыглар”ы. 145 «Фятh ял-Бари», 13/216. 31 Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|