Sünnə və Cəməa anlayışı
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Sonra s əni d ə dind ə şəri ət sahibi etdik. S ən o şəri ət ə tabe ol…»
Sünnənin bu cür başa düşülməsi bəzi üsul alimləri ilə dilçilərin də sünnəyə verdikləri tərifə uyğun gəlir. Əş-Şatibi
(v.h. 790) «əl-Muvafaqat» adlı əsərində belə deyir: “Sünnə kəlməsi (xüsusi olaraq) Əziz Kitabda haqqında nəss olmayan (dəlil buyrulmayan) və Peyğəmbərdən –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- nəql yolu ilə gələn şeylər haqqında işlədilir.” 35
ibn Mənzur da «Lisənül-Ərəb» əsərində belə deyir: “Hədisdə sünnə kəlməsi və bu kökdən törəyən sözlər çox təkrar edilmişdir. Bunun əsl mənası: “Yol və həyat tərzidir. Şəriətdə sünnə işlədilsə, onunla Peyğəmbərin
əmr və qadağan etdiyi, həmçinin həvəsləndirdiyi, Əziz Kitabın ifadə etmədiyi məsələlər (söz və ya hərəkətlər) nəzərdə tutulur. Buna görə şəriətin dəlilləri: Kitab və Sünnədir, yəni Quran və hədisdir” – deyilir.” 36
Hədisdə “sünnə”nin Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- rəhbərliyi və etdikləri haqqında çox istifadə edildiyi məlumdur. Peyğəmbərdən
rəvayət edən Abdullah bin Amrdan -radıyallahu anhu- gələn bu hədis bunlardan biridir: “Kim mənim sünnəmdən üz çevirərsə, məndən deyil.” 37
Elə isə sünnə, Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- rəhbərliyi, tətbiqatı və davranışıdır.
Peyğəmbərdən –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- rəvayət edilən söz, əməl, təqrir, həyat tərzi, şəriət və Qurani-Kərimlə, sünnənin gətirdiyi din ilə əlaqəli olaraq gələn bütün rəvayətlər mənasında da istifadə edilə bilər. Yəni sünnənin daha geniş mənası ilə də işlədilir. Peyğəmbərin
əl-irbad bin Sariyənin
rəvayət etdiyi hədisində bu məna işlədilmişdir: “...Allahdan qorxun və (müsəlman idarəçilərə) tabe olun və itaət edin. Həqiqət
ş
möhkəm sarılmağa çalışın. Bu sünnəyə azı dişlərinizlə yapışın .” 38 35 «ял-Мувафагат», 4/3. 36 «Лисянцл-Яряб», 13/225. Бундан башга бах: Ибн ял-Ясир, «ян-Ниhайя», 2/409-410. 37 Бухари, “Никаh”, Баб: “ят-Тярьибу фин-Никаh”, Щядис: 5063; «Фятh ял-бари», 9/104; Яhмяд, «Мцсняд», 2/158; Ибн Яби Асым, «яс-Сцння», 1/31, Щядис: 62; ял-Ялбани бунунла баьлы гейдиндя беля дейир: “Сяняди сяhиhдир. Бцтцн равиляри Мцслимин шяртиня эюря етибарлы (сига) равилярдир”. 38
Ибн Яби Асым, «яс-Сцння», 1/39, фясил: 16, Щядис: 54; ял-Ялбани бунунла баьлы гейдиндя беля дейир: “Сяняди сяhиhдир. Равиляри етибарлыдыр (сига)”. Буна охшар башга бир рявайяти Ябу Давуд, «Лцзумус-Суння», Щядис: 4607; Тирмизи, «Елм», 16, Щядис: 2678; Яhмяд, «ял-Мцсняд», 4/126; ял-Бейhаги, «ял-Итигад», сяh. 131. 12
Burada “sünnə” Allah elçisinin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- gətirdiyi bütün vəhy, şəriət, din, rəhbərlik və əməl mənasında işlədilmişdir. Raşidi xəlifələrin əməli də bunların əhatəsinə daxildir. Bu da əvvəlki mənadan daha geniş tərifdir. Eyni şəkildə sələfin “sünnə” ifadəsini Allah elçisinin
gətirdiyi din və şəriət haqqında, mütləq olaraq elm və əməl haqqında, bundan başqa, əshabələrin, tabiinin və bu ümmətin sələfinin dinin üsulu 39
və fürud-din 40
ilə əlaqəli olaraq başa düşdüklərinin hamısı haqqında da işlətdiklərini görmək mümkündür. Bu məna sünnənin sələf tərəfindən başa düşülən ən geniş və ən əhatəli mənasıdır. Çünki bu məna Allah elçisinin
həm
Qurani-Kərimdə, həm sünnədə gətirdikləri və əshabələrin bizə nəql etdikləri islamın elm, əməl, əqidə, əhkam, fəzilətlər və gözəl əxlaqa dair bütün məsələləri ehtiva edir. Bu həm də, “raşidi xəlifələrin sünnəsi”ni də əhatə edir. Hətta burada sünnə Allahın peyğəmbərini, islamı, həm xüsusi, həm də ümumi olaraq ifadə edər. Bu da haqq din və “sirat əl-müstəqim”in (düz yol) özüdür, möminlərin yoludur, ibrahimin həniflik dinidir. Əbu Bəkr əs-Siddiqin
dediyi: “Sünnə Allahın sağlam ipidir” 41
sözü də bu mənadadır. Übeyy bin Kəb -radıyallahu anhu- demişdir ki, “Sizə o yola və sünnəyə möhkəm sarılmağınızı tövsiyə edirəm. Çünki kim o yolda və sünnədə olarsa, Rəhmanı (Allahı) xatırladığı vaxt Onun qorxusundan gözləri yaşla dolarsa, həmin adama Allah əzab verməz.” 42
Böyük tabiinlərindən olan Abdullah bin əd-Dəyləmi -rahmatullahi aleyhi- belə
demişdir: “Mən təcrübəmdən bildiyimə görə, dinin yox olması sünnəni tərk etməklə başlanır.” 43 Başqa bir dəfə o belə demişdir: “Bir parçanın süzülməsi kimi, sünnə də yavaş-yavaş unudulacaqdır.” 44
Həsən əl-Bəsri və Süfyan -Allahın rəhməti üzərlərinə olsun- Uca Allahın: «Sonra səni də dində şəriət sahibi etdik. Sən o şəriətə tabe ol…» («əl-Casiyə», 18) buyruğunu: “Sünnə üzrə etdik” deyə açıqlamışdılar. 45 Məkhul də -rahmatullahi aleyhi- (v.h. 113) belə demişdir: “Sünnə iki cürdür. Birincisi, qəbul edilməsi fərz və tərki küfr olan sünnə, digəri isə qəbul edilməsi fəzilət, onu tərk edib başqasına yönəlmək isə günah olan sünnədir.” 46 Bu məna ilə dinin üsulunu (əqidə) və fürunu (digər hökmlərini) ehtiva edər. ibn Rəcəb -Allahın rəhməti üzərinə olsun– «Camiu əl-Ulumi və əl-Hikəm» adlı əsərində bunları söyləyir: “Sünnə yol və yaşayış deməkdir. Bu Peyğəmbərin
39
“Цсулуд-дин“ – динин етигади щюкмляри 40
“Фцруд-дин“ - фигhи вя башга hюкмляр 41
«яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 120. 42
Ябу Нуейм, «ял-Щилйя», 1/352-353; ял-Лалакаи, 1/54, N:10. 43
Дарими, 1/45; Ибн Ваддаh, «ял-Бидя», сяh. 38. 44
Ибн Ваддаh, «ял-Бидя», сяh. 66. 45
Бах: ял-Лалакаи, 1/69 вя ялагяли гейд. 46
Дарими, 1/145. 13
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|