Sünnə və Cəməa anlayışı



Yüklə 3,05 Mb.
səhifə7/7
tarix19.07.2018
ölçüsü3,05 Mb.
#56768
1   2   3   4   5   6   7

NƏTİCƏ

Bu tədqiqatımızın sonunda qiymətli oxucuya aşağıdakı məsələləri xatırlatmaq istəyirəm:



Birinci məsələ.Əhli-sünnə vəl-cəməa” ifadəsinin aydınlaşması əsrimizdə çox əhəmiyyətli və vacib bir işdir. Çünki əhli-sünnəyə mənsub olmaq iddialarını bu əsrdə çox görmək olar. Bu iddia sahibləri əksəriyyət etibarı ilə əhli-sünnə əqidəsini, inanc əsaslarını bilməməklə yanaşı, sünnəyə uyğun olaraq da əməl etməzlər. Hətta etiqadi məsələlərdə, yaxud onların bir hissəsində əhli-sünnəyə müxalifət edənlər də özlərini əhli-sünnə kimi tanıdırlar. Tələsik yazdığım bu tədqiqat işi, məqsədi tam şəkildə gerçəkləşdirməyə imkan vermir. Bu, elmi öyrənən tələbələrin və tədqiqatçıların çalışmalarını artırmağını istədiyim bir mövzudur. Çünki dəyərli elm adamlarımızın və müəllimlərimizin də bu məsələdə çalışmaları lazımdır. Beləliklə bu məsələ gərək lazım olan şəkildə araşdırılsın, layiq olduğu çalışma və açıqlamalar aparılsın.

İkinci məsələ. Dəvət bayrağını özü ilə gəzdirən, İslamın bayrağını uca tutan “əhli-sünnə vəl-cəməa”nı Uca Allah İslama və müsəlmanlara faydalı etmişdir. Bir çox müasir firqələr, çağırışçılar və hərəkatlar özlərini bu ada mənsub etsələrdə onların üsulu keçmiş əməli salehlərin üsulundan fərqlənir. Fikrimcə bunların əksəriyyəti hələ sünnə bayrağını - sələfin nəzdinə görə elm, əməl, həyat tərzi və üsul olduğu kimi - yüksəldə bilməmişdir. Bu mənada müasir çağırışçıların əksəriyyəti üsulda əhli-sünnə vəl-cəməa məzhəbinə əsaslanmır. Bunlar aydın və açıq bir şəkildə keçmiş əməlisalehlərin üsulunu özlərinə bir metod olaraq götürməmişlər. Bu hərəkatların arasında sələfin yolunu bilən və ona lazım olduğu kimi əməl edən insanlar da ola bilsin var. Lakin elmi və əməli istiqamətlərdə hələ irəliliyə bilməmişlər. Mən bu münasibətlə elm tələbələrinə və dəvətçilərə - onlar nəsihət almağa ən layiq olanlardır - bu məsələyə haqqını vermələrinin lazım olduğunu xatırlayıram. Çünki bu məsələ, məna və mahiyyət etibarı ilə sözün əsl mənasında sələf yolunun əsasıdır.

Üçüncü məsələ. Bütün müsəlmanlara bunu xatırladıram ki, sünnədə keçmiş əməlisalehlərin üsuluna qayıtmadıqları müddət ərzində bidət, nəfsin istəyi və sonradan uydurma şeylərdən azad olmadıqca izzətli olmaları, zəfər çalmaları və inkişaf etmələri mümkün deyildir. Qeyd edilən bidət, nəfsin istəyi və sonradan uydurulan şeylər müsəlmanların əksəriyyətinin ürəklərini və əməllərini qaraltmışdır. Hələ sufi təriqətlər, bidət firqə və qruplarla köhnə və yeni bütün istiqamətlər, bunlara möhkəm sarılmışdır.

Axırda Uca Allahdan özümə və bütün müsəlmanlara köməyini, İslama zəfər nəsib etməsini, azmış müsəlmanları haqqa və doğru yola qaytarmasını dua edirəm.

Allahın salavatı və salamı, bərəkətləri elçisinə, Peyğəmbəri Məhəmmədə, onun ailə üzvlərinə və əshabələrinə olsun...

MÜNDƏRİCAT



ÖN SÖZ 3




BİRİNCİ HİSSƏ: «SÜNNƏ» ANLAYIŞI

Lüğətdə “sünnə” anlayışının mənası 6


Qurani-kərimdə «sünnə»nin bəzi mənaları 7




Sünnədə “sünnə”nin bəzi mənaları, əshabələrə
və keçmiş əməlisalehlərə görə sünnə ifadəsi 9




İKİNCİ HİSSƏ: “CƏMƏA” ANLAYIŞI

Lüğətdə “cəməa” anlayışının mənası 25



Dini ifadə olaraq “cəməa” 26

“Cəməa” ifadəsindən kənarda qalanlar 36




ÜÇÜNCÜ HİSSƏ: “ƏHLİ-SÜNNƏ VƏL-CƏMƏA” ANLAYIŞI


“Əhli-sünnə vəl-cəməa” anlayışının mənası. 38
“Əhli-sünnə vəl-cəməa”ya bu adın verilməsinin səbəbi 39


NƏTİCƏ 46

YAŞAR QURBANOV


(Yaşar Arzuman oğlu Qurbanov)

Sünnə və Cəməa anlayışı

Bakı, «Adiloğlu» nəşriyyatı, 2003, 48 səh.


Yığılmağa verilmişdir: 27.05.2003

Çapa imzalanmışdır: 19.06.2003

Kağız formatı: 60x84 1/16

Hesab nəşriyyat həcmi: 2.5 ç.v

Sayı: 500

Sifariş: 168

Kitab “ADİLOĞLU” MMC-nin mətbəəsində

hazır diapozitivlərdən istifadə etməklə çap olunmuşdur.

Ünvan: Bakı şəh., Ü.Hacıbəyov 38/3



Tel., 98-68-25

1 Щядиси ял-Бухари вя Мцслим рявайят етмишдир. ял-Бухари, “Мянагиб”, 27; «Фятh ял-Бари», 4/623; Мцслим, “Имаря”, hядис 1920-1921.

2 ят-Тирмизи рявайят едяряк, щядисин “hясян-сяhиh” олдуьуну билдирмишдир. V жилд, сящ. 25, “Иман” китабы, “Мя жяя фи ят-тираги hязиhи ял-цммя” фясли.

3 Яhмяд, «Мцсняд», IV жилд, сящ. 102; Ибн Яби Асым, I жилд, сящ. 128; ял-Ялбани, «Зилалцл-Жяння» адлы ясяриндя сяhиh олдуьуну билдирмишдир.

4 дини мясялялярдя едилмиш йенилик

5 Бу бир йердя оланлары, hямин йерин кцнжцнц, эизли йерлярини, бир ишля мяшьул оланларын о ишин вя сянятин инжяликлярини, бир сюзля бцтцн йюнлярини даhа йахшы баша дцшяжяклярини баша салмаг цчцн ишлядилян бир афоризмдир - тярж.

6 Бах: «ял-Гамусу ял-Муhит», 4/238-239; «Лисянцл-Яряб», 13/220-225, «Мухтарус-Сиhаh», 317.

7 Ибн Манзур, «Лисянцл-Яряб»,13/235, «Сяняня».

8 Мцслим, «Зякат», 1017.

9 «Лисянцл-Яряб»,13/225.

10 «Лисянцл-Яряб», 13/223; «ял-Гамусу ял-Муhит», 4/238.

11 «Лисянцл-Яряб», 13/224.

12 «Лисянцл-Яряб», 13/220.

13 «Лисянцл-Яряб», 13/221.

14 «Лисянцл-Яряб», 13/225.

15 Бах: Ибн Кясир, «Тяфсир»,1/411, «ян-Ниса», 26-жы айянин тяфсири; Шювкани, «Фятhул-Гадир»,1/452, ейни айянин тяфсири.

16 Бундан башга бах: Шювкани, «Фятhул-Гадир»,1/452, бу айянин тяфсири.

17 Бундан башга бах: Шювкани, «Фятhул-Гадир»,1/452, бу айянин тяфсири.

18 Ибн Кясир, «Тяфсир», 3/49, «Исра», 77-жи айянин тяфсири.

19 Бах: Ибн Кясир, «Тяфсир», 1/475 вя 1/162; Бундан башга бах: Шювкани, «Фятhул-Гадир», 5/225, бу айянин тяфсири; Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/363.

20 Щикмятин сцння олараг ачыгландыьына даир сяляфдян эялян рявайятляр цчцн бах: ял-Лалакаи, «Шярhу усули етигади яhл яс-Сцнняти вял-Жямая», 1/71. Тяhгиг: Др.Яhмяд Сяд Щямдан вя Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/366.

21 «Муватта», 899, Гядяр, I, Щядис: 3. 2/А; ял-Щаким, «ял-Мустядряк», 1/93, ял-Ялбани, «Сяhиhу ял-Жамиу яс-Саьир», 3/39-да сяhиh олдуьуну билдирмишдир.

22 ял-Щаким, «ял-Мустядряк», 1/93; ял-Ялбани, «Сяhиhу ял-Жамиу яс-Саьир», 3/39-да сяhиh олдуьуну билдирмишдир.

23 щяр икиси- йяни Аллаhын Китабы вя Пейьямбярин Сцнняси; ял-Щаким, «ял-Мустядряк», 1/93; ял-Ялбани, «Сяhиhу ял-Жамиу яс-Саьир», 3/39-да сяhиh олдуьуну билдирмишдир.

24 Дарими, «Сцнян», сяh. 57.

25 ял-Бухари, “Фитян”, 13, «Фятh ял-Бари», 13/38, "Итисам”, 2; «Фятh ял-Бари», 13/249; Мцслим, “Иман”, 64, Щядис: 143, 1/136.

26 Бах: Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/366.

27 Ибн Ваддаh, «ял-Бидя», сяh. 38.

28 Дарими, 1/46.

29 Илляр щижри тарихлядир

30 Дарими, 1/59.

31 ял-Бухари, “Итисам”, фясил: “ял-Игтидау би сцняни Рясулиллаh”; “Фятh ял-Бари”, 13/248.

32 Дарими, 1/144; Ибн Батта, «яш-Шярhу вя ял-Ибаня», сяh. 128.

33 Дарими, 1/60.

34 Ибн Батта, «яш-Шярhу вя ял-Ибаня», сяh. 128; Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/366.

35 «ял-Мувафагат», 4/3.

36 «Лисянцл-Яряб», 13/225. Бундан башга бах: Ибн ял-Ясир, «ян-Ниhайя», 2/409-410.

37 Бухари, “Никаh”, Баб: “ят-Тярьибу фин-Никаh”, Щядис: 5063; «Фятh ял-бари», 9/104; Яhмяд, «Мцсняд», 2/158; Ибн Яби Асым, «яс-Сцння», 1/31, Щядис: 62; ял-Ялбани бунунла баьлы гейдиндя беля дейир: “Сяняди сяhиhдир. Бцтцн равиляри Мцслимин шяртиня эюря етибарлы (сига) равилярдир”.

38 Ибн Яби Асым, «яс-Сцння», 1/39, фясил: 16, Щядис: 54; ял-Ялбани бунунла баьлы гейдиндя беля дейир: “Сяняди сяhиhдир. Равиляри етибарлыдыр (сига)”. Буна охшар башга бир рявайяти Ябу Давуд, «Лцзумус-Суння», Щядис: 4607; Тирмизи, «Елм», 16, Щядис: 2678; Яhмяд, «ял-Мцсняд», 4/126; ял-Бейhаги, «ял-Итигад», сяh. 131.

39 “Цсулуд-дин“ – динин етигади щюкмляри

40 “Фцруд-дин“ - фигhи вя башга hюкмляр

41 «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 120.

42 Ябу Нуейм, «ял-Щилйя», 1/352-353; ял-Лалакаи, 1/54, N:10.

43 Дарими, 1/45; Ибн Ваддаh, «ял-Бидя», сяh. 38.

44 Ибн Ваддаh, «ял-Бидя», сяh. 66.

45 Бах: ял-Лалакаи, 1/69 вя ялагяли гейд.

46 Дарими, 1/145.

47 «Жамиу ял-Улуми вя ял-Щикям», 203.

48 «Мяжмуя ял-Фятава», 4/436.

49 «Мяжмуя ял-Фятава», 3/378.

50 «ял-Жярhу вя ят-Тадил», 1/118 -Мцгяддимя-; ял-Лалакаи, 1/63.

51 Ибн Яби Асым, «яс-Сцння» 24, I, 16-да рявайят етмишдир. ял-Ялбани сяhиh олдуьуну сюйлямишдир.

52 ял-Бухари вя Мцслим рявайят етмишдир. Бах: ял-Бухари «Фятh ял-Бари» иля бирликдя, 13/249; Мцслим, 2/592.

53 Мцслим, 15, Щядис: 1017, 4/2059-2060.

54 Яhмяд, «ял-Мцсняд», 5/246.

55 ял-Бухари, “Итисам”, 14; «Фятh ял-Бари», 13/300; Мцслим, Щядис: 2669.

56 Ибн ял-Ясир, «ян-Ниhайя», 2/409.

57 Яhмяд, «ял-Мцсняд», 4/105; Суйути, «ял-Жамиус-Саьир»дя бу hядисин “hясян” олдуьуна ишаря етмишдир. Бах: «ял-Жамиу яс-Саьир», 2/480, N:7790; Ибн Щяжяр, «Фятh ял-Бари», 13/253-дя “hясян” олдуьуну билдирмишдир. ял-Ялбани ися зяиф олдуьуну сюйлямишдир, «Даифу ял-Жамиу яс-Саьир», 5/78, N:4985. Анжаг бу hядис Щяссан бин Атиййядян -ращматуллащи алейщи- сяhиh бир сянядля рявайят едилмишдир. «Мишкатул-Мясабиh», 1/66, ялагяли гейд; бундан башга бах: Дарими, 1/45; «Шярhу ял-Лалакаи», 1/93; Ибн Ваддаh, «ял-Бидя», 37.

58 Малик, «Муватта», 1/278.

59 ял-Лалакаи, «Шярhу усули итигади яhли Сцнняти вял-Жямая», 1/123, Тяhгиг: др.Яhмяд Сад Щямдан; Ибн Батта, «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 121; Ибн Щяжяр, «Фятh ял-Бари», 13/289-да Бейhягийя нисбят (изафя) етмишдир.

60 «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 122.

61 «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 126.

62 Дарими, 1/66; ял-Бяьяви, «Шярhу яс-Суння», 1/216.

63 «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 123.

64 Ибн Яби Асым, «Яс-Суння», 1/29. Щядис N: 54. ял-Ялбани hядис hаггында беля дейир: Сяняди сяhиhдир, равиляри етибарлыдыр. Щядиси бундан башга, Ибн Мажя, Ябу Давуд вя ят-Тирмизи рявайят етмишдир. Ят-Тирмизи hясян-сяhиhдир демишдир)

65 Мцслим, N: 867.

66 Ибн Яби Асым, «Яс-Суння», 1/19. Щядис N: 31. ял-Ялбани hядис hаггында беля дейир: Сяняди сяhиhдир, равиляринин hамысы етибарлыдыр. Бундан башга, Ябу Давуд, ят-Тирмизи, Ибн Мажя, Яhмяд вя Щаким дя бу hядиси рявайят етмишдир.

67 ял-Бухари, Мцслим вя башгалары Аишядян -радыйаллащу анщя- рявайят етмишляр. Бах: «Фятh ял-Бари», 5/54; Мцслим, Щядис N: 1718, 3/1344.

68 Дарими, 1/72; Бяьяви, «Шярhу яс-Сцння», 1/208; Бундан башга, Щаким «ял-Мцстядряк»дя рявайят етмиш, ял-Бухари вя Мцслимин шяртиня эюря сяhиh олдуьуну билдирмишдир. яз-Зяhяби дя онунла разылашмышдыр. «ял-Мцстядряк», 1/103.

69 Дарими, 1/69.

70 Ибн Ваддаh, «ял-Бидя», сяh. 38.

71 Дарими, 1/69; Ибн Батта, «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 133.

72 «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 143.

73 Ибн Ваддаh, «ял-Бида», сяh. 36.

74 Бах: Дарими, 1/45; Ибн Ваддаh, «ял-Бида», сяh. 37-38.

75 Ибн Батта, «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 153.

76 ял-Бяьави, «Шярhу яс-Суння», 1/217.

77 Ибн Яби Щатим, «яж-Жярhу вя ят-Тадил», 1/183; ял-Лалакаи, 1/62, N: 38.

78 ят-Тирмизи, «Сцнян», Китабул-Илял, 5/739.

79 ял-Лалакаи, 1/67.

80 Бурада башгаларынын да адлары чякилмишдир, биз узун олмасын дейя щамысыны вермядик.

81 ял-Лалакаи, 1/67.

82 ял-Лалакаи, 1/67.

83 Бах. «Фятh ял-Бари», 13/245.

84 яш-Шювкани, «Иршаду ял-Фуhул», сяh. 33.

85 Яhмяд, «ял-Мцсняд», 1/191.

86 Яhмяд, «ял-Мцсняд», 1/195.

87 Дарими, 1/145.

88 Бунунла йухарыда да гейд етдийимиз шякилдя етигади hюкмляря (усула) вя фярзляря ишаря едир

89 яш-Шювкани, «Иршаду ял-Фуhул», сяh. 31.

90 Дарими, 1/136.

91 Гуранын бир-бириня охшар айяляри.

92 Дарими, 1/49.

93 Ибн Батта, «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 122.

94 Ибн Батта, «яш-Шярhу вял-Ибаня», сяh. 128; ял-Лалакаи, «Шярhу усули ял-Етигад», 1/71.

95 а.к.я., сяh. 133.

96 Бу ифадядя бязи фиргя, истигамят вя жамаатларын сцння вя жамаатдан башга онлары нисбят етдикляри бязи ясас, метод, шцар вя адлар алмаларынын нюгсанларына ишаря едилир.

97 а.к.я., сяh. 137.

98 ял-Бяьяви, «Шярhу яс-Суння», 1/209.

99 ял-Лалакаи, 1/94; Тядгигатчы буну Ибн ял-Мцбаряк, «яз-Зуhд», 1/281-я нисбят етмишдир; Бундан башга, Дарими, «Сцнян»,1/45.

100 “Лисянцл-Яряб”, “с-н-н” маддяси, 13/226.

101 “Яhли-сцння” ифадясинин hагга мюhкям сарылан, няфсин истяйи вя айрылыгдан узаг оланлар hаггында ишлядилмяси биринжи ясрдя фиргялярин ортайа чыхмасындан сонра башламышдыр. Бязиляринин “”яhли-сцння” ифадяси сонракы ясрлярдя ортайа чыхмышдыр” шяклиндяки иддиаларынын hягигятля hеч бир ялагяси йохдур. Чцнки Мцслимин “Сяhиh”индя Ибн Сириндян (в.h. 110) беля дедийи мялумдур: “...О вахт яhли-сцнняйя бахар вя онларын hядисляри гябул едиляр” (Бах: Мцслим, 1/15).

102 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 123.

103 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 122.

104 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 120.

105 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 121.

106 Ибн Шявзябин сюзц бу чалышмада даhа яввял “е” бяндиндя гейд едилмишдир. Ора баха билярсиниз.

107 «Китабу яс-Суння», 2/645-647.

108 «Жамиу ял-Улуми вял-Щикям», сящ. 230.

109 Мцасир вя йа сяляф дюврцндян сонра эялянляр

110 Бах: «Лисянцл-Яряб», “жямяа” маддяси, 8/53-57; «ял-Мужямул-Васит», “жямяа” маддяси, 1/135-136; «Мухтарус-Сиhаh», “жямяа” маддяси, 110-111.

111 Бах: «Лисянцл-Яряб», “жямяа” маддяси, 8/53-57; «ял-Мужямул-Васит», “жямяа” маддяси, 1/135-136; «Мухтарус-Сиhаh», “жямяа” маддяси, 110-111.

112 Бах: «Лисянцл-Яряб», “жямяа” маддяси, 8/53-57; «ял-Мужямул-Васит», “жямяа” маддяси, 1/135-136; «Мухтарус-Сиhаh», “жямяа” маддяси, 110-111.

113 Бах: «Лисянцл-Яряб», “жямяа” маддяси, 8/53-57; «ял-Мужямул-Васит», “жямяа” маддяси, 1/135-136; «Мухтарус-Сищаh», “жямяа” маддяси, 110-111.

114 «Лисянцл-Яряб», «ял-Мужямул-Васит», «Мухтарус-Сиhаh», ейни йерляр.

115 «ял-Мужямул-Васит», 1/136.

116 Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/157.

117 «ял-Итисам», 2/262.

118 ял-Лалакаи, «Шярhу Усули ял-Итигад», 1/106; Тядгигатчы сянядин hясян олдуьуну демишдир. Щядиси бундан башга, Ибн Яби Асым, «яс-Сцння», 801-жи щядисдя рявайят етмишдир. ял-Ялбани зяиф олдуьуну билдирмишдир. «яс-Сцння», 1/39-40.

119 “Яс-сявадул-азам“ - ян бюйцк топлум ифадяси айрылыгларын ортайа чыхмасындан сонра айрылыьы билдирян hядис иля тяфсир едилмишдир. Йяни ян бюйцк издиhам, топлум яhли-сцння вял-жямяадыр. Диэяр фиргялярин чохлуьу мютябяр дейил, чцнки онлар hялак олмушлардыр. Ясил етибар hагг цзря оланларадыр. Бу да гуртулан фиргя олан “Фиргяйи-нажийя”дир. Нясслярин бир йердя мцталия етмяйин вя йазмаьын лазым етдийи баша дцшмя формасы будур. Доьрусуну ян йахшы билян Аллаhдыр.

120 Бу Ябу Давудун «Сцнян»индя “Шярhу яс-Сцння” бяhсиндя 4597 нюмряли hядис, 5/ 5-6-дакы кялмясидир. Бундан башга: Яhмяд, «ял-Мцсняд», 4/102; Ибн Мажя, N: 3992-3993, 2/1322; Ибн Яби Асим, «яс-Сцння», 1/32-33, (63-64-65 нюмряли рявайятляр). ял-Ялбани hядисля баьлы гейдляриндя бунлары билдирир: “Щядис гяти олараг сяhиhдир. Чцнки Янясдян эялмиш башга алты йолу да вар вя ясhабялярдян эялмиш шаhидляри дя мювжуддур”. «яс-Сцння», 1/42

121 ял-Лалакаи, «Шярhу усули Итигади Яhлис-Сцнняти вял-Жямяа», 1/109.

122 ял-Бяьяви, «Шярhу яс-Сцння», 1/216.

123 «Тягрибу ят-Тяhзиб», 2/212.

124 «Фятh ял-Бари», 13/216.

125 «Фятh ял-Бари», 13/216.

126 «Фятh ял-Бари», 13/37 (317).

127 Яhмяд, «ял-Мцсняд», 4/278-375; Ибн Яби Асим, «Шярhу усули итигади яhлис-Сцння», N: 93, 1/44; ял-Ялбани hядисля баьлы: “Сяняди hясяндир, равиляри етибарлыдыр” - демишдир.

128 ят-Тирмизи, “Фитян”, N: 2165. ят-Тирмизи деди: “Бу hясян, сяhиh вя бу бахымдан да гяриб бир hядисдир”; Щаким, «ял-Мцстядряк», 1/114-дя гейд етмиш, “hядис ял-Бухари вя Мцслимин шяртляриня эюря сяhиhдир” - демишдир. яз-Зяhяби дя «ят-Тялhис»дя онун бу гянаятиня гошулмушдур. Бундан башга бах: Яhмяд, «ял-Мцсняд», 1/18-26.

129 яш-Шатиби, «ял-Итисам», 2/261.

130 ял-Лалакаи, 1/108; яш-Шатиби, «ял-Итисам», 2/261.

131 ял-Бухари, “Фядаилус-Сяhабя Мянагибу Яли”; «Фятh ял-Бари», 7/71-73.

132 «Фятh ял-Бари», 7/73.

133 «Мяжмуя ял- Фятава», 3/157.

134 Ябу Шамя, «ял-Баис», сящ. 19.

135 Щядис ял-Бухари вя Мцслим тяряфиндян рявайят едилмишдир. Бах: ял-Бухари, “Фитян”, “Кейфял-Ямру изя лям тякун Жямяа” фясли, hядис 7084; «Фятh ял-Бари», 13/35; Мцслим, 1847.

136 Щядиси Ибн Яби Асим, «яс-Сцння», 1/40-да рявайят етмиш, ял-Ялбани сяhиh олдуьуну билдирмишдир.

137 ят-Тирмизи, «Сцнян», Фитян, 7/2166, ят-Тирмизи hядисин hясян-гяриб олдуьуну билдирмишдир, 4/466.

138 ял-Бухари, “Фитян”, 2/7054, «Фятh ял-Бари», 13/5; Мцслим, 1849.

139 ял-Бухари, “Дийат”, 6/2878, «Фятh ял-Бари», 12/201; Мцслим, 1676.

140 Ибн Щяжярин hядисля баьлы ачыгламасы цчцн бах: «Фятh ял-Бари», 12/201-202.

141 Щядиси Ибн Яби Асим, «яс-Сцння», 1/45, щядис 94. ял-Ялбани сянядинин сяhиh олдуьуну билдирмишдир.

142 Бунунла Пейьямбярин –cяллалащу алейщи вяссяллям- Щузейфяйя -радыйаллащу анщу-: “Мцсялманларын жамаатына вя имамларына баьлы галырсан” – буйурдуьуну нязярдя тутур.

143 «Фятh ял-Бари», 13/37.

144 Бурада “мяруф”дан мягсяд, мцнкярин зидди олан мяруфу нязярдя тутурам. Йяни “йахшылыглар”ы.

145 «Фятh ял-Бари», 13/216.

146 Ибн Мажя, “Ятимя” 17, Щядис N: 3287, 2/1093-1094. Щядис hясяндир. Щясян олдуьуну ял-Ялбани «Сяhиhу ял-Жамиу яс-Саьир», 4/168-дя дя гейд етмишдир.

147 Ябу Давуд, “Жиhад”, “Фин-Нидаи индя ян-Няфир ” фясли, hядис N: 2560, 3/55-56.

148 Азан 35, «Фятh ял-Бари», 2/142.

149 Мцслим, “Мясажид”, “Фадли салатил-Ишаи вяс-Субhи фи жямяа” фясли, hядис N: 656, 1/454.

150 Мцслим, “Мясажид”, “Фадли салатил-жямаа” фясли, hядис N: 656, 1/454.

151 Мцслим, “Мясажид”, “Салатил-жямаати мин сцняни ял-hуда” фясли, hядис N: 654, 1/453.

152 Бурада “яс-савадул-азам” (ян бюйцк издиhам) ифадяси иля нязярдя тутулан мювлуд бидяти кими яксяриййятин тятбигини, бидятлярин hалал олмасынын жаиз олдуьуна дялил эюстярян бидятчи групларын бязиляринин иддиа етдийи кими мцтляг олараг сай чохлуьунун нязярдя тутулмадыьына бир ишаря вар”.

153 «ял-Итисам», 2/260.

154 Бах: «ял-Итисам», 2/261.

155 Бах: «ял-Итисам», 2/261.

156 «ял-Итисам»да да ифадя бу жцрдцр.

157 Бу мясяля ят-Тирмизинин, Ибн Юмярдян, “Фитян”, “Мяжая фи Лузуми ял-Жямяа” фясли, 4/466, hядис N: 2167-дя гейд едилмишдир. Яhмяд, «ял-Мцсняд», 5/145; Щаким, «ял-Мцстядряк», 1/115; Дарими, 1/145-дя буна даир бир шаhид дя мювжуддур. Суйути, «ял-Жамиу яс-Саьир», 1/278-дя hядисин hясян олдуьуну билдирмишдир.

158 «ял-Итисам», 2/261.

159 «ял-Итисам», 2/261.

160 «ял-Итисам», 2/262.

161 «ял-Итисам», 2/262.

162 Бах: «ял-Итисам», 2/263.

163 Бурада о Щакимин «ял-Мцстядряк»дя, 1/128-129 вя ят-Тирмизи, “Иман”, “Ифтираги Щазиhил-Уммя”, Щядис N: 2641, 5/25-26-да гейд етдийи вя бундан ялавя: “Цммятим йетмиш цч фиргяйя айрылажагдыр. Бири истисна олмагла hамысы атяшдя олажаглар“.“Бунлар кимлярдир ей Аллаhын Рясулу” – сорушуланда: “Мяним вя мяним ясhабяляримин йолу цзря оланлардыр” сюзлярини дя еhтива едян hядиси нязярдя тутур.

164 «ял-Итисам», 2/263.

165 ейни йер.

166 ейни йер.

167 «ял-Итисам», 2/264.

168 ейни йер.

169 hядислярин мянбяляри яввялки сяhифялярдя эюстярилмишдир.

170 hядислярин мянбяляри яввялки сяhифялярдя эюстярилмишдир.

171 Диндян чыхмаг маhиййятиндя олан иртидад, динин гяти бир hюкмцнцн инкары кими бязи мясяляляр жамаатдан кянара чыхмаг олдуьу кими, етигади йюндян кцфря апаран бир иш етмяйян цсйанчыларын чыхышы кими, бундан даhа ашаьы мяртябядя олан чыхышлар да жамаатдан кянара чыхмаг олараг дяйярляндирилир.

172 Бах: Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/157.

173 Мцслим, “Иман”, 55, Щядис N: 145, 1/130.

174 ял-Ялбани, «Сяhиhус-Жами яс-Саьир»дя сяhиh олдуьуну билдирмишдир. 1/12, N: 3816.

175 Бах: Ибн Щяжяр, «Фятh ял-Бари», 13/393, ят-Тирмизи, 4/504-505. Бах: «Силсиляту ял-Яhадис яс-Саhиhя», 270-жи Щядисля баьлы гейд, 3/136-137.

176 Шейх Абдуллаh ял-Ьунейман, «Шярhу китаби ят-Тювhид мин сяhиhи ял-Бухари», 2/238.

177 Щядисин мянбяйи яввялки сяhифялярдя эюстярилмишдир.

178 Бах: Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/358.

179 Щядисин мянбяйи яввялки сяhифялярдя эюстярилмишдир.

180 Бах. «Фятh ял-Бари», 13/295; яш-Шейх ял-Ьунейман, «Шярhу Китаби ят-Тювhид», 2/240,

181 Ибн Батта, «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 120.

182 Дарими, 1/49.

183 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 133.

184 «ял-Ибаня», 1/206.

185 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 133; «ял-Ибаня», 1/205.

186 ял-Лалакаи, «Шярhу усули итигади Яhли-Сцння», 1/60, рявайят N: 30.

187 ял-Лалакаи, 1/65.

188 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 137.

189 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 137.

190 «Тяртибу ял-Мядарик, 1/72.

191 “Мядарижус-Салищин», 3/174.

192 яс-Суйути, «яд-Дурру ял-Мянсул», 2/63; ял-Лалакаи, 1/62; Бундан башга бах: др. Яhмяд Сад Щямдан, «ят-Тяhмиш».

193 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 137.

194 «яш-Шярhу вял-Ибаня», с. 153.

195 ял-Лалакаи, 1/60, 65.

196 ял-Лалакаи, 1/60, 65.

197 Бах. Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/368-369.

198 Дарими, 1/72. Бах. Муhяммяд Абдул-Щади ял-Мисринин йыьыб hазырладыьы «Яhлис-Сцння вал-жямяа».

199 ял-Лалакаи, «Шярhу усули итигади яhли-Сцння», 1/64.

200 ял-Лалакаи, ейни йер.

201 Ибн Ваддаh сяняди иля «ял-Бидя», с. 39-да рявайят етмишдир.

202 ял-Хатиб, «Шяряфу ясhабил-Щядис», 28-29; Ибн Адий, «ял-Камил», 1/152-153 вя 3/902; ял-Алаи, «Буьйяту ял-Мутяляммис», с. 34-35-дя сяhиh олдуьуну билдиряряк. Бах: др. Салиh яс-Суhайми, «Улул-Ябсарын гейдляри», с. 64.

203 Мцслим, “Мцгяддимя”, ”Яннял иснадя миняд-дин” фясли, 1/15; ят-Тирмизи, “Китабул-Илял”, 5/740.

204 Ябу Нуйам, «ял-Щилйя», 3/9; ял-Лалякаи, 1/60, рявайят N: 29.

205 ял-Лалакаи, 1/61, рявайят N: 35.

206 ял-Лалакаи, 1/66, рявайят N: 56.

207 ял-Лалакаи, 1/67, рявайят N: 62.

208 ял-Лалакаи, 1/67, рявайят N: 60.

209 Бу сюзляри иля яhли-сцнняйя “hяжвийя” дейяряк гынайан кялам ящлиня ишаря едир.

210 «Мяжмуя ял-Фятава», 4/29.


Yüklə 3,05 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə