T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
gelir. Efendinin çadırdaki yeri hakimiyeti simgeleyen “kaplan” olarak adlandırılır, kadının yeri ise itaati simgeleyen “tavşan" olarak adlandırılırdı. Gençlerin yeri
Hermeneutik metod geleneksel kültürdeki yemek sisteminin sem bolik fonksiyonlarını açıklam aya ve yemek ziyafetinde misafirleri oturtma düzenini, yemek yeme prosedürünü ve et yemeklerinin dağıtım düzenini (koyun k ellesin in bölünm esi ve “k u la k la rın ın ”, “dudaklarının” , “gözlerinin” sosyal ve yaş hiyerarşisine göre dağıtılması) şahıslar arası cinsiyete, yaşa, sosyal seviyeye göre ilişkilerin karmaşık portresini gösteren törensel e y lem lerin belli b ir kom p lek si olarak “okumaya” imkan sağlar. Yemek sisteminin törensel, sakral ve ulusu simgeleyen fonksiyonları söz konusu olabilir. Hayatın belli dönemleri ve göçebe yaşamının etaplarına refakat eden ayinlerine ilişkin geleneksel giyim kuşamın semantiği ise ayrı bir konudur. “Yaş
sistemi de “K ut” açısından açıklanabilir. Hayatî kudretin ve üremenin odaklandığı yaş olarak, orta yaş kabul edilir, oysa çocuk ile yaşlı adam semiotik statülerinde birbirlerine benzeşir. Yaşlı adam, sadece yaşlılığı ifade etm ez, faaliyet alanından uzaklaşarak yetersizlik derecesinde sayılır, aynı zamanda ecdadların ve ruhlann âlem ine yakınlaşarak büyük itibar görür, böylece a m b iv a le n t s o sy a l fo n k siy o n u y e rin e g e tirir. Geleneksel kültürde saadet, baht her zaman “kut” izdivaç ile birlikte anlaşılırdı. Üreme refahın, talihin ve bahtın garantisi idi, bunun için cinsel potansiyel kişisel onur ve sosyal prestij olarak sayılırdı; oysa kısır kadın ve bekar erkek en şerefsiz varlıklar olarak kabul edilirdi. Gen m eselesinin, geleneksel âlem ler arası ilişkilerde önemi büyüktür. Bu toplumdaki merkezî figür olarak her zaman erkek sayılırdı. Aynı zamanda erkeğin olgunluğu ve çalışma kabiliyeti onun ve kadın arasındaki ilişkisine bağlantılı olarak ele alınırdı. “İnsan
gelirdi. K adının, ürem e ve saadetin taşıyıcısı olan to p ra ğ ın v e rim lilik fo n k s iy o n u n a b e n z e m e si vurgulanırdı. Birçok Türk metinlerinde toprağın üzeri ile kadın vücudu birbirlerine benzetilir. İzdivaç, insan hayatının en önemli olaylarından birisi olarak varlığın sakral planı ile mukayese edilir. G eleneksel toplum daki sosyal ilişki, öncelikle kan hısımlığına, akrabalık ilişkilere dayalı, tabii, hayatî idi. Boy, zengin kutsal ve simgesel şekillere sahip olan bir karmaşık teşkilat olarak ortaya çıktı. G erçek ve sembolik akrabalık ilişkilerin karmaşık sistemi, insanın, geleneğin doğrudan iletişim , ecdatlarının insanlar arasında bulunması olarak kabul edildiği sosyal çevreye adapte olma mekanizmasını belirler. Boy, parçalardan oluşan bir bütün o lu p , özel “m ito lo jik ve a y in î biyografisi” olan bir toplumu oluşturur. Boyun kendini tanıma bilinci, “ervah”, “H ızır”, “ırım ” (inanç) gibi kavram lardan oluşur. “Ervah” ecdatların ruhları demektir. Göçebelerin görüşlerine göre her bir insan çocuklarına çadırı, bağlantıları, ismi ile birlikte kendi ervahını (onun aracılığıyla kişi canlıların arasında bulunmaya devam eder ve onların kaderlerine tesir eder) da miras olarak bırakır. Eğer bu kişi onurlu birisi ise onun ruhu çocuklarına ve torunlarına olumlu bir şekilde tesir eder, onları destekler ve zor anlarında yardım eder. Eğer kişinin onurlu hayatı olmamışsa, onun ruhu hayattaki yakınlarına yardım edemez, tam tersine yeni acılar ve afetlere de neden olabilir. Geleneksel dünya görüşünün bu özelliği Kazak folkloruna da yansımıştır. Örneğin, “Alpamış” destanında şöyle bahsedilmekte “Alpam ış’ın birinci saldırısından kendilerine gelen Cungarlar, kahramanın tek başına olduğunu gördüler ve güç sarfetmeden onu oklarla delik deşik etmeye karar verdiler. Bütün Cungarların hep birlikte Alpamış’a isabet ederek yağdırdıkları binlerce ok onun vücudunun bir kılına bile zarar vermedi. Bütün m esele, A lp a m ış ’ın ça tışm a d a n önce y iğ itle rin koruyucusu olan “Gaiperen K ırk-Şelten”den destek istemesinde idi, o da sis parçası olarak göklerden inerek genç yiğide yardım etmişti,”3 Buna zıt bir örnek olarak “Kız-Jibek” destanındaki T o leg en ’in kaderi getirilebilir. G elinine giderken Tolegen’e babası hayırduasını vermedi, dolayısıyla onu ervahlar korumuyor, bunun için sevgi yerine Kosoba Gölünün yanında ölü bulunur. Aynı zamanda destanların kahram anlan kendi tercihlerini yapma ve kendi kaderlerini çizme haklarına sahip olan şahsiyetlerdir. Dede Korkut, Kobiandı ve Alpamış gibi kahramanlar, Kozı-Korpeş ile Bayan-Sulu gibi âşıklar bu sırada yer alır. G e le n e k s e l d ü n y a g ö r ü ş ü n ü n ö n e m li m efhum larının birisi de “H ızır” dır. “H ızır”, her dilediğini gerçekleştirm e, talih , zenginlik, sağlık kazandırma gücüne sahip olan doğaüstü bir varlıktır.
görünür. Kimse onun gerçekten bir fakir veya güçlü bir Ruh olup olmadığını anlayamaz. Karşılaşılan kırk dervişten birisi “Hızır” olabilir, fakat herkese yardım etmek ve acımak gerekir. Örneğin, A bay’ın “Masğut” isimli destanındaki kahraman, haydut tarafından saldınya uğrayan fakir bir yaşlı adama karşılıksız olarak yardım
Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|