T. C. Ahi evran üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

 
 
6 
BÖLÜM - I 
                               
EVANJELİZM 
 
 
Dü
nyanın şu anki süper gücü olan Amerika Birleşik Devletleri (ABD), sosyal hayatta 
her ne kadar tüm dinlere hoşgörüyle yaklaşıp halkını kendi dinini yaşamada özgür bıraksa da, 
bazı din veya inanç gruplarının diğerlerinden daha özgür ve dış politikada daha etkin olduğu 
görülmektedir. Yapı itibariyle ABD tek Tanrı’ya inanan, hatta bunu resmi bir ideoloji olarak 
dile getirmekten çekinmeyen bir ülkedir. 
 
Bu yapısına örnek olarak Amerikan başkanlarının göreve başlama törenlerinde, Yüce 
Mahkemenin her oturumundan ö
nce “Tanrı bu şerefli mahkemeyi korusun” sözünü, şükran ve 
milli  dua  gününü,  sadakat  yeminindeki  “Tanrı’nın  çatısı  altında”  ifadesini,  paraların 
üzerindeki  “Tanrı’ya  güveniyoruz”  sözünü  ve  hükümet  binalarındaki  İncil  alıntılarını 
gösterebiliriz.
5
                                                           
5
 Derek H. Davis, “Civil Religion as a Judicial Doctrine”, Journal of Church&State, 40:1, s. 53.  
 
 
Ülkedeki 
dini yapıyı daha iyi anlayabilmek için, en geniş inanç grubunu oluşturan ve 
evanjelizmi daha iyi anlamamızı sağlayacak olan Hıristiyan mezheplerini incelemekte fayda 
vardır. 
 
 
 
 

---

 
 
7 
1.1.
 
HIRİSTİYAN İNANCI 
1.1.1.
 
KATOLİK MEZHEBİ 
 
Merkezi Vatikan olan ve Roma kilisesi kayn
aklı  Hıristiyan  mezhebidir.  Kardinaller 
tarafından  seçilen  Papa,  Hz.  İsa’nın  vekili  olan  Petrus’un  temsilcisidir  ve  yanılmazdır.
6
1.1.2.
 
ORTODOKS MEZHEBİ 
 
“Evrensel”  manasındaki  Katolik,  kendini  tüm  Hıristiyanlığın  üst  makamı  olarak  görür. 
Başlangıçta evanjelizm, Hıristiyanlığa Katolik inancından farklı yorumlar getirdiği için ortaya 
çıkmış olsa da günümüzdeki evanjelizm anlayışı, Katoliklikle çatışma içinde değildir.  
 
 
İstanbul  kilisesinin  temsil  ettiği  Ortodoks  mezhebi  Roma  kilisesine  karşı  siyasal  ve 
kültürel b
ir  tepki  olarak  ortaya  çıkmıştır.
7
 
Sözlük  manası  itibariyle  “dogmaya  ve  kilise 
öğretisine uygun olan”
8
 
anlamına gelen Ortodoks kelimesi, bununla asıl hak olan mezhebin 
kendisi  olduğunu  iddia  eder.  Papa’yı  lider  olarak  kabul  etmeyen  mezhebin  Katolik 
inancındaki  gibi  hiyerarşik  bir  yapılanması  yoktur.  Fakat  İstanbul  Fener  Rum  Patrikliğinin 
saygın bir konumu vardır.
9
1.1.3.
 
PROTESTAN MEZHEBİ 
 
Genel olarak Hıristiyan Slavlar tarafından kabul görür. ABD’de 
neredeyse Yahudi nüfusu kadar kalabalık olan Ortodokslar, evanjelizm mezhebine mesafeli 
durmaktadırlar.  
 
 
Öncülüğünü  Martin  Luther  King  (1483–1546) ve Johannes Calvin’in (1509–1564) 
yaptığı Katolik mezhebinin endülijans ile para kazanmasını, ayin dilinin Latince olarak kabul 
                                                           
6
  Günay Tümer-Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, 
Ocak yayınları, IV. Baskı, Ankara, 2002, s. 299. 
7
 Tümer-Küçük, a.g.e., s. 70. 
8
 Türk
çe Sözlük, Cilt II, TTK Basımevi, Ankara, 1988, s. 1119. 
9
 
Ahmet Geçici, “Evanjelik Tanrı Anlayışının Kritiği”,
 
(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. 
Dr. H
üseyin Aydın, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007) 
 s. 46. 

---

 
 
8 
edilmesini ve Papa’nın yanılmaz olmasını eleştiren reformist mezheptir.
10
Luther’in evanj
elizmin  doğuşuna  katkısı  ise  kutsal  kitap  hakkındaki  görüşüdür. 
Hıristiyanların İncil olarak kabul ettiği kitap, Eski Ahit (ahit: anlaşma) ve Yeni Ahit olmak 
üzere  iki  kitaptan  oluşmaktadır.  Yahudiler,  Tevrat  ve  Zebur’dan  oluşan  Eski  Ahit’i  kutsal 
sayarken, Yeni Ahit’i uydurma kabul ederler. Bunun nedeni Yeni Ahit’in kabul etmedikleri 
Hz.  İsa’yı  konu  etmesidir.
 Alman kökenli olan 
Luther,  tövbenin  kişinin  kendisi  ile  Tanrı  arasında  olduğunu  bunun  için  kiliseye  para 
vermenin gerekmediğini, din adamlarının hatta Papa’nın da yanılabileceğini, bu yüzden dinde 
asıl kaynağın kutsal kitap olduğunu kabul etmektedir. Luther’in düşüncelerini temelde kabul 
eden Calvin ise Fransa’da ve İsviçre’de Protestanlığı yaymıştır. 
 
Protestanlığı yorumlayan bu iki isim, evanjelik hareketin de ilham kaynağı olmuştur. 
Günümüzdeki  anlamı  değişmiş  olsa da “evanjelik”  terimi  ilk  kez  Luther  tarafından 
kullanılmıştır.    Kelime  itibariyle  “müjde  ya  da  iyi  haber  “  manasında  olan  evanjelizm, 
evanjelist 
olarak  da,  İncil’de  Hz  İsa’nın  havarileri  olarak  geçen  Matthew,  Mark,  Luke  ve 
John’a verilen unvandır. 
 
11
                                                           
10
 Tümer-Küçük, a.g.e., s. 302. 
11
 Geçici, s. 145. 
 
Luther’in  de  kutsal  metnin  Katolik  kilisesi  tarafından  yanlış 
yorumlanması  ve  tahrif  edilmesinden  dolayı  Eski  Ahit’e  daha  çok  ağırlık  verdiği 
görül
mektedir. İlerleyen dönemlerde Protestan mezhebi daha farklı inanç gruplarına ayrılmış, 
fakat  buna  rağmen  inanç  esasları  ve  Kitab-ı  Mukaddes  konusunda  merkez  görüşten 
uzaklaşmamıştır. Bu gruplardan bazıları Presbiteryenler, metodistler ve baptistlerdir. Kalvenci 
görüşten beslenen Presbiteryenler, kilise işlerine en çok önem veren gruptur.  
 
 

---