T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
toplumun özgür ve kendi geçimini sağlayan köylülerin korunmasıdır. Köylülerin kendi çalışmaları ise toplumun mülkiyetinin devamını sağlar.” Bu ortamda oluşan siyasal demokrasi, kapsamını din alanına değin genişletir. Bilimin gelişmesinin erken bir dönemde ve geniş ölçüde dinin toplumsal ve ideolojik gereksinimleri karşısında özgürlüğünü kazanabilmesi bu sayede gerçekleşmiştir. Yunanistan’daki üretim biçimini düzenleyen ve yukarıda sözü edilen olanağı sağlamış olan yasalar aynı zamanda bu olanağın sonuna değin tutarlı biçimde gelişmesinin önüne aşılmaz engeller dikmiştir. Bu engeller, kaynağını köle ekonomisinin bir sonucu olarak üretici çalışmanın küçümsenmesinde bulur 165 . Plutarkhos’un “Marcellus” biyografisine 166 dayanarak durumu kısaca özetlememiz yeterlidir. Plutarkhos’un anlattığına göre; geometrinin yasalarını makine yapımına uygulama girişimleri, Platon’un çok şiddetli direnişiyle karşılaşmıştır. Platon, geometrinin pratik-mekanik problemlere uygulanmasını ve böylece nesneler dünyasına indirilmesini, geometri hesabına onur kırıcı bir durum saymıştır. Sokrates öncesi düşünürlerin felsefesinde; kendisinden gerçekliğin tüm görünümlerinin türetilebileceği ve açıklanacağı en genel töz olarak ateşin ya da suyun saptanması, nesnelliğe zorlayan diyalektik nitelikte bir çelişki durumunun dinginliğine ya da devingenliğe ilişkin bulunuşu. Bütün bu durumlarda felsefe çabalarının ereği, insanoğlunun öznelliğini sınırlarıyla, önyargılarıyla çok geride 165 Lukacs 1985, 80-82 166 Plutarch 1917, 471-472 ( Romalı general Marcellus (İ.Ö 271-208) zamanında, makine yapım sanatına hayranlık duyuluyordu. Bu sanat ilk kez Eudoksos ve Archytas zamanında ortaya çıkmıştı. Kimi teknik sorunların kelimeler veya şekiller yardımıyla çözülemeyeceği anlaşılınca, geometrinin incelikleri; bu problemlerin halledilmesi için kullanılmaya başlanmıştı. Platon ise saf geometri düşüncesinin -ideasının- idealar dünyasından indirilip; sıradan el işçiliği sorunlarının çözümünde kullanılmasına şiddetle karşı çıkmış; her iki matematikçiyi de fırsatçılıkla suçlamıştı. Bu nedenle makine yapımı, geometriden tamamiyle ayrılmış uzun bir süre filozoflarca önemsenmemiş ve askeri sanatlardan biri olarak kalmıştı.) 54 bırakmak; nesnel gerçekliği olduğu gibi en büyük sadakatle yansıtmaktır. Nesnel gerçekliğin gerçekten bilimsel açıdan kavranabilmesi, ancak insanbiçimci bakış açısının köktenci bir tutumla bırakılması koşuluyla gerçekleşebilir 167 . Nietzsche’ye göre de; Sokrates öncesi düşünürlerin başarısı bu noktadadır. Ona göre; “Yunanlı’lar, yalnız tanrıların gerçekliğine inandıkça ve bütün tabiatı bu tanrı-insanların yabancı kıyafetlere bürünmüş maskeli şekilleri ve metamorfozları olarak gördükçe, gerçekçiliğin her türlüsünün tam karşıtı olarak kalmışlardır” 168 . Sokrates öncesi düşünürlerin, insan biçimli tanrıların şekillendirdiği evren düşüncesine getirdikleri eleştirilere değinmeden önce, vurgulanması gereken iki nokta var: Biz, bütün Yunanlı düşünürleri filozof olarak adlandırıyoruz. Oysa onlar, kendileri için bir ünvan belirlememişlerdi 169 . “Felsefe”, her ne kadar Pythagoras’ın bir buluşu 170 olsa ve “yaygın olmayan bilgiye bağlılık” anlamına gelse de, bu sözcük Platon’un zamanına kadar özel bir sözcük olamamış ve yaygın olarak kullanılmamıştı. Belirtilmesi gereken bir diğer unsur da; düşünürlerin öğretilerinin zamanın Yunanistan’ındaki bilinirlik düzeyi ile ilgili. Arkaik ve Klasik Çağ kent ve bölgelerinin farklı geleneklere sahip olduğunu anımsadığımızda, her filozofun bildirisinin halk tarafından bütünüyle bilindiğini ya da başka bir filozofun bildirisinin, diğerininkini değiştirmek amacıyla söylendiğini düşünmek büyük hata olur. Yine Yunan dünyasının geniş topraklarını göz önünde bulundurduğumuzda bir 167 Lukacs 1985, 82-84 168 Nietzsche 1992, 28 169 Boardman, Griffin, Murray 1997, 107 170 Guthrie 1992, 204 55 bölgede bildirisini sunan filozofun öğretilerinin her yerde hemen duyulması mümkün değildi 171 . Evrene özgü oluşumları mitolojik anlatılardan bağımsız kılıp nesnel bir bakış açısıyla yorumlayan ilk düşünürler; Miletos’lu doğa filozofları olan Thales (İ.Ö 625- 547) 172 , Anaksimandros (İ.Ö 610-540) 173 ve Anaksimemes’tir (İ.Ö 585-525) 174 . Thales, sonraki kuşaklara yazılı birşeyler bırakmamışsa da; Anaksimandros ve Anaksimenes’in kitapları, Yunan edebiyatında nesir olarak yazılan erken örneklerdendi 175 . Miletos’lu filozoflar, dünyada insan biçimli tanrıların varolduğu düşüncesinden sıyrılmışlardı. Thales için, temel madde su 176 iken; Anaksimandros’ta herşey boşluktan (apeiron) 177 türemiştir. Anaksimenes ise; dünyadaki ana tözü, hava (aer) 178 olarak tasavvur etmişti. Thales, suyun evrendeki temel madde olduğunu düşünmekle yetinmez. Ona göre; su canlıdır. Hareket ve değişme yetisine sahiptir 179 . Her canlı gibi o da, öteki varlıkları kendisinden yaratma gücüne sahiptir 180 . Gerçekten de, Thales’te herşeyin “tanrıyla dolu” olduğunun belirtilmesi, yalnızca, maddeye gene kendisi tarafından 171 Boardman, Griffin, Murray 1997, 107 172 Speake 1994, 623 173 Speake a.g.e., 33 174 Cevizci 1998, 18 175 Boardman, Griffin, Murray 1997, 108 176 Kranz 1984, 27 177 Denkel 1998, 16 178 Kranz 1984, 34 179 Capelle 1994, 60 180 Von Aster 1999, 30 56 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|