T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
yandan aritmetik, geometri, astronomi ve müzik- gerçek bir içerik kazandırmışlardır 255 . Sofistler ayrıca, yasalar yanında ahlaki ölçütler ve ahlakın da doğal ya da tanrısal kökenli olmayıp insan eseri 256 olduğu düşüncesini savundular. Platon’un “Gorgias”ında; sofist Kallikles, o dönemin “nomos” ile ilgili olumsuz yargılarını açıklamaktadır. “Physis” ile olan zıtlığına dikkat çekerken kanun ya da normların keyfiliğini belirterek önemsenmemesi gerektiğini söyler 257 . Ona göre; “…Tabiatla yasalar, genel olarak, birbirlerinden ayrı şeylerdir… Kötülük görmek, tabiat kurallarına göre, en büyük mutsuzluktur… Ama yasalara göre, kötülük etmek daha çirkindir. Çünkü kötülük görmek, insana değil köleye yakışır; köle kendini de, sevdiklerini de, kötülüğe karşı koruyamaz, bu yüzden onun ölmesi, yaşamasından yeğdir. Bence yasaları yapanlar, güçsüz kimselerdir; onların yasaları yapmaları, yasaları övmeleri hep kendilerine, kendi çıkarlarına göredir. Onlar, daha çok kazanabilecek olanları, en güçlü olanları, kendilerinden daha çok kazanmasınlar diye korkuturlar, alçaklıktır bu derler… Oysa tabiata göre, en iyinin en kötüden, en güçlünün en güçsüzden daha varlıklı olması doğrudur. Tabiat bunu birçok örneklerle gösteriyor; hayvanlar arasında olduğu gibi insanlar arasında da, bütün devletlerde ve bütün ırklarda, düşkünleri yönetenler; onlardan daha çok varlıklı olanlar, üstünlerdir, çünkü doğrusu budur” 258 … Eski Yunan’da doğa ve kavram arasındaki ayrılık “physis” (bir bireyin ya da şeyin esas doğası) ve “nomos” (insan yapımı ya da insanlar arası anlaşmayla 255 Capelle 1995, 79 256 Cevizci 1998, 62 257 Boardman, Griffin, Murray 1997, 230 258 Platon 1996a, 89 72 belirlenmiş olan) sözcükleriyle ifade ediliyordu. Sofistler; mit, dogma ve katı geleneklerin bağını kesmeye yardım ederken aslında iki ucu sivri bir kılıç kullanıyordu. Çünkü nomos-physis ayrımı yüzyıllardır geçerlilikte olan ahlaksal değerlerin ve sosyal yapının üzerindeki kutsal perdeyi açmak olarak algılanıyordu 259 . Başlıca sofistler arasında; Abdera’lı ya da Teos’lu Protagoras, Leontinoi’li Gorgias, Rhamnus’lu Antifon, Keos’lu Simonides ve yine Keos’lu Prodikos yer alır. İlk Grek gramercisi olan, ilk kez ücret karşılığı ders veren ve “Tanrılar” kitabının başlangıcı yüzünden Atinalılarca sürgün edilen Protagoras 260 ; öğrenim olmadan sanatın, sanat olmadan öğrenimin bir hiç olduğunu söylemiştir 261 . Ona göre; “bütün şeylerin ölçüsü insandır” 262 . Empedokles’in öğrencisi olan, hitabet sanatını bulan Gorgias’a göre ise; “Duyularla algıladıklarımızın hoş bir düzene girmesi, parçaların güzel bir biçimde uyuşması, hem öz itibariyle hem de anlam olarak kulağa hoş gelmesidir. “Eurhytmia”, dilde uzun ve kısa seslerin ritmik hareketi demektir. Heykelde ise parçalar arasındaki ince orantı anlamına gelir”. Rhamnus’lu Antifon ise; “İnsan hayvanlardan çok kendisinin tanrıya benzediğine ileri sürüyor” diyor 263 . Keos’lu Simonides’e göre; “Resim sanatı, susan bir şiir sanatı; şiir sanatı konuşan bir resim sanatıdır” 264 . 259 Colaiaco 2001, 51 260 Kranz 1984, 193 261 Capelle 1995, 94 262 Kranz 1984, 194 263 Capelle 1995, 126 73 İ.S 3.yüzyılın başında yaşayan Yunanlı filozof Sekstos Empeirikos 265 ; Keos’lu Prodikos için şöyle yazmış: “Keos’lu Prodikos, ilkçağda insanların güneşi ve ayı, ırmakları ve kaynakları, yaşamamıza yarayan her şeyi, tıpkı Mısır’daki Nil gibi sağladıkları yarar yüzünden tanrı yerine koymuş olduklarını iddia ediyor ve bu nedenle ekmeğe, tanrıça Demeter; şaraba, tanrı Dionysos; suya, Poseidon; ateşe de Hefaistos denmiş ve insanlara yararlı olan her şeyde durum böyle olmuştur” 266 . Perikles’in “Hellas’ın okulu” 267 olarak nitelendirdiği Atina’da doğan Sokrates’in (İ.Ö 470–399) 268 annesi ebe, babası taş işçisi -yontucu- idi. Bununla birlikte sonraları Sokrates’i tam bir zırhlı hoplit olarak hizmet ediyor gördüğümüz için zengin bir mirasa sahip olmuş olması gerekir 269 . Sokrates hiçbir şey yazmamış olduğundan onun hakkındaki fikirlerimizi her biri birbirinden oldukça farklı resimler çizen kaynaklardan ediniyoruz 270 . Bunlar; Ksenofon’un “Memorabilia” ve “Symposion”u, Platon’un diyalogları, Aristofanes’in “Bulutlar” komedyasıdır. Ksenofon’da; etik bir halk öğretmeni, Platon’da; en yüksek düzeyde bir metafizikçi, aşkınsal bir felsefenin temellerini atan, metafiziksel bir biçimler dünyası öğretisiyle tanınan bir insandı 271 . Aristofanes ise; “Bulutlar” komedyasında Sokrates’i alaya alarak onu bir sofist olarak gösterdi. İ.Ö 423 yılındaki Dionysos festivalinde ilk kez sahnelenen ve yazarına üçüncülük ödülü kazandıran oyunda; sofistlerin eğitim sistemine saldırılıyordu. Oyunda; Sokrates, sofistik 264 Kranz 1984, 206 265 Seyffert 1957, 580 266 Kranz 1984, 204 267 Colaiaco 2001, 80 268 Speake 1994, 597 269 Copleston 1997a, 89 270 Speake 1994, 597 271 Copleston 1997a, 92 74 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|