T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
mümkün oluyor- ve okulu Akademi’nin, ölümünden sonraki durumu yani Platon’un ardılları. Diogenes Laertios; Platon’un diyaloglarıyla ilgili olarak, Antik Çağ’da on tanesinin sahte kabul edildiğini söyler. Bu listede yer alan bazı isimler; Demodokos, Sisyfos, Eryksias, Aksiokhos ve Alkyon’dur. Diogenes’in listesinde yer almayan iki diyalog ise konularına göre adlandırılmıştır: Adalet üzerine ve Erdem üzerine. Diğer diyaloglar ise hayli paralellik gösterir. Bunlar; İ.Ö 3.yüzyılda İskenderiye kütüphanesinin yöneticisi olan Aristofanes’e kadar uzanan bir dönemde üç grupta toplanmışlardır. Uzmanların günümüzde genelde kabul ettiği sınıflandırma şu şekilde olmuştur: Erken dönem diyalogları; Özür, Kriton, Lakhes, Lysis, Kharmides, Eutyfron, Küçük Hippias ve Büyük Hippias (güzel kavramını özellikle bu diyalogta incelemiştir), Protagoras, Gorgias ve İon. Orta dönem diyalogları; Menon, Phaidon, Devlet, Symposion, Phaidros, Euthydemos, Meneksenos, Kratylos. Geç dönem diyalogları; Parmenides, Theaitetos, Sofist, Politikus, Timaios, Kritias, Philebos ve Kanunlar. Birinci grup ahlâk konuları üzerinde yoğunlaşmakta ve tarihi Sokrates’in niteliğini tanımlamak için verilen bir uğraşı yansıtmaktadır. İkinci grupta metafizik konulara ilgi gösterilmiştir. Üçüncü grubun ilk dört diyaloğunda varlıkbilimsel ve bilgibilimsel alanlara yönelik bir eleştiriye giriş söz konusudur. Erken ve Orta dönem diyaloglarında Sokrates merkezi bir figür iken, son dönem diyaloglarında Philebos hariç ana tartışmalarda bütünüyle yer almaz. Kanunlar’da ise yoktur bile 314 . 314 Guthrie 1993b, 50-51 85 Platon’dan sonra Akademi’nin durumuna bakacak olursak; onun ardından okulun başına sırayla Atina’lı Speusippos (kızkardeşinin oğlu idi ve Platon’un Akademia’da kurduğu sanat okuluna kharitlerin heykellerini adadı), Khalkedon’lu Ksenokrates, Atina’lı Polemon, Atinalı Krates, Soloi’lu Krantor, Pitane’li Arkesilaos (Orta Akademi’nin kurucusu), İskit’li Bion, Kyrene’li Lakydes (Yeni Akademi’nin kurucusu) geçti. Lakydes, sağlığında okulu Fokaia’lı Telekles ile Euandros’a bıraktı. Euandros’tan Pergamon’lu Hegesinos’a, ondan da Kyrene’li Karneades’e geçti. Karneades’in ardılı, Kartaca’lı öğrencisi Kleitomakhos’tu. Lakydes’le ilgili hoş bir anı anlatılırmış. Attalos onu çağırtmak için adam yolladığında, heykellere uzaktan bakmak gerektiğini söylemiş 315 . Platon’un ilk diyalogları arasında yer alan “Lysis”te; Sokrates bir okulda gençlerle dostluk üzerine konuşmaktadır. Konuşmaya Sokrates’in yanısıra Hippothales, Ktesippos, Meneksenos ve Lysis katılır. Sokrates gençlerle giriştiği sohbetin bir yerinde şöyle diyor: “...Eski atasözünün dediğince, dost, güzel olandır belki de” 316 … “Kharmides” diyaloğu ise; Sokrates, Khairefon, Kritias ile Kharmides arasında geçen konuşmadır. Konusu; insanın ahlâk bakımından üstün (erdemli, faziletli) oluşuyla ilgilidir. Erdem, bilgeliği yani aklı başındalığı, ölçülülüğü anlamayı gerektirir. Sokrates ve çevresinin benimsediği tavır da bilgeliği pratik açıdan başarılı ve sağlam düşünme ile bir tutmaya eğilimli olduklarını gösteriyor. 315 Laertios 2003, 176-202 316 Platon 1996b, 108 86 Sokrates, Kritias’la konuşmasının bir yerinde Kritias’ın yeğeni Kharmides’in güzelliği üzerine duyduklarından sonra şöyle söylüyor: “Dostum, ben hiçbir şey ölçmeyi bilmem. Bu konuda beyaz taş üstünde beyaz bir çizgiden fazla değerim yoktur... Kharmides’in biz olgun insanlar üstünde böyle bir etki yapmasında şaşılacak birşey yoktu ama çocuklara baktım; en küçüklerin bile gözleri yalnız onu görüyordu, bir heykelmiş gibi hayranlıkla seyrediyorlardı onu” 317 . “Büyük Hippias” diyaloğu; Sokrates ile Hippias arasında geçen konuşmadır. Konusu; güzelin ne olduğu ya da nelerden oluştuğudur. Sohbet sırasında Sokrates sorar: “Güzel olan bütün şeyler, güzelden dolayı güzel değil midir ki?.. Güzel bir kız güzel ise, onu güzel yapan bir şeyler vardır” 318 . Sokrates ve Hippias konuşurlarken; güzel atlardan, güzel pişirme kaplarından söz ederler. Sokrates’e göre; “Pişirme kabı, iyi bir seramikçi tarafından yapılmış ise, yumuşak, yuvarlak ve iyi pişirilmiş ise güzeldir” 319 . Hippias; bir atın ya da kızın güzelliği ile seramik kabın güzelliğinin aynı şey olmadığını söyleyince, Sokrates sorar: “Kızlarla tanrıları mukayese edersek de aynı şey söz konusu değil midir? En bilge insan olan Herakleitos’un da dediği gibi; en güzel kız, bir tanrıyla kıyaslanınca maymun gibi görünmez mi?”…Hippias ise der ki; “Doğru söylüyorsun, tüm insan ırkı, tanrılarla kıyaslanınca güzel değildir” 320 … 317 Platon 1996b, 30 318 Plato 1926, 359-361 319 Plato a.g.e., 363 320 Plato a.g.e., 365-367 87 Konuşmanın bundan sonrasında, Hippias; bir şeye eklendiğinde onu güzel yapan şeyin, altın olduğunu söyler. Sokrates bu görüşe karşı çıkar. Eğer böyle olsaydı, der; Phidias, Athena heykelinde yalnızca altın kullanırdı. Oysa altın, heykelin belli kısımlarında kullanmıştı; uygun olan kısımlarında yani. Bu yüzden de, örneğin bir çorba kaşığının tahtadan yapılması daha uygun olur. Zira altından yapılırsa hem sıcaktan zarar görür hem de kabı kırabilir 321 . Sokrates ile Hippias, bu kez başka bir konuda güzeli bulmaya çalışır. Hippias’a göre; herkes için ve her yerde en güzel olan şey, zenginlik içinde yaşamak ve evlatları tarafından güzel bir cenazeyle uğurlanmaktır. Oysa Sokrates, bunun herkes için güzel olmayacağını söyler. Çünkü bir savaşta genç iken ama kahramanca ölmek, korkaklık içinde geç yaşlara kadar yaşamaktan daha güzeldir 322 . Sokrates; daha sonra, kullanışlı olanın güzel olduğunu belirtir. Bu yüzden de bir çift güzel gözün, güzel göründüğü zaman değil ama görevini yerine getirdiği zaman güzel olduğunu söyler. Aynı şeyin, vücudun diğer kısımları için de geçerli olduğunu belirtir. Bir uzuv, ancak görevini yapabiliyorsa güzeldir, yoksa çirkin olur 323 . Yine Sokrates için; güzel, iyinin nedenidir ve iyi güzel aracılığıyla oluşa gelir 324 . Diyaloğun bundan sonraki bölümünde sanat eserlerinden söz edilir. Sokrates’e göre; güzel insanlar, süslemeler, resimler ve heykeller, onları gördüğümüzde bize 321 Plato 1926, 369-371 322 Plato a.g.e., 379-381 323 Plato a.g.e., 389 324 Plato a.g.e., 395 88 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|