T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
Birinci kitapta (A); Aristoteles şöyle diyor: “Bütün insanlar doğal olarak bilmek isterler. Duyularımızdan aldığımız zevk bunun bir kanıtıdır. Çünkü onlar, özellikle de diğerlerinden fazla olarak görme duyusu, faydaları dışında bizzat kendileri bakımından da bize zevk verirler. Görmeyi, genel olarak bütün diğer herşeye tercih ederiz. Bunun nedeni, görmenin, bütün duyularımız içinde bize en fazla bilgi kazandırmasıdır… İnsanın dışındaki hayvanlar, sadece imgeler ve hatıralara sahip olarak yaşarlar. Onların deneysel bilgiden çok az bir pay almalarına karşılık, insan cinsi sanat ve akıl yürütmeye kadar yükselir… Bilgi ve anlama yetisinin deneyden çok sanata ait olduğunu düşünür ve sanat erbabının, deney sahibi kişilerden daha bilge olduğunu kabul ederiz (ki bu, bilgeliğin her durumda daha ziyade bilgiye bağlı olduğunu gösterir). Bunun nedeni; bu birincilerin nedeni bilmeleri, diğerlerinin bilmemeleridir. Çünkü deney sahibi insanların, birşeyin olduğunu bilip neden olduğunu bilmemelerine karşılık, diğerleri “niçin”i ve “neden”i bilirler... Bazıları hayatın zorunlu ihtiyaçlarını karşılamaya, diğerleri onu zevkli kılmaya yönelik sanatlar yaratıldığında, bu sonuncuların yaratıcıları her zaman doğal olarak birincileri yaratanlardan daha bilge kişiler olarak görülmüşlerdir. Bunun nedeni onların bilimlerinin faydaya yönelik olmaması idi” 423 … Onbirinci kitabın (K) yedinci bölümünde; düşünür teolojiden söz ediyor: “...Bir doğa bilimi olduğuna göre, o, şüphesiz gerek pratik bir bilimden gerekse prodüktif bir bilimden farklı olacaktır. Çünkü prodüktif bilimlerde yaratım ilkesi, fiile uğrayanda değil sanatkârda bulunur ve bu ilke ya bir sanattır veya bir başka yetenektir” 424 … 423 Aristoteles 1996, 76-79 424 Aristoteles a.g.e., 462 121 “Metafizik”in, Aristoteles’in yazın faaliyetinin üçüncü dönemine düşen kitaplarından beşincisinde, yazar; “neden”i (aition) veya (aitia)’yı şöyle tanımlıyor: “Bir şeyi, bu şeyin bir parçası olarak meydana getiren içkin madde: Örneğin tunç, heykelin; gümüş, bardağın nedenidir. Aynı şekilde tunç ve gümüşün cinsleri nedendirler... Heykelin başka bir bakımdan değil, heykel olması bakımından nedenleri; heykeltraşın sanatı ve tunçtur. Ancak bu ikisi, aynı anlamda nedenler değildirler. Onlardan biri maddi neden, diğeri hareket ettirici neden anlamında nedendir... İliniksel anlamda nedenler ve onları içine alan sınıflar da vardır. Örneğin bir anlamda heykelin nedeni, heykeltraştır. Bir başka anlamda ise Polykleitos’tur. Çünkü heykeltraşın Polykleitos olması ilineksel birşeydir. Sonra ilineksel şeyleri içine alan sınıflar da nedendirler. Örneğin “insan” veya daha genel olarak “hayvan”, heykelin nedenidir. Çünkü Polykleitos bir insandır ve insan bir hayvandır. Sonra heykelin nedeninin Polykleitos veya insan değil de “beyaz olan” veya “müzisyen” olduğunun söylenmesinde olacağı gibi, bu ilineksel anlamda nedenlerin kendilerinin de bir kısmı daha uzak, diğerleri daha yakın nedenlerdir... İlineksel anlamda nedenlerle asıl anlamda nedenler, bir yandan Polykleitos öte yandan heykeltraş demeyip “heykeltraş Polykleitos” dediğimizde olduğu gibi aynı kavramda birleşmiş olabilirler” 425 … Beşinci kitabın dördüncü bölümünde doğayı (physis) tanımlarken ise diyor ki: “...Doğa, herhangibir yapma nesnenin kendisinden yapıldığı veya kendisinden çıktığı ilk madde anlamına gelir... Örneğin; tuncun, heykelin ve tunçtan yapılan şeylerin; tahtanın, tahtadan yapılan şeylerin vb. doğası olduğu söylenir” 426 … 425 Aristoteles 1996, 236-238 426 Aristoteles a.g.e., 241 122 Aynı kitabın yirmiüçüncü bölümünde; “sahip olma, içinde bulundurma, tutma” şu şekilde tanımlanır: “...İçinde bir başka şeyin, bir kapta bulunur gibi bulunduğu bir şeyin, bu başka şeye “sahip olduğu” söylenir. Örneğin bu anlamda olmak üzere tunç, heykelin formuna; beden, hastalığa sahiptir” 427 … Yine, beşinci kitabın yirmidördüncü bölümünde, “birşeyden çıkmak, meydana gelmek” tanımlanıyor: “...Birşeyden, maddeden çıkar gibi çıkmak; maddeden meydana gelir gibi meydana gelmek anlamına gelir. Bu da, maddenin en uzak cins veya en yakın tür olarak gözönüne alımasına bağlı olarak iki biçimde anlaşılabilir: Örneğin bütün eriyebilir şeylerin sudan çıkması birinci anlamdadır. Heykelin tunçtan çıkması veya meydana gelmesi ise ikinci anlamdadır” 428 … Düşünür yedinci kitabın üçüncü bölümünde; “dayanak olarak gözönüne alınan töz”ü açıklarken şöyle diyor: “...Genel kanıya göre; bir şeyin en gerçek anlamda tözünü oluşturan şey, onun ilk öznesidir. Şimdi bu ilk öznenin bir anlamda madde olduğu, bir başka anlamda form olduğu, üçüncü bir anlamda ise madde ve formun birleşmesinden meydana gelen şey olduğu söylenir (maddeden, örneğin tuncu; formdan, onun sahip olduğu biçimi; her ikisinin bileşimininden de, heykeli, somut bir bütünü kastediyorum)” 429 … Aristoteles yine yedinci kitabın yedinci bölümünde; “oluşun analizi”ni incelerken diyor ki: “...Meydana getirmede madde rolü oynayan ilkeye gelince; bazı şeylerin, gerçekleştikten sonra “şu” oldukları değil, “şundan” oldukları söylenir. Örneğin heykel “taş”değildir, “taştan”dır. Buna karşılık sağlığına kavuşan insan, 427 Aristoteles 1996, 279 428 Aristoteles a.g.e., 279-280 429 Aristoteles a.g.e., 310 123 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|