T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
Demek ki bunların belirli bir özellik taşıyacak şekilde ortaya konması yeter. Oysa erdemlere uygun yapılanlar, kendileri belirli özelllikleri taşımakla adilce veya ölçülü bir şekilde yapılmış olmazlar. Ancak onları yapanın belirli özellikler taşımasıyla adilce ve ölçülü bir şekilde yapılmış olurlar: İlkin yapan bilerek yapıyorsa, sonra tercih ederek ve kendileri için tercih ederek yapıyorsa, üçüncü olarak da emin ve sarsılmaz bir şekilde yapıyorsa. Bilerek yapma dışında bunlar, öteki sanatlarda gerekli sayılmazlar. Erdemlerle ilgili olarak ise; bilmek hiç önemli değil ya da çok az önemlidir. Oysa ötekiler, çok az şey değil herşeyi sağlarlar” 440 … Üçüncü kitapta ise Aristoteles’in şu ifadesi yer alıyor: “...Biz, elimizde olan ve yapılabilecek şeyler üzerinde enine boyuna düşünürüz... Her insan kendi aracılığıyla gerçekleştirilebilecek şeyleri enine boyuna düşünür. Kesin, kendi kendine yeter olan bilimler konusunda ise enine boyuna düşünülmez; sözgelimi harfler konusunda (çünkü bunları nasıl yazmamız gerektiği konusunda tereddüt etmiyoruz). Bilimlerden çok sanatlarda enine boyuna düşünürüz, çünkü daha çok bunlarda tereddüt ederiz” 441 … Dokuzuncu kitapta; Aristoteles, daha önceki kitapta irdelemeye başladığı dostluk konusunda devam ediyor: “...İyilik yapanlar dostluk duyar, kendileri için hiç yararlı olmasalar bile daha sonra da yararlı olamayacak olsalar bile iyilik görenleri sever. Bu, sanatçılarda da böyle olmuştur. Sanatçı kendi eserini, eser canlı olsaydı onun tarafından sevileceğinden çok sever... İyilikseverlerinki de buna benziyor. Görülen iyilik onların eseri. İmdi bunlar eserin yapıcısını sevdiğinden daha çok onu seviyor. Bunun nedeni şu: Herkes için varolma tercih edilecek, sevilecek birşey, biz 440 Aristoteles 1998 28-29 441 Aristoteles a.g.e., 47 128 “etkinlikle” varız (yaşamakla, eylemekle); bir eser ortaya çıkaran kişi bir biçimde etkinlik içinde: Eserini sever, çünkü varolmayı sever” 442 … Onuncu kitapta ise; yedinci kitapta değinilen haz konusu ele alınır: “...Yaşamı mı hazdan ötürü yoksa hazzı mı yaşamdan ötürü tercih ediyoruz sorusunu bir yana bırakalım... Etkinlikten bağımsız haz oluşmuyor, haz ise etkinliği tamamlıyor. Buradan biçim bakımından farklı oldukları görünüyor, çünkü biçim bakımından farklı şeylerin, biçim bakımından farklı şeyler tarafından tamamlandığını düşünüyoruz (hem doğal olanlar hem de sanata bağlı olanlar böyle görünüyor: sözgelişi canlılar, ağaçlar, resimler, heykeller, ev, araç-gereç)... İnsanlar, hazla etkinlikte bulunduklarında her bir şeyi daha iyi değerlendirir, daha kesince iş görür... Müziği, mimarlığı sevenler, öteki sanatlara düşkün olanların herbiri ondan haz aldıkları için alanlarında ilerler. Haz da artar, çünkü birlikte artan şeyler birbirine uyar. Öte yandan, bu, etkinliklerin değişik etkinliklere dayanan hazlarca engellenmesinden de açıkça görülebilir. Flüte düşkün olanlar, etkinlik halinde iken flüt çalan birini işitirlerse dikkatlerini uslamlamaya vermeleri olanaksızlaşır... Daha hoş şeylerin etkinliği ötekini azaltır, bu, hazza bağlı farklılık ne denli çoksa o denli çok olur... Örneğin tiyatroda yemiş yiyenler, oyuncular kötü oynadıklarında bunu daha çok yapar” 443 … Düşünürün “Politika” kitabının; 1, 4, 5 ve 6.sı da bu dönemde şekillemişti. Birinci kitapta; Aristoteles’in devletin gelişimini incelediğini görüyoruz: “...Şehir ya da devletin, aileden de, aramızdaki herhangibir bireyden de önceliği vardır. El ya da 442 Aristoteles 1998, 189 443 Aristoteles a.g.e., 207-208 129 ayağı tüm bedenden ayırın, artık el ya da ayak olmaz (ancak, nasıl taştan yontulmuş bir el ya da ayaktan sözedebiliyorsak, öylece adı kalır geriye)” 444 … Aristoteles kölelik konusuna da değiniyor. Ona göre; “...Herhangi belirli bir sanat açısından uygun araçların varolması o işi yapmak için zorunludur. Araçlar, cansız olabilecekleri gibi canlı da olabilir, bir gemi kaptanı cansız bir dümen kullanır... Bir sanatta çalışan işçi; sanat açısından, işin araçlarından biridir. Bunun gibi, mülkiyet konusu olan herhangibir şey, bir kimsenin yaşamasını olanaklı kılan bir araç sayılabilir. O kimsenin mülkiyeti (malvarlığı) ise, köleleri de içinde olmak üzere, bu gibi araçların bir toplamıdır. Köle ise, başka herhangibir uşak gibi canlı bir yaratık olduğu için, birçok araçlar değerinde bir araçtır. Çünkü her aracımız, Daidalos’un yaptığı heykeller ya da ozanın “kendiliklerinden tanrıların toplantısına girerler” dediği Hefaistos’un tekerlekli sehpaları gibi, biz söyleyince ya da gerektiğini kendisi görerek işlerini yerine getirebilseydi, o zaman ne yapımcıların işçiye gereksinmesi olurdu ne de efendilerin köleye... Doğa, özgür kişilerle kölelerin bedenlerini ayrı ayrı yapmayı amaçlamıştır. Köleler, zorunlu kol işleri için yeterince güçlü, özgür kişiler ise bu çeşit işlere yarayamayacak biçimde, dimdik, ama bir devlet yurttaşının yaşamı için, savaşla barış arasında bölünen bir yaşam için pek uygun yaratılmıştır...” Ayrıca, “...Bedensel görünümleri tanrı heykellerinin insanüstü büyüklüklerindeki aynı üstünlüğü gösteren insanlar olsaydı, insanlığın geri kalanının onların köleleri olması gerekeceğini herkes kabul ederdi” 445 … “Retorik”; Aristoteles’in “sözü en yüksek değere ulaştırma yollarını” yani “söz sanatlarını inceleyen bilgi dalı” olan retorik üzerine yazdığı üç kitaplık eseridir. 444 Aristoteles 1993, 10 445 Aristoteles a.g.e., 12-14 130 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|