T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
ortaya çıktı ve aralarında çekişmeler yaşandı. Okullar arasında sürtüşmeler oluyordu ise de, bu sürtüşmeler kuramsal eğilmezliklere kaymadı. Bu mezhepler, özel gruplara özgü biçimde de değildi. Okuldan okula geçmek mümkündü 458 . Hellenistik Çağ felsefesinin törel alan üzerinde yoğunlaşması, okulların metafiziksel kavramları kendi başlarına kurgular üretmeksizin başka düşünürlerden ödünç almalarına sebep oldu. Stoacı’lık, Herakleitos’un fiziğine; Epikürcü’lük, Demokritos’un atomculuğuna başvuruyordu. Bundan da öte, Aristoteles sonrası okullar, en azından belli bir düzeye gidene dek, giderek törel düşünce ve eğilimleri için bile Ön-Sokratikler’e döndüler. Stoacı’lar, Kinik törebilimden ve Epikürcü’ler Kirenikler’den ödünç aldılar 459 . Bireyi, birey olarak alan ve onun evrendeki yerini belirlemek isteyen 460 Hellenistik felsefe okullarından biri, Kition’lu Zenon (İ.Ö 333-262) 461 tarafından Atina’da kurulan Stoa okuludur. Okul, adını, düşünürün derslerini verdiği yer olan ve ünlü ressam Polygnotos’un (İ.Ö 480-450) 462 betileriyle süslü revaktan (Stoa Poikile) almıştı. Filozof, burada üçlü bir öğretim sistemiyle dersler vermiştir. Bu sistem; mantık (bilgi teorisi) ile fizik ve etikten oluşmaktaydı 463 . “Stoacı’lar felsefeyi canlı varlığa benzetirler: Mantık kemik ve sinirlere karşılıktır, ahlak etli kısımlara, fizik de ruha… 458 Boardman, Griffin, Murray 1997, 360 459 Copleston 1996, 8 460 Timuçin 2000, 352 461 Speake 1994, 682 462 Speake a.g.e., 510 463 Seyffert 1957, 483 135 Ve bazı Stoacı’ların söylediği gibi hiçbir parçası ötekinden ayrılmış değildir, tersine hepsi iç içedir” 464 . Zenon’un ve ardıllarının oluşturduğu ilk dönem, Eski Stoa olarak adlandırılır. Orta Stoa, İ.Ö 2. ve 1. yüzyılların ve Geç Stoa da Roma İmparatorluk döneminin ürünüdür 465 . Zenon’un yerini, öğrencisi Assos’lu Kleanthes (İ.Ö 331-251) aldı. Fizik gücü su çekmek gibi en zahmetli işleri yapmasına olanak tanıdığından, bazıları çekiştirme yoluyla onu Kleanthes yerine Phreantles (su çekicisi) diye adlandırırken; diğerleri de ikinci Herkül diye adlandırırdı. Tabletler alamayacak kadar fakir olduğundan, Zenon’dan duyduğu herşeyi, kırık çömlekler ve sığırların kürek kemikleri üzerine yazarmış 466 . Üçüncü büyük Stoa’cı, Soloi’lu Khrysippos’tur (İ.Ö 280-206). Pergamon’lu fizikçi Galen’e( 129-204) 467 göre; o, güzelliğin vücut elementlerinden (sıcak, soğuk, kuru, ıslak) oluştuğunu kabul etmiyordu. Ona göre; güzellik, vücut parçalarının uyumlu oranlarındadır 468 . Stoacı’ların kusursuz iyiyi güzel diye tanımlamalarının nedeni de; doğanın gerektirdiği bütün sayılara ya da kusursuz bir orana sahip olmasıdır 469 . Eski Stoa’nın son temsilcileri arasında; Babil’li Diogenes ve Seleukis’li Apollodoros vardır. Bu dönemden bize hiçbir yapıt ulaşmamıştır. Okulun Orta Stoa diye bilinen ikinci gelişim evresinde iki önemli adla karşılaşırız. Rodos’lu Panaitios (İ.Ö 180-110) ve Apameia’lı Poseidonios (İ.Ö 135-51). Panaitios, Roma’da ünlü komutanlardan Scipio’nun çevresine girmiş ve bu yolla Stoa 464 Laertios 2003, 316 465 Timuçin 2000, 357 466 Brun 2003, 18 467 Speake 1994, 274 468 Spivey 1996, 40 469 Laertios 2003, 335 136 felsefesinin Roma’da yayılmasını sağlamıştır 470 . Poseidonios ise budunbetimsel sorunlarla ilgilendi ve bir halkın karakteri ve yaşam yolu üzerinde iklimin ve çevre koşullarının etkisini vurguladı 471 . Stoa’cı düşünceye göre; evrenin düzeninin ve güzelliğinin görünümü, bizi, düzenleyici bir tanrı fikrine götürür. Stoalı’lar; insanların tanrı kavramlarını çekip çıkardığı nedenlerin araştırmasına yönelmişlerdi. Öncelikle, kehanetin olanaklı olması için hedeflerini bizden bütünüyle saklamayan tanrıların varolduğunu içeren, geleceğin öncelenmiş bilgisinden doğan neden. Sonra, yeryüzünün bize sunduğu bütün nimetler, bu zenginliklerin bir paylaştırıcısının varolduğunu içerir. Ardından, şimşeğin, fırtınaların, bulutların vb.nin neden olduğu korkuyla insanlar, kendilerini aşan göksel bir kuvvetin varolduğu fikrini çıkarırlar. Son olarak da dünyanın düzeni, gökyüzünün, güneşin, ayın ve yıldızların kurallı devinimi, dünyada hiçbir şeyin rastlantıya bırakılmadığını ve her şeyin, keskin bir planının varoluşunu içerdiğini bize gösterir 472 . “Zenon, tanrının özünü tüm dünya ve gökyüzü olarak tanımlar. Khrysippos ve Poseidonios da Tanrılar Üzerine adlı eserinin birinci kitabında öyle. Antipatros ise Kozmos Üzerine adlı eserinin yedinci kitabında bu özün havaya benzediğini söyler. Boethos’un Doğa Üzerine adlı eserinde söylediğine göre; tanrının özü, sabit yıldızlar kümesidir” 473 . Ama her durumda, öncelik verilen hangisi olursa olsun, tanrı dünyadır ve dünyanın ilkesidir 474 . “Tanrı ölümsüz bir varlıktır, akıllıdır, mutluluk içinde kusursuz ya da zekidir, ona hiçbir kötülük bulaşmaz. Dünya ve dünyadaki şeylerle 470 Timuçin 2000, 358 471 Copleston 1996, 48 472 Brun 2003, 65 473 Laertios 2003, 351 474 Brun 2003, 67 137 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|