T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
zorunlu” 513 . Ama Epiküros’çu bilgelik kavramına göre; “…Bilge, heykeller adayacaktır. Durumunun (iyi) olup olmaması onun için fark etmeyecektir” 514 …Yine Diogenes Laertios’a göre; “Yurdu onu bronz heykellerle onurlandırdı” 515 . Hellenistik Çağ’ın Atina’sından İskenderiye’sine uzandığımızda; bu kez, sanatta bir yenilik ile karşılaşıyoruz. Burada, sanata çok farklı bir gözle bakıldığını farkediyoruz. Öyle ki; Hellenistik İskenderiye’de müze, sanat eseri biriktirme pratiği (ikisi de özel veya kraliyet hamiliği altında) ve geçmiş (Klasik) dönemin sanat eserleri üzerinde yorum yapma uygulaması, izlemenin imtiyazlı deneyimi olarak görülüyordu. İ.Ö 5. yüzyılın polisinde, izleyici yalnızca katılımcı yurttaşlar arasında yer alırken; Hellenistik izleyici, geçmişin büyük sanat eserleri önünde kendi bireysel tavrını yansıtan, felsefe ve retorik eğitimi almış bir uzmandı 516 . Bu yeni bakış açısını, devrin edebiyatında da -şiirde- fark ediyoruz. Epigramma adı verilen şiirlerin kimisinde, sanat eserlerinin tanıtıldığına ve eleştirildiğine şahit oluyoruz. Aslında epigramma şiirleri, İ.Ö 7.yüzyıldan başlayarak Bizans Çağı’na kadar süregelen bir geleneğe sahiptir. Çeşitli yapılar, mezarlar, adaklar, anıtlar ve onurlandırmalar için vezinli yazıtlara duyulan gereksinmelerden kaynaklanmaktadır. Zamanla, belirli durumlardaki ihtiyaçlar sonucunda kaleme alınan epigrammaların yanı sıra sadece edebi amaçlı epigrammalar da yazılmaya başlamıştır ( edebi bir form olarak özellikle İskenderiye döneminde büyük bir popülarite kazanmıştır). Gerçek epigrammada kullanılan, mezar ve adakla ilgili konuların yanı sıra günlük yaşamdan seçilmiş konular, insanların çok çeşitli duygu ve düşünceleri ele alınıyordu. Aşk, kıskançlık, ölüm, doğa sevgisi, hayvanlar, sanat eserlerinin betimlenmesi, adaklar, övgüler, 513 Laertios 2003, 525 514 Laertios a.g.e., 516 515 Laertios a.g.e., 479 516 Brennan, Jay 1996, 22 151 felsefi düşünceler ve akla gelebilecek her türlü konu. Epigrammalar kısadır ama etkileyicidir. Zamanla epigrammalar en iyi örneklerin seçildiği derlemeler halinde birleştirilmiştir. Bu antolojilerden biri de; İ.S 980’lerde meydana getirilmiş olan “Anthologia Palatina”dır. Eser; İ.Ö 4.-İ.S 6. yüzyıllar arasında yaşamış ozanların birçok epigrammasını içermektedir 517 . Bu eserde yer alan ve sanat eserlerinin betimlendiği örneklerden bazıları şunlardır: Eutychides’in bronz Eurotas heykeli üzerine Philippus’un yazdığı epigramma; “Sanatçı kendi ateş banyosunda kalıba döktü Eurotas’ı, sanki hâlâ ıslak ve dereye yeni daldırılmış gibi. Tüm uzuvları esnek, su gibi duru ve baştan aşağı akıcı bir harekete sahip. Sanat nehirle yarışmış. Bu heykeli sudan daha akıcı olmaya ikna eden kimdi acaba?” Aşağıdaki örnekler ise; Myron’un ünlü “inek” heykeli üzerine yazılmış epigrammalardandır: Anonim; “Myron, neden beni bu altarların yanına yerleştirdin? Beni eve götürmeyecek misin” 518 ? Anakreon; “Hey çoban, sürünü buradan uzakta otlat. Yoksa Myron’un ineğini de canlı diye onlarla beraber götürürsün.” 517 Çelgin 2000, 47-48 518 Gr. Anth. 1983, 393 152 Aynı şair; “Myron bu ineği eliyle yapmış gibi davrandı ama o asla kalıpta biçimlenmedi. Zamanla bronza dönüştü.” Evenus; “Burada ya gerçek bir ineği saklayan bronz bir örtü var ya da bronzun içinde bir ruh.” Aynı şair; “Belki de Myron şunu söyleyecektir: Bu ineği değil ama görünümünü kalıba döktüm.” Leonidas; “Myron beni kalıba dökmedi; yalan söyledi; ama beni otladığım sürüden ayırıp taş bir kaideye oturttu.” Sidon’lu Antipatros; “Myron beni ayaklarımdan bu taşa sabitlemiş olmasaydı diğer ineklerle otlamaya giderdim.” Aynı şair; “Buzağı, neden böğrüme yaklaşıyor ve neden eğiliyorsun? Sanatçı memelerime süt koymadı ki” 519 . 519 Gr. Anth. 1983, 395 153 Antipatros; “Sanırım inek eğilecek. Gerçek şu ki canlı varlıkları biçimlendiren yalnızca Prometheus değildi, ama sensin de Myron.” Aynı şair; “Kurşun ve taş beni sıkıca tutuyor ama sana teşekkür ederim heykeltraş Myron, yoksa nilüfer ve sazları kemiriyor olurdum.” Anonim; “Myron kendi ineğini diğerleri arasında arıyordu ve onu ancak diğerlerini uzaklaştırarak bulabildi” 520 . Bithynia’lı Demetrius; “Bir buzağı beni görürse eğilecek, boğa ise üzerime çıkacaktır. Çoban ise sürüsüne götürecektir.” Anonim; “Myron beni buraya yerleştirdi ama çobanlar sürüden kaçtığımı sanarak bana taş atıyorlar.” Dioskurides; “Boşu boşuna bu ineğe doğru koşma boğa çünkü o cansız. İneklerin heykeltraşı Myron seni aldattı” 521 . 520 Gr. Anth. 1983, 397 154 Mücevher taşları -yüzük- üzerine yazılmış epigrammalar da var: Bir yüzükteki tasvir üzerine kral Polemo’nun yazdığı epigramma; “Bu küçük yeşim taşı üzerindeki mühürde sanki bir taneymiş gibi görünen yedi inek var ve sanki hepsi de canlı. Belki de kaçıp giderlerdi ama şimdilik bu küçük sürü, altın kümeste tutsak.” Üstüne Diyonizos tasviri yapılmış amethist bir yüzük taşı üzerine genç Platon’un yazdığı epigramma; “Taş; amethist ama ben ayyaş Diyonizos’um. Ya bana ayık olmayı öğretin ya da ona sarhoş olmayı” 522 . Eros betimlemesiyle süslü bir içki kabı üzerine Oinomaos’un yazdığı epigramma; “Neden kap üzerinde aşk? Şarap kalbi kışkırtmaya yetiyor. Ateşe ateş katmayın.” Üzeri Diyonizos tasviriyle süslü bir amethist yüzük taşı üzerine Selanik’li Asklepiades ya da Antipatros’un yazdığı epigramma; “Ben sarhoşluğum, yetenekli bir elden çıkma. Ama ılımlı amethist taşı üzerine oyulmuşum. Taş, bu iş için tuhaf. Ama ben Kleopatra’nın kutsal malıyım. Kraliçenin elinde sarhoş tanrı bile ağırbaşlı olsa gerek” 523 . 521 Gr. Anth. 1983, 399 522 Gr. Anth. a.g.e., 405 523 Gr. Anth. a.g.e., 407 155 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|