T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ bati dilleri ve edebiyatlari

edememektedir, fakat farklı bir yaklaşım ve bakış açısı ile bu yöndeki hareketi 

başlatmışlardır.

17

 

  

İçerikli sınıflandırmanın ilk adımlarını atan Avustralyalı dil bilimcisi Caipell 

olmuştur. Yaptığı tipolojide anlamı temel kriter olarak kullanmıştır ve anlam 

yönetimli sınıflandırmayı ortaya çıkartmıştır. Caipell’a göre dünyadaki tüm diller iki 

sınıfa ayrılır. Birincisi özne yönetimli dillerdir ve bu sınıftaki dillerde ad biçim 

birimlerin egemenliği mevcuttur. İkincisi ise eylem yönetimli diller ve bu dillerde fiil 

biçim birimlerin egemenliği söz konusudur. Durum ve hal özelliklerini dil bilimci 

ikinci gruba katmaktadır.

18

 

Tablo 6 

Caipell’in  İçerikli Dil Sınıflandırılması 

 

 

 

                                                            

17

 Panfilov, K, ‘ Osnovı kontensivnoy tipologii’ , makale, www.erlang.com.ru/euskara 

18

 a.g.e. 

12 

 

---

Caipell’ın sınıflandırılması çok yenilikçi ve ilginç olmasına rağmen 

yaygınlaşamamıştır, çünkü bazı soruları cevapsız bırakmıştı.  Örneğin neden bir dilde 

özne egemenliği varken, diğer dilde eylem egemenliği söz konusudur? Bunun dışında 

yaptığı sınıflandırma oldukça orantısızdı, çünkü eylem egemenliğe sahip olan dillerin 

sayısı özne egemenliğe sahip olanlara nazaran kat kat fazlaydı.

19

 

Bir diğer ilgi toplamayı başaran sınıflandırma ise Polonyalı dil bilimci Tadeuş 

Milewski’ye (1906–1966) aittir. Yaptığı  sınıflandırmanın içeriğinde sözdizimsel 

ilişkiler vardır: öznenin ve yüklem görevindeki geçişsiz fiilin, öznenin ve yüklem 

görevdeki geçişli fiilin, nesnenin ve yüklem görevindeki geçişli fiilin, niteleyicinin ve 

nitelendirilenin. Bu ilişkileri yaratmak için farklı dillerde farklı sözdizimsel yöntemler 

kullanılır. Fakat Milewski’nin fark ettiği gibi, bir dilde bu ilişkileri yansıtmak için 

genelde üç yöntemden fazlası kullanılmamaktadır, dilbilimci bu yöntemleri a,b,c 

olarak belirlemiştir. Bu fikirden hareket edersek yukarda verilen dört sözdizimsel 

ilişkiyi ve  bu ilişkileri dilde yaratmak için kullanılan üç yöntemle birleştirdiğimiz 

zaman dünya dillerini altı  sınıfa ayırabiliriz. Kısaca  şöyle bir formül ortaya 

çıkmaktadır;

20

 

Formül 1. 

 

           sözdizimsel ilişki + yöntem = dil sınıfı 

 

                                                            

19

 Panfilov, K, ‘ Osnovı kontensivnoy tipologii’ , makale, www.erlang.com.ru/euskara 

20

 a.g.e. 

13 

 

---

Tablo 7 

Milewski’in Sözdizimsel dil sınıflandırılması

21

 

 

 

                                                                 1       2       3       4        5      6 

özne ve yüklem görevindeki geçişsiz fiil            a       a       a       a       a       a 

özne ve yüklem görevindeki geçişli fiil              a       b       a       b       a      b 

nesne ve yüklem görevindeki geçişli fiil             b       a       b       a       b      a 

niteleyici ve nitelendirilen                                   c       c        b       b       a      a   

 

 

İlk bakışta birinci grubun akuzatif dillere ait olduğunu görebiliyoruz, ikinci 

grup ise niteleyicileri az gelişmiş olan ergatif dillere aittir, biçimbilimsel dil 

sınıflandırılmasında bu grubu yalınlayan diller arasına yerleştirebiliriz.  

Anlam içerikli sınıflandırma  yönünde  Rus  dilbilimci  ve  arkeolog                

İvan İvanoviç Mesçaninov’un  (1883 – 1967) da çok sayıda çalışması vardır. Yaptığı 

sınıflandırmada cümlede sözdiziminin egemenliği söz konusudur. Bunu ana kriter 

olarak kullanan Mesçaninov dünya dillerini dört gruba ayırmıştır:  şekilsiz, iyelikli, 

ergatif ve akuzatif.  Sınıflandırmasına  şekilsiz dillerden başlayarak bu sınıfı 

                                                            

21

Panfilov, K, ‘ Osnovı kontensivnoy tipologii’ , makale, www.erlang.com.ru/euskara 

14 

 

---

biçimbilimsel sınıflandırmadan ödünç aldığını görebiliyoruz. Asıl yenilikçiliği bir dil 

yapısını sadece gramer birimlerinin oluşturmadığını, sözdiziminin de önemli rol 

aldığını, hatta cümledeki sözdiziminin kelimedeki gramer şeklini belirttiğini 

görebilmesidir.

22

  

Tablo 8 

Mesçaniniv’un Dil Sınıflandırılması 

 

 

  

Çağdaş dilbilimcilikte İçerikli sınıflandırmaya bütünlük ve nitelik kazandıran 

Rus dilbilimcisi Grigoriy Andreeviç Klimov (1928- 1997 ) olmuştur.  

Mesçaninov’un ayırdığı ergatif dil sınıfının belirlemesini tamamlayıp, daha sonra 

 

                                                            

22

 

Panfilov, K,

 

‘ Osnovı kontensivnoy tipologii’ , makale,

 

Mestçaninov, İ, ‘Novoe uçeniye o yazıke: 

stadialnaya tipologiya’, Leningrad, 1936 

 

15 

 

---

kendi yaptığı dil sınıflandırmasında bir yer vermiştir. Bunun dışında kendisi de ayrı 

bir sınıf oluşturmuş ve ona aktif sınıf adını vermiştir. Eğer Mesçaninov’un 

sınıflandırmasında cümledeki sözdizimi ana kriter olarak kullanılmış ise, Klimov’un 

sınıflandırmasında anlam yönetimi vardır, başka deyişle anlam egemenliği söz 

konusudur. Klimov’a göre bir dilde belli bir grup anlam yani semantik dominantları 

vardır ve bu grup o dildeki sözdizimi ile bağlıdır. Bu grup farklı düzeylerde dilin 

işlevini yönetir, böylece biçim birimlerini de o belirlemiş olur. Rus dilbilimcisine 

göre, biçimbilim bir dilin formsal tarafını belirlemektedir. Klimov’un yaptığı dil 

sınıflandırması çok popüler olmamakla birlikte dünya dilbilimcileri tarafından saygı 

ile kabuledilmiştir. Klimov beş dil sınıfından söz etmektedir, bunlar: nötr, sınıfsal, 

aktif, ergatif ve akuzatif dil gruplarıdır.

23

 



 

Nötr- bu sınıfa dilbilimci diğer gruplara dâhil edemediği dilleri ayırmaktadır. 

Grubun sınıfsal özelliklerinden sadece biçimbiliminin gelişmemiş olduğunu 

belirtebiliriz ( örneğin Çin dilleri ) 



 

Sınıfsal- bu gruba ad ve fiil sınıfları ve gereken durum uyumunu geliştirmiş 

olan diller aittir (örneğin Bantu dilleri ) 



 

Aktif- bu sınıfta sözcükler sadece sınıf ayrımı ile yetinmeyip, aynı zamanda 

sınıf içinde de aktif olan ve pasif olarak gruplara ayrılmaktadırlar. Örneğin ad 

sınıfında canlı kavramını aktaran - aktif ve cansız kavramı belirleyen  – aktif 

olmayan küme ayrımı yapılmaktadır. Fiiller sınıfında da aktif ayrımı 

                                                            

23

 

Panfilov, K,‘ Osnovı kontensivnoy tipologii’ , makale, Klimov, G, ‘İçerikli Sınıflandırmanın 

Prensipleri’ , Мoskova, 1983. 

 

16 

 

---