T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ bati dilleri ve edebiyatlari



Yüklə 0,73 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/19
tarix19.07.2018
ölçüsü0,73 Mb.
#56635
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   19

3.2.1 Büküm eklemeli diller 

Tüm dilbilimciler tarafından ayrı bir sınıf olarak henüz kabul edilmemiştir, 

fakat bir altsınıf unvanını kazanmış olan bir dil grubudur. Burada bulunan dillerin en 

büyük özelliği iki farklı dil sınıfına ait olan karakteristiklerini harmanlamış 

olmalarıdır. 

Biçimbilimsel yapıları eklemeli ve bükümlü dillerin sınırında bulunmaktadır. 

Bu grubun genel kriteri ise ad sınıfında eklemeliliğin üstünlüğüdür, fiillerin sınıfında 

bükümlülüğün hakimliğidir. 

Gürcü  dilini bu grubun en tipik örneği olarak verebiliriz. Ad sınıfında eklemeli 

ad çekimi görebilmekteyiz:

39

 

Kal-i – bayan ( tekil, yalın durum) 



Kal-s – bayana ( tekil, yönelme durumu) 

Kal-eb-i – bayanlar ( çoğul, yalı durum ) 

Kal-eb-s – bayanlara ( çoğul, yönelme durumu) 

Fiil sınıfında ünlü kaynaşmasını gözlemlemekteyiz: 



Zrd-i-s – yetiştiriyor 

Ga-zard-a – yetiştirdi 

                                                            

39

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 



www.erlang.com.ru/euskara 

32 


 


Şimdiki zaman çeşitli eklerden oluşmaktadır: 

v-aşen-eb – işaretliyorum 

v-a-tb-ob – ısıtıyorum 

v-hats-av – çiziyorum 

v-nah-e – görmekteyim ( aorist) 

mo-v-ksbd-i

 

–ölmekteyim ( aorist) 



Diğer büküm-eklemeli diller arasından örnek verilmesi gerekirse Dağıstan, 

Tabasal, Macar, bazı Semitik dillerini gösterebiliriz. 

 

3.3. Bükümlü Diller 

               Bu  yapıdaki dillerde, çekim esnasında ve yeni kelimeler yapılırken sözcük 

kökleri değişebilmektedir ve bambaşka biçime girebilmektedir. Ekler sözcüğün önüne, 

ortasına ya da sonuna getirilebilir. Bazı dillerde de sözcük kökü ile yeni sözcük veya 

sözcük çekimi arasında her zaman açık bir bağ, ilgiyi gösteren bir belirti vardır. 

Sözcük kökündeki asli sesler yeni türetilen sözcükte hep aynı biçimde kalırlar.  

               Bükümlü  dil  sınıfı yapı açısından sentetik dil türüne aittir. Bu tür dillerde 

sözcük biçimlendirilmesi büküm yardımıyla ortaya çıkmaktadır. Bir büküm veya 

biçimbirim birden fazla yapısal veya gramer yükümlülük taşımaktadır. Bükümlü diller 

33 


 


hep eklemeli dillerle karşılaştırırlar ki eklemeli dillerdeki biçimbirimlerin tek bir 

görevi vardır.  

              Rusça,  Latince,  Almanca,  Polonca  tipik  bükümlü  dillerin  örnekleridir. 

Böylece tüm sabit Hint- Avrupa dillerini bu gruba dâhil edebiliriz.  

              Semittik  dil  grubundan  ise  ayrı bahsedilmelidir. Başlangıçta Semittik dilleri 

bükümlü diller arasında yer alıyordu. Fakat son yıllarda bu dillerin eklemeli dillere 

olan yakınlığı fark edildi, böylece Semittik dilleri büküm-eklemeli dillere dâhil 

edildiler. İlk bakıldığında gerçekten fiil sınıfında ünlü kaynaşmasıyla karşılaşmıyoruz, 

fakat ad sınıfında bunun örnekleri vardır. Bunun yanı sıra bükümlülüğün tipik özelliği 

olan istisnalara çoğul yapısında karsılaşıyoruz: 

Arapça 

40

 



[Curna-l] – dergi ( tekil) 

[Cara-ni-l] - dergiler ( çoğul) 

Sandhi’ 

41

  nin de örnekleri görünmektedir ( sandhi- cümledeki veya kelimedeki 



yerine bağlı olan ses değişikliği. Rusçadaki из\ис: исследования- изменения) 

Surya dili 

42

 

Bayma – ev 



                                                            

40

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 



www.erlang.com.ru/euskara 

41

 slovari.yandex.ru/dict/krugosvet/article/8/86/1006974.htm&stpar1=5.92.1 



42

 a.g.m 


34 

 



b-vayma - evde 

Ablaut

43

  özelliği de bazı Semitik dillerinde mevcuttur ( ünlü veya ünsüz ses 

kaynaşması veya değişimi, bu değişiklik bükümlülüğün bir türüdür ) 

Surya dili

44

 



L’veş – giyindi 

‘albeş – giydirdi 

 

Benzeşim



45

 (ассимиляция)( bir sesin telaffuzunun başka bir sesin telaffuzuna 

benzetilmesidir ), küçültme

46

  (редукция)  (ünlülerin vurgusuz pozisyonunda 

zayıflamasıdır),  ön türeme



47

  (протеза)  (telaffuz kolaylığı için ses eklemesi ) gibi 

diğer fonetik değişiklikleri Semitik dillerinde gözlemleyebilmekteyiz. Fiillerin yapısal 

sisteminde kipin, durum, cins kavramların birleşmesiyle karşılaşıyoruz. Tüm bu 

sözcükteki yapısal değişiklikleri ve farklılıkları değerlendirdiğimizde Semitik dillerin 

de bükümlü dillerin arasına katabilmekteyiz, fakat bu dil grubunun biçimbilimsel 

                                                            

43

 Tihonova, A; Haşimova, R; 'Entsikloprdiçeskiy slovar-spravoçnik lingvistiçeskih terminov’



Moskova, 2008, 1.cilt, s. 12 

44

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 



www.erlang.com.ru/euskara 

45

Tihonova, A; Haşimova, R; 'Entsikloprdiçeskiy slovar-spravoçnik lingvistiçeskih terminov’



Moskova, 2008, 1.cilt,  s.253 

46

 a.g.e, s.303  



47

 a.g.e, s.300 

35 

 



Yüklə 0,73 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   19




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə