T c ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ Sİyaset biLMİ

 
 
35 
kurulan  Ulusal  Konferans’la  birleştirdi.  Konferans  değişen  koşullar  altında  katılım 
yanlısı  bir  siyaseti  kabul  etti  ve  Şeyh  Abdullah  Kaşmir  Vadisi’nde  bundan  ötürü 
suçlandı. 
 
Eylem Komitesi 
 
1964  yılı  Jammu  ve  Kaşmir’deki  siyaset  sahnesinde  büyük  değişikliklerin 
gerçekleştiği  yıldı.  Srinagar’daki  Hazratbal  Tapınağı’nda  saklanan  Kutsal 
Emanetler’in  çalınması  eyalette  yoğun  bir  öfke  dalgası  doğurmuş  ve  halk  arasnda 
yaygın bir korku ve kin yaratmıştı. Bu durum Kaşmir siyaseti ve tarihinin en önemli 
dönüm noktalarından birisi oldu. Bölücü ve ayrılıkçı duygular yeniden peyda oldular 
ve  Hindistan’a  karşı  olan  düşmanlık  su  yüzüne  çıktı  (Singh,  1992,  s.  92).  Mirwaiz 
Molvi  Mohammad  Farooq’un  başkanlık  ettiği  Kutsal  Emanetler  Komitesi,  Kutsal 
Emanetler’in  tekrar  yerine koyulması  amacı  doğrultusunda Müslüman din adamları 
ve bölünme yanlısı partiler tarafından birlikte kuruldu (Giyasu-ud-din, 1992, s. 35). 
Kendisini  yöneten  belli  bir  liderlik  ya  da  örgüt  olmadan  ajitasyon  kendiliğinden 
başladı.  Habercilerin  ajitasyona  Eylem  Komitesi’nin  öncülük  ettiğini  yazmasını 
isteyen  aslında  Mr.  J.  N.  Sadhu’ydu  (sonrasında  Daily  Indian  Express’de  muhabir 
olarak  çalışacaktı).  Bu  haberler  Yeni  Delhi’deki  gazetelerde  ortaya  çıkınca 
Kaşmir’deki  halk  ‘Eylem  Komitesi’  ismini  almış  oldu  (Bhatt,  1981,  s.  87). 
Böylelikle Kutsal Emanetler Komitesi Eylem Komitesi’ne dönüştü. 
Eylem  Komitesi  (EK) Srinagar dışındaki  Vadi’nin  tüm bölgelerinde şubeler 
açtı  ve  ‘muhalefet  partilerinin  koalisyonu’  haline  geldi.  Plebisit  Cephesi’nden  ve 
Mirwaiz  Molvi  Farooq’un  takipçileri  olan  insanları  da  içeriyordu.  Dahası  Ghualm 

---

 
 
36 
Mohi-ud-din  Karra’nın  önderlik  ettiği  Siyasi  Konferans  da  Komite’ye  desteğini 
sundu  (Giyasu-ud-din,  1992,  s.  36).  Huzursuzluktan  yararlanan  Eylem  Komitesi 
(EK)  kitlelerin  duygularını  Hindistan  karşıtlığına  dönüştürdü.  Bu  yoldan  kendi 
kaderini tayin hakkı hususunda faaliyet içerisinde olmayan kitlesel duygular daha da 
alevlendi.  Mirwaiz  Farooq  liderliği  altındaki  Eylem  Komitesi  toplumsal  bir  zemin 
kazandı  ve  Vadi’nin  sokaklarında  kitlelerin  uyumlu  hareket  etmesini  sağlayabildi. 
Vadi’deki Hindistan hükümetinin de bildiği üzere gittikçe artan huzursuzluk Kaşmir 
siyasetini gözden geçirmeleri konusunda kendilerini ikna etti (Lamb, 1994, s. 207). 
Şeyh Abdullah serbest bırakıldı ve Mirza Afzal Beig ve Moulana Syed Masoodi ile 
Pakistan’ı ziyaret etmesine izin verildi. Hindistan, Pakistan ve Kaşmir arasındaki bir 
konfederasyon  yönünde  Mr.  Nehru’nın  bir  önerisiyle  Pakistan’a  gittiler  ama  bunu 
Hindistan Cumhurbaşkanı olan Mohammad Ayub Khan açıkça reddetti (Khan, 1967, 
s.  128).  Ancak,  Ocak  1964’de  Pakistan’dan  dönmesinden  kısa  bir  süre  sonra  Şeyh 
Mohammad  Abdullah  ve  arkadaşları  siyasi  bir  sahnenin,  partiyi  (Plebisit  Cephesi) 
yeniden canlandırmanın önemini fark ettiler ve Kutsal Emanetler Hareketi sırasında 
siyasi sahneyi ele geçirmiş olan Eylem Komitesi’nden insiyatifi geri aldılar (Patriot, 
1964). Bu insanlar kendi kaderini tayin hakkı ve Kaşmir’de plebisit için örgütlenmiş 
olan Eylem Komitesi’ni bağımsız bir siaysi platform olarak dahi tanımayı reddettiler. 
Bu  kimseler  Mirwaiz’in  etkinliğini  azaltmayı  zorunlu  görüyorlardı  ve  kendisine 
“eylemlerini  dini  işlerle  sınırlandırması”  söylendi,  zira  Mirwaiz  sadece  kitleler 
arasında  popülerlik  kazanmakla  kalmıyordu,  ancak  aynı  zamanda  kendi  kaderini 
tayin hakkını Pakistan’a katılım olarak da yorumluyordu (The Times of India, 1964). 
Bu, Şeyh Mohammad Abdullah ve yandaşlarının hoşuna gitmiyordu ve sonuç olarak 
Eylem Komitesi’nde bir ayrılık doğdu. Moulvi Farooq’un kendisi de Kaşmir halkının 

---

 
 
37 
kendi kaderini tayin hakkına vurgu yapan ‘Awami Eylem Komitesi’ (AEK) adlı ayrı 
bir  siyasi  partiyi  Haziran  1964’de  kurduğunu  açıkladı.  Kutsal  Emantetler  Hareketi 
Komitesi  liderleri  bundan  şaşkına  dönmüşlerdi  ve  Molvi  Farooq’a  kendi  ayrı 
örgütünü  kurarak  Müslümanlar  arasında  ayrılık  yarattığı  suçlamasını  yönlendirdiler 
(Bhatt,1981, s. 103). 
 
Jamaat-i-Islami 
 
Hindistan  alt  kıtasının  bölünmesinden  sonra,  Jamaat-i-İslami’nin  Kaşmir 
seksiyonu  (Syed  Abu  Ala  Maudodi  tarafından  1947’de  kurulan  ve  alt  kıtada 
Müslümanlar üzerinde etkili olan bu hareket de bölünmeden payını aldı. Söz konusu 
hareket Jammu ve Kaşmir’de benzer düşüncelere sahip Peer Saad-ud-din, Qari Saif-
ud-din,  Dr.  Ghulam  Rasool  ve  Syed  Muhammad  Shafi  ile  birlikte  Moulvi  Ghulam 
Ahmad Ahrar tarafından Shopian’da 1942’de kuruldu) ortaya çıkmıştı. Bölünmeden 
sonra, tıpkı Jamaat-i-İslami Pakistan ve Jamaat-i-İslami Hindistan gibi ayrı liderleri 
ve tüzükleri ile bir Jamaat-i-İslami Jammu ve Kaşmir ortaya çıktı (Malhotra, 1991, 
ss. 176-177) ve bu örgüt Hindistan birimleriyle olduğu gibi Pakistan birimleriyle de 
bağlarını  kopardı.  Bu  durum  Jammu  ve  Kaşmir  eyaleti  üzerine  dönen  tartışmaların 
dayattığı bir kararın eseriydi. 
  
Diğer siyasi  partiler  gibi Jamaat  de iyi  düşünülmüş bir toplumsal-ekonomik 
ve  siyasi  program  sunuyordu.  Örgütün  seçim  manifestoları  üzerine  yapılan  bir 
çalışma  Jamaat’ın  eyaletteki  siyasi  belirziliği  sonlandıracak,  kendi  kimliğini 
koruyacak,  tehlikeli  ve  anayasaya  aykırı  olan  ve  eyaletin  çoğunluk  karakterini 
azınlığa  indirgemek  üzere  düzenlenen  Meclis  içerisindeki  ve  dışındaki  bütün 

---