T c ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ Sİyaset biLMİ

 
 
126 
SONUÇ 
 
Genel  anlamda  bütün  siyasi  formasyonlar,  hareketler  ve  partiler  tarihsel 
koşulların  ürünüdür.  1993’de  ortaya  çıkan  Hurriyat  Partisi  bu  bağlamda  bir  istisna 
teşkil  etmez.  Parti,  özellikle  Syed  Ali  Shah  Geelani’nin  öncülüğündeki  Tehreek-i-
Hurriyat  Jammu  ve  Kaşmir  (THJK)  Jammu  ve  Kaşmir’in  çağdaş  siyasi  tarihinde 
önemli bir siyasi güç olarak belirdi. 
Kaşmir  siyasi  tarihinde  en  önemli  dönüm  noktası  1990’ların  ilk  yıllarında 
siyasi ayaklanmanın ortaya çıkmasıydı. Elinizdeki çalışma bunu eyaletin otonomisini 
yok etmek, demokratik süreçlerin ve kurumların altını oymak gibi eylemlerle Jammu 
ve  Kaşmir’le  olan  ilk  baştaki  anayasal  ilişkinin  sürdürülmesi  yönündeki  Hindistan 
Devleti’nin başarsızlığı ile açıklamaktadır. Bütün bunların yanısıra Plebisit Cephesi, 
Al-Fatah ve Jamaat-i-İslami ve diğer örgütler Kaşmir ihtilafının bir çözümünü talep 
ediyorlardı.  1987  seçimlerindeki  büyük  ölçekli  hileler  bu  davanın  haklılığını 
kanıtladı,  tam  bu  noktada  insanlar  Hindistan  Birliği’nin  eyalet  üzerindeki 
hakimiyetini sorgulamaya başladılar. JKLF 1947 öncesi coğrafi oluşumlara dayanan 
bağımsız, seküler ve demokratik bir Jammu ve Kaşmir talebiyle silahlı mücadeleye 
başlayan  ilk  militan  örgüt  oldu.  Ancak  sonrasında  silahlı  mücadele  Hizbul 
Mujahudeen  (HM),  Muslim  Janbaz  Gücü  (MJF)  ve  Al-Umar  (AU)  vd.  gibi  bazı 
militan örgütler tarafından Jammu ve Kaşmir Hindistan Eyaletini istikrarsızlaştırarak 
Pakistan’ın davasına hizmet etmek adına yozlaştırıldı. Silahlı mücadelenin ortasında, 
çeşitli  toplumsal-siyasi  ve  dini  örgütler  silahlı  mücadeleye  siyasi  bir  platform 
sağlamak için Hurriyat Partisi’nin bayrağı altında birleştiler. 

---

 
 
127 
Eyaletin Hindistan Birliği’ne katılımı ile ilgili olarak, Hurriyat Partisi bunun 
meşruluğunu  sorgulamaktadır.  Katılımın  şartlara  bağlı  ve  geçici  olduğu 
görüşündedir. Parti meselenin ya Birleşmiş Milletler gözetimi altında plebisit yoluyla 
ya  da  Hindistan,  Pakistan  ve  Kaşmir  halkının  arasındaki  görüşmelerle  çözülmesi 
gerektiğini  düşünmektedir.  Hurriyat  Partisi  iç  çatışmalarla  da  maluldür.  Halkın 
Konferansı’nın  2002  seçimlerinde  vekil  adayları  göstermesi,  Syed  Ali  Shah 
Geelani’nin yokluğunda seçimlerdeki boykot kampanyası ile ilgili olarak Hurriyat’in 
yaklaşımı ve BM kararlarının Kaşmir ihtilafı için gerekli temeli olduğuna dair  açık 
bir pozisyondan geri adım atılması Hurriyat Partisi’nin çeşitli bileşenleri arasındaki 
ihtilaflardan  bazılarıdır.  Bunlar  Hurriyat  Partisi’nin  arasında  çeşitli  yarıklara  yol 
açmışlardır  ve  dolayısıyla  söz  konusu  birleşim  Hurriyat  Partisi  (G)  ve  Hurriyat 
Partisi  (M)  olarak  bilinen  iki  ana  hizip  tarafından  ayrıştırılmıştır.  Sonrasında  bu 
gruplardan  bir  tanesi  ılımlılar  olarak  adlandırılmıştır.  Bu  grup  Hindistan  Birliği  ile 
müzakerelere  katılmış,  Hindistan  ve  Pakistan  arasında  çift  taraflı  görüşmeleri 
desteklemiş  ve  ayrıca  bazı  diğer  kararları  da  kabul  etmiştir.  General  Parvaiz 
Mushraf’ın  ortaya  attığı  Dört  Maddelik  Formül,  hiçbir  şey  gerçekleşmemesindense 
biraz  adım  atılması  iyidir,  gerçekçilik  veya  herşey  ve  hiçbir  şey  arasında  orta  bir 
nokta, Kaşmir sorunu üzerine Birleşmiş Milletler’in çeşitli kararlarının öne sürdüğü 
kendi kaderini tayin hakkının yerini almıştır. Bu grubun önde gelen isimleri Mirwaiz 
Umar  Farooq,  Prof.  Abdul  Gani  Bhat  ve  Molvi  Abas  Ansari’dir.  Bununla  birlikte, 
aşırı  olarak  adlandırılan  diğer  grup  Kaşmir  meselesine  dair  tutumunu 
değiştirmemiştir,  bir  başka  deyişle,  Birleşmiş  Milletler  tarafından  güvence  alındığı 
üzere Kaşmir meselesinde kendi kaderini tayin hakkının tek çözüm olarak benimser. 
Hurriyat  Partisi’nin    aşırılık  yanlısı  grubu  Hurriyat  Partisi  (M)’nin  siysetini  ve 

---

 
 
128 
programını şiddetli bir şekilde eleştirir. Bu grubun önde gelen isimleri arasında Syed 
Ali  Shah  Geelani,  Mohammad  Ashraf  Sharie,  Masrat  Alam  Bhat  ve  Gulam  Nabi 
Sumbji vardır. Bu anlamda her iki grup da ayrı yürütme konseyleri ve ofisleri ile ayrı 
ayrı  çalışma  yürütmektedir.  Bu  iki  hizibi  bir  araya  getirmek  için  bir  çok  girişimde 
bulunulmuştur ancak hiçbirisi başarıya ulaşamamıştır. 
Hurriyat Partisi’nin ayrılmasından kısa süre sonra, Jamaat-i-İslami içerisinde 
de Kaşmir meselesinden dolayı farklılıklar baş gösterdi. Bir grup Jamaat’ın Kaşmir 
meselesinde  ön  saflarda  yer  alamayacağını  ve  dolayısıyla  diğer  örgütlerin  ve 
grupların sürdürdüğü biçimde mücadelesine devam etmesini savunuyordu. Syed Ali 
Geelani’nin  başında  olduğu  diğer  grup  ise  Jamaat’ın  özgürlük  hareketinin  öncüsü 
olması gerektiğini savunuyordu. Gruplar arasındaki farklılıklar derinleşti ve sonunda 
2004 yılında Tehreek-i-Hurriyat Jammu ve Kaşmir’in ortaya çıkmasıyla sonuçlandı. 
Dolayısıyla,  Tehreek-i-Hurriyat  Jamaat’ın  siyasi  bir  cephesi  olmaktan  çok  bu 
örgütün bir dalıdır. Hurriyat Partisi’ndeki derin ayrımların yanısıra, bu partinin çeşitli 
bileşenleri arasında ideolojik ve kitle seferberliğinin yöntemleri arasında da ayrımlar 
vardır.  Tehreek-i-Hurriyat  Kaşmir’de  İslami  Devlet  Sistemi  (Shar’iah)  kurulmasını 
ve Pakistan’a katılmayı isterken, Jammu ve Kaşmir Özgürlük Cephesi (JKLF) 1947 
öncesi koşullara dayanarak bağımsız, seküler ve demokratik bir devlet peşinde koşar. 
Bu Kaşmir’in siyasi geleceği açısından önemli bir farklılığa işaret eder. 
Hurriyat  Partisi  kendisini  birleşik  cephe  olarak  devam  ettiremedi,  zira  örgüt 
iç çatışmalara ve kendi içerisindeki ayrılıklara şahitlik etti ve kritik bir dönemeçte bir 
ayrım  yaşadı.  Dahası  eyaletin  diğer  bölgelerine,  Jammu  ve  Ladakh’a  ulaşamadığı 
için  sorunu  topluluklara  indirgemeke  durumunda  kaldı.  Eyaletin  bu  iki  bölgesi 
Hurriyat  Partisi’nde  temsil  edilmemektedir.  Parti  büyük  oranda  Kaşmir  Vadisi  ile 

---