T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
243
eğitimdir. Gayrı Rus çocukları ilköğretimde ana dille eğitim alıp tedricen Rusça eğitme 
geçerse bu olumsuzlukların hiç birinin yaşanmayacağını düşünmektedir.
882
 
 Yine İlminskiy, Rusça alınan bir eğitim sonunda öğrenci öğrendiğini çevresine 
de aktaramayacaktır, zira hem Rusçadan çevirecek kadar iki dilde bilgi sahibi 
olamayacak hem de zaten aktaracak bilgiye okulda sahip olamayacaktır. Ana dille 
verilen eğitimde ise çocuk tabii ve özgürce bütün dinî bilgiye sahip olabilecek ve 
aktarabilecektir. Böylece nihai hedef Ruslaşma sessiz sakin ve genel kabulle 
gerçekleşecektir.
883
 
5.3.3. İlminskiy Sisteminde Aile Faktörü 
N. İlminskiy gayrı Rus çocuklarının hıristiyanlığı öğrenip benimsemelerindeki 
en önemli etkenin aile olduğunu düşünmektedir. Ancak gayrı Rus ahalinin cahil olması 
onu yeni bir etken güç oluşturmaya itmiştir. Özel programlı okulu onun için planlamış, 
ailenin boşluğunu okulla doldurmayı düşünmüştür. Okul çocuğa aynı zamanda anne 
baba olmalıydı. Bu nedenle hıristiyanlığın özel ilköğretim okullarının da terbiyevi 
karakterli olmasını savunmuştur.
884
 
İlminskiy dönemi, gayrı Rusların Ruslaştırılması projesinde iki taraf vardır; 
tarafların birisi Ruslaştırmayı Ortodoks merkezli düşünmekte, diğeri ise Ruslaştırmanın 
Rusça merkezli yapılmasını istemektedir. Hedef olarak aynı amacı paylaşan bu iki grup 
faaliyet sahasında apayrı argümanların olduğu gözlemlenmektedir. Bu dönem 
Rusya’nın batısında etnik menşeli ayrılıkçı iç savaşlar hüküm sürerken doğusunda savaş 
dinî merkezli yapılmaktadır. Bu nedenle İlminskiy, batıdaki durumun İdil boylarını 
yansıtmadığını, ikisinin özelliklerinin aynı olmadığını vurgular ve dinî kimliği öne 
çıkararak faaliyetin bu alanda yapılmasını ister.
885
  İlaveten eğitim için ana dilde 
yazılacak kitapların gerekli olduğunu söyler.
886
 Yapılacak dinî karakterli eğitimin 
                                                 
882
  İlminskiy,  İz perepiski ob udostoyenii inorodtsev svyaşenno-slujitelskih doljnostey, Kazan 1885, s. 13-14 
“İlminskiy sitemiyle eğitim gören Çuvaşlar Simbirsk diyanet seminarisini 4. sınıfına doğrudan kabul edilmiş ve çok 
başarılı olmuşlardır.” 
883
 Petrov, a.g.m., s. 71 
884
 İlminskiy, Sbornik Dokumantov, s. 185; İlminskiy, “Narodnogo obrazavaniye”, JMNP, Fevral 1915, s. 134 
885
 Strudnik, 1911, No: 23, s. 359 
886
 A.g.e.,  s. 356. 

---

 
244
kiliselerle desteklenip pratiğe geçirilmesini ister.
887
 Böylece hedeflediği Ruslaştırma 
tam olarak gerçekleşebilir.
888
  
İlminskiy okullarının dinî karakterini yanında pratik uygulama yönü de vardır, 
ancak okulların özgür olması bu konuda okul öğretmenin yetkili kılmış, tamamen bu 
konu öğretmen tercihine bırakılmıştır. Bu sistem bir yönüyle de yetiştirdiği 
öğretmenlerin misyon gücüne dayanmaktadır. Böylece kendine has bir sistemi de bu 
arada beraberinde getirmiştir. Kazan Kreşen Tatar Okulu, Kazan Gayrı Halk Öğretmen 
Seminarisi, Simbirsk Çuvaş  Öğretmen Okulu sistemlerini tamamen İlimniskiy’e 
borçludur ve bu okullar sayesinde yaygın eğitim  İdil bölgesinin en ücra noktalarına 
kadar ulaşmış ve kurumsallaşan eğitim süreklilik kazanmıştır.
889
  
İlminskiy, ana dille yapılan eğitimin ikiyüzlü nesiller yetiştirmeyi de 
engelleyeceği görüşündedir. Ayrıca yerel şartlarda ilköğretimini tamamlayan çocuklar 
karakteri doğrudan etkileyecek zenginlik ve konfordan uzak kalacak öğretmen 
okullarına geleceklerdir. Burada da zenginlik ve konfordan uzak tutulacaklar, 
mükemmel bir misyon adamı olarak yetişeceklerdir. O öğretmen seminarilerini şöyle 
ifade etmektedir: “Farklı topluluklardan gelen binlerce öğrenci dürüst, sevecen, 
çalışkan, zeki ve sade yaşamayı seven, köy hayatını bilen, kutsal davanın idrakinde olan 
bir grup.”
890
 
5.3.4. İlminskiy Sisteminde Kilisenin Rolü 
Gayrı Rus eğitimi meselesinde en önemli unsurlardan bir de kilisedir. Yapılan 
eğitim toplumun genelini kapsamalı yaş grubu ayırmadan bütün insanlara hitap 
etmelidir. Kilisenin bu eğitimde en etken rolü, şüphesiz toplu yapılan ayinlerde ortaya 
çıkmalıdır. Bu nedenle İlminskiy kilisede ayinlerin ana dille yapılmasını savunmuş ve 
bunun halk üzerindeki uyandırdığı heyecanı devletin görmesini istemiştir. 
891
 Ana dilde 
                                                 
887
 İ Ya Yakovlev, Protoerey İ. A. Boratin, s. 14. 
888
 P. V. Znamenskiy, Na pamyat, s. 212. 
889
 Petrov, a.g.m., s. 88-89. 
890
 İlminskiy, Kazanskaya tsenralnaya, s. 438 
891
 Sotrudnik Br. Sv. Guriya 1910, No 10, s. 167. 

---

 
245
yapılan ibadetler dinî duyguları canlandırmanın yanında kutsal kitapların da halk 
tarafından anlaşılmasına ve benimsenmesine yol açacaktır.
892
  
Ortodoksluğun en önemli ibadet ritüeli ilahilerdir ve hıristiyanların hislerine 
tercüman olur. Dolayısıyla içten ve halkın diliyle okunması halinde çok etkileyici 
olmaktadır. Ruhları sevgi bağıyla birbirine bağlayan ilahiler aynı zamanda milleti vatan 
ve milli şuur anlamında da birbirine bağlar. Bu nedenle İlminskiy kilise ilahilerine özel 
önem vermiş ve gayrı Rus okullarında ciddiyetle icra edilmesini istemiştir.
893
 
Rusça ilahilerin gayrı Rus dillerine çevrilip icra edilmesi ayrı bir uzmanlık 
alanıdır ve İlminskiy bunu özellikle belirtmektedir. Çünkü ilahilerdeki ezginin ve 
vurgunun da yapılan çevirilerde icrayı bozmaması gerekmektedir. İlminskiy, bütün 
okullarda uygulamada farklılık olmaması için bu çevirilerin ve ezgilerin bir elden 
yapılmasını teklif etmiş, pratikte uygulanabilirliği görmek için de pilot okullar ve 
kiliseler belirlemiştir. Bu projede üç okul önderlik yapmıştır. Bu okullar Kazan Kreşen 
Tatar Okulu, Öğretmen Seminarisi ve Simbirsk Çuvaş Öğretmen Seminarisi’dir.
894
  
Rahiplerin özellikle yerel dilleri bilmesinin önemini vurgulayan İlminskiy, 
onlar için de yol haritaları çizmiştir. Gayrı Rusların çocuklar gibi saf ve bilinçsiz 
olduğunu, onlarla konuşurken açık sade ve basit konuşmanın önemli olduğunu ifade 
etmektedir. İncilde bulunan hikâyelerin Kreşenler için yeterli olduğunu belirtmektedir. 
Rahiplerin ilk olarak Tanrının varlığından başlayıp sırayla kutsal tarihi ve masal 
şeklinde anlatmasına ve İsa’ya doğru süreci takip etmelerini istemektedir. İsa ve 
İncil’de basit hikâye şekline aktarılarak anlatılmalıdır. Bilgide silsile esas alınmalıdır, 
zira kesik ve parça parça anlatılan bilgi bir süre sonra unutulacaktır. Kutsal tarihten 
sonra genel ve ahlaki konular da derslerde işlenmelidir.
895
  Kilisede yapılan vaazlar 
halkı yormadan ve halkın kültürüne uygun şekilde yapılmalıdır. Kilise kürsüsü 
                                                 
892
 İlminskiy, Sistema narodnogo i vı çasnosti inorodçeskogo obrazavaniya v Kazanskom Kray, s. 15.  
893
 Strudnik Br. Sv. Guriya 1910, No 11, s. 168. 
894
 Strudnik Br. Sv. Guriya 1910, No 11, s. 166–67–68; “Bu önemli faaliyete en büyük desteği Kazan Konservatuar 
müdürü S. V. Smolenskiy yapmıştır. Kazan öğretmen seminarisinde birçok Kreşen öğrenciyi yetiştirmiştir. 
Yardımcıları Kreşen Tatarı Aleksandrov T. Yegarov ve Çuvaş A. P. Petrov nezaretinde ilahileri Çuvaşçaya ve 
Tatarcaya çevirerek bir kilise korosu oluşturmuş ve birçok yerde ayinlere katılmıştır. Bu nedenle İlminskiy 
Smolenskiy’i kilise ilahilerinin efendisi olarak nitelemiştir.” 
895
  İlminskiy, “Prektiçeskaya zameçenanya o perevodoh i soçinenyah na inorodeçeskıh yazıkah”  Pravoslavnıy  
Sobesednik, I (1871), s. 139 

---