T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
260
Yerel dillerin çeviri için yetersiz olduğuna hak veriyorlar, ancak açıklayıcı ara 
cümlelerle bunu telafi edebildiklerini söylüyorlardı. Tercümelerin halkları 
müslümanlara değil Ruslara yakınlaştırdığını ifade ediyorlardı.
946
   
Çevirilerin ve ana dille eğitimin kabileleri milli şuur vererek birlikteliği bozma 
çekincelerine de İlminskiy ve arkadaşları “bu çeviriler tam zıttı onların Ruslaşmasına 
vesile olacaktır. Bu eserler sayesinde onlar Rusları tanıyacak, benimseyecek, dil 
öğrenecek ve Ruslaşacaktır. Bu çalışmalar gayrı Rusları içten Ruslaştırmak için tek 
yoldur. Permyaklar buna örnektir, bu yolla onlar Ruslaştırıldılar ve bu gün tamamen 
kayboldular” diye cevap veriyorlardı.  İdil boyu gayrı Rusları milletleşip Rusya’dan 
kopabilir, korkusuna ise İdil’deki Çuvaş Çeremiş ve Votyakların müslümanlar 
tarafından kuşatılmış olduklarını, ya Ruslaşıp aralarına katılacaklarını veya 
müslümanlaşıp yok olacaklarını anlatmakta müslümanlaşmasını kendi yöntemlerinden 
başka her hangi bir yöntemin sağlayamayacağını belirtmektedirler. 
İlminskiy ve arkadaşları Tatarların zengin bir kültüre sahip olduğunu, 
edebiyatlarının çok güçlü olduğunu söylemektedirler, Kreşen Tatarlarının onlara göre 
oldukça zayıf kaldığını, bu nedenle Kreşenlerin korunması gerektiğini ifade 
etmektedirler. Ayrılıkçı fikirlerin zengin batı kültüründe normal sosyal bir süreç 
olduğunu bu bölgede bu aşamanın oluşmadığın ifade etmektedirler.
947
  
Öğretmenlerin gelecekte yetersiz olabileceğine dair eleştirilere ise görmeden ve 
araştırmadan yapılan itiraz olarak bakmışlar, buraya olan öğrenci ve öğretmen ilgisinin 
tamamen ana dilden kaynaklandığını söylemişlerdir.
948
  
Doğru sistem halkın taleplerine cevap verebilen, psikolojik ve pedagojik 
temellere dayanan sistemdir. Bu sistem gelişmiş Avrupa devletlerinde de uygulanan bir 
sistemdir. Ayrıca İdil boyunda gizli bir islam propagandası gayrı Rusları tehdit ediyor, 
                                                 
946
 Afanasyev, a.g.m., IV, 154–55-56; “İlminskiy ve Zolotniskiy, çevirilerde edebi özellik verecek çalışmalardan 
özellikle kaçınmıştır. Onlar çalışmalarını sadece dinî ve ahlakî eğitimde kullanacakları metinler üzerinde yapmıştır. 
Bu sistem onlar için en doğru yoldur zira dünya kiliseleri bu işi böyle yapmıştır. Mesela Kiril; Mefodiy, Kutsal 
Stefan, Feodorit ve Trifon buna örnektir. Sadece Roma Katolik Kilisesi dünya hükümdarlığını amaç edinerek tek dil 
uygulamasına gitmiştir, diğerleri buna uymamıştır.” 
947
 
Afanasyev, IV, s. 157.
 
948
 Sbornik, s. 326; Afanasyev, a.g.m., IV, s. 158 

---

 
261
topluca Kreşenler islama dönüyordu. Bu nedenle bölgede ana dille yapılacak bir eğitime 
acil ihtiyaç vardır. Böylece islam yayılmasının önüne geçilecektir.
949
 
Rus develeti gayrı Rusların eğitimi için ortaya konan bütün çalışmalara 
ciddiyetle bakıyor, her türlü fikri iyice araştırıyor ve objektif değerlendirmeye 
çalışıyordu. Bu nedenle Halk eğitim bakanlığı yetkilileri İlminskiy ve arkadaşlarının 
yanı sıra diğer eserleri de incelemeye başlamıştır.
950
 
Halk Eğitim Bakanlığının ilmi komitesi bu broşürleri okuyunca görüşlerini 
değiştirmiştir. Özellikle pedagog Georgiyev Zolotniskiy’nin fikirlerini çok beğenmiş ve 
katıldığını belirtmiştir.  İlmi komite 9 Eylül 1868’de müzakere sonucunda bir karar 
vermiştir. Bu karara göre “ilköğretimde okutulan İncil ve Kutsal tarihe ilave olarak 
diğer ders kitaplarının da ana dile çevrilmesi karara bağlanmış, Rusça da öğretilmesi 
programa koyulmuştur. Ana dil Rusça eğitimi için kullanılsın ibaresi eklenmiştir. 
Ayrıca ilköğretim ikiye ayrılmış birinci bölümde yerel dilde okuma yazma öğretilecek 
ve Rusçaya geçiş sağlanacak, din dersleri ana dilde verilecek, ancak tedricî olarak Rusça 
eğitime geçilecektir. İkinci bölümde ise, eğitim tamamen Rusça yapılacak ve ana dil bu 
bölümde kullanılmayacaktır.
951
 
Okul Birlikleri adıyla ayrıca bir komisyon kurulmuş bu komisyonun üyeliğini 
bölgede çalışan din ve eğitim adamları oluşturmuştur. Bu birlik gayrı Rus eğitimi için 
en doğru yolu bulmuştur, zira üyeler bölgeyi çok iyi tanıyanlardan müteşekkildir. 
Birliğin üyeleri Başkan Vayatski protoyereyi Farmokovskiy, Yadriskiy protoyerey’i 
Nikolayev, Mamadış kazası okul birliği başkanı Protoyerey Ostroumov, Tetuşi kazası 
okul birliği başkanı Rahip Zefirov’dur. Bu üyeler ortak bir kararla gayrı Rus eğitim 
sisteminde önceliğin ana dile verilmesi gerektiğini açıklamışlardır. Onlara göre eski 
sistem sonuçlarıyla başarısızdır. Yeni sistem gayet basit sonuca hızla ulaşan, verimli ve 
talebi karşılayan mükemmel bir sistemdir. Önceki sistemde eğitim Rusça yapıldığı için 
çocuklar sene içinde öğrendiklerini okuldan ayrılınca unutuyor ve din eğitimini 
alamadan okuldan ayrılıyorlardı. Ezbere yönelen çocuklar kısa sürede her şeyi 
                                                 
949
 Afanasyev, a.g.m.,  IV, s. 159 
950
 Bu malzemede Sbornik Statey’de “Toplu Makale ve Raporlar” adıyla 1869 yılında S. Petersburg’da basılmıştır. 
Sbonnik Dokumontov i Statey, 1869 s. 403-447 
951
 Sbornik Dokumantov i Statey, s. 402. 

---

 
262
unutuyordu.  Yeni sistemde anlayarak öğrenen çocuklarda bilgi kalıcı oluyordu. Dinî ve 
aklî gelişim tabii bir şekilde beliriyordu. Sadece dil öğrenerek Ruslaştırma nasıl yanlışsa 
yeni sistemin ayrılıkçı fikirleri geliştirmesi de o derece yanlıştır. Gayrı Rus çocuklarını 
dört yıl içinde mükemmel Rusça öğrenerek Rusluğun ruhunu öğrenmesi imkansızdır. 
Bu yıllar içinde öğrenmek için ana dil şarttır. Bu sayede Rus anlayışı ve ideali çocuklara 
benimsetilebilir. Böylece ruhu Ruslaşan çocuk zamanla Rusçayı da öğrenecek ve 
tamamen Ruslaşacaktır.”
952
 
Bu nedenle Komisyonun sunduğu ikili yani iki artı iki sistemi oldukça 
yanlıştır.  İlk iki yılda çocuk Rusçayı tam olarak öğrenemeyecektir, çünkü Türk dilleri 
etimolojik ve mantık olarak Rusçayla tamamen ayrıdır. İkinci olarak iki yıl çok uzun bir 
süredir ve çocuk pratik şansı bulamayacak zamanla veliler sıkılıp çocuklarını 
göndermekten vazgeçecektir. Yine Georgeyevski’nin ilk iki yılda dinî dersleri sözlü 
anlatım önerisi de geçerli olamayacaktır, zira yüzeysel verilen dersler sonuca 
gidemeyecek pratiği olmayan çocuk öğrenmede yetersiz olacaktır. Dört yıl boyunca ana 
dille verilen bir eğitimle dinî bilgiler tam olarak öğrenilebilir, yarım verilecek bir eğitim 
hedefe ulaşmayacaktır. Okullar birliği bu açıklayıcı girişten sonra ortak metin oluşturup 
idareye bildirmiştir. Bu karalara göre; 
 
“1. Ana dil ilköğretimin yardımcı değil ana unsuru olmalıdır. 2. Bu nedenle İncil ve yardımcı 
kitapların tamamı ana dillere çevrilmelidir. 3. Öğretmenler yerel dilleri bilen öğretmenlerden seçilmelidir. 
4. Eğitim bütün gayrı Ruslara zorunlu olmalıdır.
 “ 
Bu karalar 9 Eylül 1868 tarihinde Bakanlığa sunulmuştur. Bakanlık Okul 
Birlikleri, İlmî Komite ve özel şahısların çalışmalarını gözden geçirmiş ve İlminskiy ile 
Zolotniskiy’nin hazır bulunduğu 28 Ekim 1868 tarihinde sonuçlandırmıştır. Bu sonuca 
göre de ; 
“1. Ana dil gayrı Ruslar için temel alınmalıdır 2. Ders kitapları bu doğrultuda hazırlanmalıdır. 
3.  İslamî propagandayı kesmek için dinî eserler Tatarca yayımlanmalıdır 4. Okullar sistemlerini özel 
şartlarına göre belirlemelidir. 5. Okullarda eğitim dinî ve genel olarak eşit verilmelidir. Din öğretmenleri 
yerel dili iyi bilmelidir
. Şeklinde özetlenmiştir.
953
 
                                                 
952
 Afanasyev, a.g.m., IV, s. 164-65 
953
 Afanasyev,a.g.m.,  IV, s. 166-67-68. 

---