T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
272
öğretmen seminarisi açılınca müdür olarak tayin edilmiş ve İlminskiy sistemiyle 
Çuvaşlara öğretmen yetiştirmiştir. Ayrıca Çuvaş öğretmen seminarisi müdürü olduktan 
sonra Çuvaşçaya yapılan bütün tercümeler onun kontrolünden geçmiştir.
987
 
Halk Eğitim Bakanı D. A. Tolstoy’un teşebbüsleriyle 1876 yılı başında 
Çeremişlere de bir öğretmen seminarisi açılmıştır. Bu okul da Kazan’daki İlminskiy 
okulunun sistemini almış ve faaliyetini ona göre planlamıştır. Böylece Kazan Kreşen 
Tatar Okulu, Kazan Öğretmen seminarisi Simbirsk Çuvaş öğretmen seminarisi ve Birsk 
Öğretmen seminarisi gayrı Ruslar için öğretmen yetiştiren okullar olarak tarihe 
geçmiştir. Bu okulların tamamı da İlminskiy sistemine göre eğitim faaliyetlerini 
yürütmüşlerdir.
988
  
Yine  İlminskiy, ölümüne yakın 1891 yılında Holiy Sinod kararıyla kiliseye 
bağlı mahalle okullarını  ıslah için görevlendirilmiştir.  İlminskiy mahalle okullarında 
gayrı Ruslar için hazırlık sınıfı açmayı teklif etmiştir. Hazırlık sınıfını geçen çocuklar 
Ruslarla eğitim görecek ancak ilk yıllarda ana dille eğitme devam edilecektir. İyice 
adapte olunca Rusça eğitime geçilecektir.
989
  
N.  İlminskiy’nin etkisi sadece Kazan bölgesi ile sınırlı değildir ve diğer 
bölgelere de ulaşmıştır. O sistemini Baykal bölgesi Misyoneri Rahip Meletiy’e de bir 
mektupla anlatmış ve bu sistemin orada da uygulanmasını istemiştir.
990
 Yine Kırgızlar 
arasındaki Rus eğitiminin Ruslara karşı sevgi besletilecek bir yöntemle yapılmasını 
istemekte bu ruhun da yalnızca Kırgızca eğitimle sağlanabileceğini ileri sürmektedir. 
Böylece Rus devlet okulları müslüman Tatar okullarına rakip olabilecek hatta destekle 
önlerine geçecektir. Arap alfabesi ile Tatarca yapılan eğitim böylece sınırlandırılmış 
olacaktır.
991
 N. İlminskiy’nin Türkistan’da yaşayan gayrı Ruslar ile ilgili faaliyetlerini 
Prof. Znamenskiy iki eserde toplamıştır. Bunlardan birincisi Türkistan topraklarında 
General K. P. Fon Kaufman dönemi gayrı Rus eğitim sistemi adlı çalışmadır.  İkincisi 
ise  N.  İ.  İlminskiy’nin Türkistan’daki eğitim faaliyetleri adlı çalışmasıdır. Birinci 
                                                 
987
 Afanasyev, a.g.m., VI, s. 140 
988
  İlminskiy,  Sistema narodnoga i vı çastnosti inorodçeskago obrazavaniya v Kazankom kray, St. Petesburg 1866 
priloj 2’e, s. 36–44 
989
 İlminskiy, “Pisma” Narodnoye Obrazavaniye, Sentyabr 1897 s. 10–14. 
990
 Afanasyev, a.g.m.,  VI, s. 142. 
991
 Afanasyev,  a.g.m., VI, s. 142. 

---

 
273
çalışması 1902 senesinde Provaslavniye Sobesednik dergisinin 7 ve 8. sayılarında 
çıkmış ikincisi ise yine aynı derginin Ocak, şubat, Mart ve Nisan sayılarında seri 
halinde yayımlanmıştır.
992
 Znamenskiy İlminskiy’nin Türkistan’la ilgisinin 1869 yılında 
başladığını ve ölünceye kadar bu ilginin devam ettiğini söylemektedir. Taşkent’te 
Öğretmen seminarisi açılınca en yakını olan N. P. Ostroumov’u buraya müdür olarak 
önermiştir. 
993
 Yine Altay misyoneri Arhimandrit Vladimir, bölgesinde Kazan öğretmen 
okulunun uyguladığı metodu uyguladığını belirtmektedir. Sviyajsk ve bölgesi piskoposu 
Vladimir de öğrencilerini  İlminskiy’nin yanına staja göndermiş yardımlarını talep 
etmiştir. İlminskiy 1886 yılında Kamçatya bölgesindeki gayrı Rus eğitimi için bir plan 
yapmıştır.
994
 
İlminskiy, Rus alfabesinin ilave işaret ve simgelerle gayrı Rus topluluklarında 
uygulanmasını istemektedir. Türkistan Valisi Kaufman birçok görüşüne katılsa da 
İlminskiy’nin bu görüşünü doğru bulmamış, onu bu fikrinde St. Petersburg üniversitesi 
desteklemiştir. Ancak İlminskiy yılmamış, 1876 ve 1878 yıllarında olmak üzere iki 
ayrıntılı çalışmayı tüm eğitim birimlerine sunarak Rus alfabesiyle Altay, İrkutsk, 
Baykal ve Kamçatya’da nasıl bir sistem kurulması gerektiğini ayrıntılı bir şekilde izah 
etmiş ve bu çalışmanın önemini anlatmıştır.
995
 
İlminskiy’nin son yıllarında gayrı Rus eğitim faaliyeti amacına ve hedefine 
uygun bir şekilde yaygınlaşmış, sadece Kazan bölgesinde okul sayısı 100’e, öğrenci 
sayısı 3000’e ulaşmıştır. Ayrıca etraf bölgeler de bu yeni sistemi benimsemiş ve eğitim 
planlarını  İlminskiy sistemine uydurmaya çalışmaktadır. Bu çalışmayı müteakip 15 
Ocak 1883 tarihinde Kreşenlerin kendi dillerinde ibadet edebilme hakkı bir kanunla 
kendilerine verilmiştir. Ayrıca çeviri faaliyetleri de Kutsal Guriy Cemiyetinin 
önderliğinde devam etmiş ve cemiyetin bu konuda en büyük destekçisi Moskova 
olmuştur. Kazan öğretmen Seminarisinde İlminskiy’nin eğitiminden geçen ve öğretmen, 
                                                 
992
 Prof. Zznamenskiy, “Sistema inorodçeskago obrazavaniye v Turkistankom kray pri general gubernator K. P. Fond 
Kaufman,”  Pravoslavnıy Sobesednik, 7-8 (1902); “Uçastiye Nikolaya İvanoviça  İlminskago vı  dılı inorodçeskago 
obrazovanıya v Turkinstaskom kray”, Prav Sob. , Yanvar, Fevral, Mart, Aprıl (1900).  
993
 Afanasyev, a.g.m., VI, s. 143 
994
 Afanasyev, a.g.m., IV,  s. 143 
995
 Afanasyev, a.g.m., IV,  s. 144 

---

 
274
rahip, kilise görevlisi olarak Sibirya, Altay, Yakut, Türkistan bölgelerine atanan gönüllü 
misyonerler hıristiyanlığın en sadık yayıcıları olmuştur.
996
    
İlminskiy gayrı Rus eğitimi için yaptığı çalışmaların yanında Ruslar içinde 
faaliyetler yürütmüş, özellikle çocukların dinî metin ve ilahileri anlayıp özümsemeleri 
için ders kitapları yazmıştır. 1885 yılından başlayarak ölümü olan 1891 yılına kadar 
halk eğitimi ve kilise mahalle okullarının yeniden düzenlenmesi projesine katkıda 
bulunmuştur.
997
 
5.8. İlminskiy’nin Bıraktığı Miras, Eserleri ve Ölümü 
İlminskiy genel hıristiyanlık eğitimiyle alakalı eserler verirken gayrı Ruslara 
özel eserler vermeyi de ihmal etmemiştir. Bu çerçevede İlm
 Vospominaniya ob İ. A. Altınsarin 
inskiy’nin genel eserlerinin künyesi aşağıdadır; 
1. Razrovnemennih redaksii tserkovno-slavyanskago perevoda Psaltıri i Yevangeliya, 
(Slavyanca-Rusça Mukayeseli İncil), Kazan 1882. 
2. O obuçenii tserkovno-slavyanskamu çteniyu na naçalnıh uçilişah, (İlköğretimlerde 
Slavyan kilise eğitimi), St. Petesburg 1883.  
3. İstoriya molebnago peniya pri naçatii uçeniya otrokov,(Başlangıç Erkek Öğrenciler 
için İlahiler ve Tarih) (Kazan 1884).  
4.  Obuçeniya tserkovno-slavyanskoy gramotı  vı naçalnıh narodnıh uçılışah knijka 
pervaya dlya uçinikov; knijka vtoraya dlya uçitiley,  (İlköğretimde Slavyan-Kilise Dilinde 
Okuma Yazma),  Kazan 1887.  
5.  Materyalı dlya sravnitelnago izuçeniya tserkovno-slavyanskih form i oborotovı 
izvleçenniye iz Yevengaliye i Psaltiri (İncil’den Seçilmiş Parçalarla Slavyan-Kilise Dili 
Öğretimi), Kazan 1888.   
6. Sv. Yevangeliye Gospoda Haşego  İsusa Hrista. Drevne-slavyanskii tekstı, (Kutsal 
Oğul İsa’nın İnçili’nin Eski Slavyanca metni), Kazan 1889.
998
   
 
                                                 
996
 Znamenskiy, Na pamyat, s. 160 
997
 Vitevskiy, a.g.e., s. 36; “İlminskiy bu projede okulların başlangıçta kendi okulları gibi ana dilde eğitim vermesini 
sonra Slavyan-kilise dilini öğretmesini ve nihayet üçüncü aşamada Rusça eğitme geçmesini önermiştir.” 
998
Vitevskiy, a.g.e., 24; “1. Razrovnemennih redaksii tserkovno-slavyanskago perevoda Psaltıri i Yevangeliya, Kazan 
1882; 2. O obuçenii tserkovno-slavyanskamu çteniyu na naçalnıh uçilişah, St. Petersburg 1883; 3. İstoriya 
molebnago peniya pri naçatii uçeniya otrokov, Kazan 1884; 4. Obuçeniya tserkovno-slavyanskoy gramotı vı naçalnıh 
narodnıh uçılışah knijka pervaya dlya uçinikov; knijka vtoraya dlya uçitiley, (Kazan 1887) Vıderjavşiye neskolka 
izdaniye i peredanniye pokoynımi vı rasporyajeniye sv. Sinoda kaka i sostvlenniye imı: Uçebnıy Çsoslov, Uçebnıy 
Oktoyh, Uçebnaya Psaltr); 5.  Materyalı dlya sravnitelnago izuçeniya tserkovno-slavyanskih form i oborotovı 
izvleçenniye iz Yevengaliye i Psaltiri (Kazan 1888); 6. Sv. Yevangeliye Gospoda Haşego  İsusa Hrista. Drevne-
slavyanskii tekstı, Kazan 1889.   

---