298
olması, Tatar kadınları da toplumsal alanda öne çıkarmış ve dinî yayma konusunda
etkin kılmış görüşündedir.
Müslüman medya konusunda da fikirlerini raporunda dile getiren Maşonov,
“son zamanlarda yüz binlerce dinî içerikli kitap yayınlandığını, kitapların ucuz olması
Tatarlar tarafından çokça satın alınmasına neden olduğunu belirtmektedir. Özellikle
Kazan’daki yayın evlerinin büyük işler yaptığını, dinîn yanında Rusya’daki
müslümanları bir milli dava altında birleştirmek gibi yeni bir fikrin doğduğunu
anlatmıştır. Umum müslüman birliğine, umum Türk birliği fikri bu yayın evleri
tarafından sadece Kazan’da değil, Ufa, Orenburg, Troisk, Taşkent, Bakü ve diğer
şehirlerde yayıldığını söylemektedir. Süreli müslüman medyası kuvvetlenmiş, sürekli
Tatar gazete ve mecmuaları yayınlanmaya başlamış, bu yayınlar da Tatarların Ruslara
yakınlaşması ve devlet çıkarlarına ters düşmüştür. Ona göre, bütün bu faaliyetler
Tatarlara bu idealin diğer topluluklara yayılması faaliyetinde özel bir rol vermiştir.”
Maşanov, İdil bölgesinde Tatarların, Kreşen Tatarları arasında islamı yayma
faaliyetlerinde terzilik mesleğinin önemini dile getirmiştir. Kreşen Tatarlarından terzi
olanlar mesleklerini icra için diğer köylere gidiyorlar, müslüman sayısı Kreşen Tatar
sayısından oldukça fazladır, bu nedenle terzi Kreşenler gittikleri Tatar yerleşim
yerlerinde uzun müddet kalıyorlar, geriye müslüman olmuş olarak dönüyorlardı. Ayrıca
terzilik Kreşenler arasında iyi para getiren ve saygı duyulan bir meslek olarak
görülmektedir. Bu düşüncesini kendi sözleriyle Maşanov şöyle dile getirir:
“Müslümanın sözleri sıcak ve ateşlidir, yavaş yavaş terzi Kreşenin kalbini kazanıyor. İlk kış o
sadece müslümanlara sempati duymaya başlıyor, diğer kış gizli taraftar oluyor, üçüncü kış ise açıkça
hıristiyanlığı terk ettiğini söylüyor ve uygun bir zamanda islamı kabul ettiğini söylüyor. Yeni dininin en
katı savunucusu oluyor. Müslümanların ektiği tohumları kurutmak çok zor bazen de hiç mümkün
olmuyor, çünkü Kreşenler terziliğe çok genç yaşlarda başlıyorlar. Genç yaşında müslüman yapılan
terziden bu inancı söküp atmayı hiç bir kuvvet başaramıyor. İlginçtir; bütün Kreşen Tatar köylerindeki
terziler islama karşı meyillidir. Müslüman olanlar genelde bu dinîn en ateşli taraftarı da oluyor, bu
nedenle kendilerinin müslüman olmalarıyla yetinmiyorlar, başkalarını da müslüman yapmaya çalışıyorlar.
Onlar köy içinde hıristiyanlık için özellikle de zenginlerse, büyük bir tehdit oluyor ve kendi taraftarlarını
kazası Tatar ahalisi temsilcisi Buinsk kazasından okullarının müslüman Dinî İdareye bırakılmasını ve Halk Eğitim
Bakanlığından alınmasını talep etti. Bu temsilci açıkça şunları söyledi: “müslümanlara dinî terbiyevi okullar
gereklidir, Rusya’nın vatandaşları olmalarına rağmen dinîn temelini öğretmeye imkân vermeyen umumî okullar
değil.” (s. 251)
299
oluşturuyorlar, hıristiyanlıktan islama büyük bir dönüş başlıyor. Bunlar Kazan topraklarındaki
hıristiyanlığın en korkunç düşmanlarıdır. Bu bulaşıcı hastalık, hıristiyanlar okullarında iyi eğitim almış
nesiller yetiştiremezse bulaşarak artacaktır.”
1070
Maşanov, Kreşenler arasında islamın yayılışında bir diğer etkiyi kurulan ortak
pazarların yaptığını söylemektedir. Pazarlar köylerden gelen müslüman ve Kreşen
Tatarlarının buluştukları yerlerdir. Buralarda müslüman Tatarlar ve hıristiyanlıktan yeni
dönenlerin ısrarlı propagandaları neticesinde Kreşenler Muhammedilerin etkisinde
kalıyordu. Pazar kurulan bu köylerin zenginlerine bu günlerde civar yerlerden mollalar
misafir oluyor, beraberinde müslümanlar ve hıristiyanlıktan dönenler de bulunuyordu.
Bu toplantılarla hıristiyanlıktan dönen Kreşenler dinen kuvvetleniyor, Muhammedîliğe
daha da ısınıyordu.
Muhammedî propagandanın başarısının bir diğer sebebi olarak Maşanov,
Ortodoks hıristiyanlığa kıyasla islamın verdiği özgürlüklerde görmektedir.
Hıristiyanlıktan islama dönenler bütün tören ve formalitelerden muaftır. Hıristiyan
olanların Ortodoks kuralları ile yaşamaları zorunludur. Mesela; nikâhta erkek ve kadının
yaşının uygun olması, bir zorunluluktur. Yaşlarını gösterir belge, günah çıkardıklarına
dair belge, kutsal priçastiya ayinini yaptıklarını gösterir belge gereklidir. Hasta
yakınlarına keşişin getirilmesi, ölünün 2–3 gün evde bekletilip en yakın kiliseye ayin
için götürülme zorunluluğu vardır. Diyânetin kilise yardımı için maddi yardım
toplaması gibi katı kurallar hıristiyanlıktan dönenlere çok ağır geliyor ve
Muhammedîliğe meyletmesini sağlıyordu, böylece kalben hem hıristiyanlığa hem de
islama itinasız davranıyorlardı.
1071
6.2. Misyoner Bakışıyla Müslümanların Propaganda Yöntemleri
İslam propagandası, Rusya’da yaşayan gayrı Ruslar arasında geniş bir
coğrafyaya yayılmıştır. Bu faaliyet sadece İdil boyları değil tüm Kafkasya ve Sibirya’da
devam etmiş, Çerkeslerin tamamı, Osetinlerin çoğu islamı benimsemiştir. Kırgızlar
daha yakınlara kadar şamanken, Tatarların etkisiyle islamlaşmışlar hatta Tatar etkisinin
yüksek olduğu yerlerde fanatikleşmişler ve gerçek müslüman olmuşlardır. İdil boyunda
1070
Maşanov, a. g. r., s. 254
1071
Maşanov, a. g. r., s. 255–56
300
50’li yıllarda onlarca köy alenen islama geçmiş ve bu halen devam etmektedir.
müslümanlar, propaganda için bütün yöntemleri doğru kullanmakta, hıristiyanlığın
çeşitli âdet ve geleneklerini alaya alarak, hediyelerle hedef kitleyi etkilemekte
gerektiğinde tehdidi de metot olarak kullanmaktadır.
1072
Tatarların bütün bunlara ek olarak Tatarca yayınlanmış İncil ve diğer kutsal
kitapları araştırdıklarını, müslümanlığa yararlı olabilecek kısımlarını propagandalarında
kullandıkları bu raporda belirtilmektedir.
1073
Maşanov, müslümanların tamamının kadınları dâhil birer propagandist
olduğunu raporunda ifade etmektedir. Şahsî yöntemler kullanarak pazarları gayrı Rus
ahaliyi etkilemede kullandıklarını ve terziliğin bu faaliyet için önemini anlattıktan sonra
küçük tacirlerin de islamın yayılmasındaki etkisini dile getirmiştir.
1074
Yine
propagandanın başarısındaki en önemli etkenlerden birinin kullanılan iletişim dilinin
Tatarca olmasıdır. Raporda bu konu anlatılırken gayrı Rusların Tatarcayı çok iyi
bildikleri ve islam ile ilgili anlatılan her şeyi gayet iyi anladıkları ifade edilmekte
karşılığında Rusların misyon faaliyetinde bu dili kullanamaması başarısızlığın temel
sebebi olarak gösterilmektedir.
İslam propagandası yapamayan zenginler ise, bu faaliyete maddî destek
olmakta, islama ısındırmak için muhtaç gayrı Ruslara yardım etmekte ve islama
geçişleri hızlandırmada görev almaktadırlar. Bu durum raporda şu sözlerle ifade
edilmektedir;
1072
“İslam propagandasına karşı gelenleri dövüyorlar. Özelikle köyde idare mekanizmasında çalışanlar mesela
muhtar islamı kabul edenlere veya meyilli olanlara her türlü hürmeti yapmanın yanında nakdi yardım da yapıyor,
hıristiyan olmaya devam edenlere ise her türlü kötülüğü yapıyorlar-vergi ve diğer işlerde zorluk çıkartıyor. Kanunlar
arkasına saklanarak islam propagandası yapmak ve neticede bu faaliyetlerin cezasız kalması hatta bunu açıkça
yaparak devletin bu konuda desteğini aldıklarını putperest ve Kreşenlere anlatmaya çalışıyorlar. Çok eskiden
Muhammedî olanlara devletin müsaade etmesini şimdi yaptıkları propagandaya âlet ediyorlar.” (s. 256)
1073
Medresenin deneyimli öğrencileri tartışmalarda çok ustalar, deneyimli hıristiyanları bile sofistik görüşleriyle zor
durumda bırakabilirler. Gayrı Rus halkla kurdukları ilişkilerde islam misyonerleri islamın dış üstünlüklerini de
göstermeye çalışıyorlar, günde 5 kez zamanlı yaptıkları ayinleri yapıyorlar, insanların karşısında orucun kurallarına
uyuyorlar, sık sık abdest alarak insanlara ruhlarının ve bedenlerinin temiz olduğunu göstermeye çalışıyorlar. Ruhun
ve bedenin temizliğini anlamayan ve daima pisliğe alışmış, özellikle Çuvaşlar bununla ilgileniyor. Önce yakınlık
sonra da derin hisler beslemeye başlıyorlar. (s. 257)
1074
Sadece pazaryerleri islam propaganda merkezi değil, küçük tacir Tatarlar da dolaştıkları her yerde satacakları
malzemelerle dolaşarak propaganda yapıyorlar ve mümkün olan her yere islam tohumlarını ekiyorlar, müslümanlığın
hıristiyanlıktan üstün olduğunu göstermeye çalışıyorlar. Buna köylerdeki misafir evleri de yardım ediyor. Bu yerlerde
gayrı Ruslar müslüman Tatarlarla beraber kalıyor ve aynı sofrada çay içiyor ve yemek yiyor, Tatarı anlayabilirsiniz:
O islamın çekici ve hoş yerlerini anlatıyor, onu kurtuluş olarak tek yol gösteriyor. Ruslardan eski törelere bağlı
olanlar ve Raskolnikler hariç hıristiyan misyon faaliyeti olarak bunlara müdahale etmiyor. (s. 257)
Dostları ilə paylaş: |