T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
330 kaybetmemek için din değiştirmeyi kabul etmiş ve bunlara eski Kreşen adı verilmiştir. Ancak eski Kreşenler hiçbir zaman samimi hıristiyan olmamışlar, eski örf ve âdetleri üzere yaşamaya devam etmişlerdir. Yine Rus devleti istilâ ettiği yeni toprakların merkezî şehirlerindeki müslümanların güç olmasından korkarak dağıtılmasını istemiş ve bu amaçla Kazan’da bulunan müslümanlar şehirden sürülüp yeni bir yere yerleştirilmiştir. Rusların acımasız hıristiyanlaştırma ve Ruslaştırma siyaseti animist Çeremiş, Umdurt, Mari ve Çuvaşların Müslüman Tatarlarla birlikte defalarca ayaklanmasına sebep olmuş ancak bu ayaklanmalar her seferinde kanlı bir şekilde Rus orduları tarafından bastırılmıştır. 3. Rus devleti XVIII. yüzyılın başında bir imparatorluk haline gelmiştir. Özellikle I. Petro’nun yaptığı yeni düzenlemeler, Rus imparatorluğunu siyasal anlamda daha da güçlendirmiştir. Bu yüzyılda Rus devletinin istilâ ettiği topraklarda uygulamaya öncelik verdiği strateji; kuzeydeki Rus köylülerini verimli İdil ve çevresindeki arazilere yerleştirmektir. Bu amaçla devletin bütünlüğünü temin etmekte yegane yol, Rus olmayan kavimlerin hıristiyanlaştırırlıp Ruslaştırılmasıdır. Böylece İdil-Ural Bölgesine özgü Yeni Vaftizliler Dairesi adıyla yeni bir teşkilat kurulmuştur. Rus devleti bu döneme kadar, hıristiyanlaştırma stratejisini kilise ve manastırlar üzerinden yürütmüş, bu amaca yönelik ayrı bir birim oluşturmamıştır. Bu değişiklik Rus devletinin XVIII. yüzyılda en önemli siyasal sorununun Rusya’daki yabancı kavimler meselesi olduğunu göstermektedir. Yeni Vaftizliler Dairesinin çalışmaları ve Rus devletinin aldığı sert ve acımasız tedbirlerle yaklaşık 550.000 Çeremiş, Çuvaş, Votyak ve Tatar, hıristiyan nüfusuna geçirilmiştir. Yeni Kreşen Dairesi bölge halkını hıristiyanlaştırmak için devletin kanun gücünü kullanmış, peş peşe hıristiyanlığa geçenler için teşvik kanunları düzenlemiş, kabul etmeyenlerin ellerinden mal ve mülklerini alarak köleleştirmiştir. Bu nedenle İdil-Ural bölgesi bu yüzyılda büyük bir Türk göçüne sahne olmuş, ancak bu göçün ayrıntıları yakılan arşiv ve yok edilen tarihî malzeme nedeniyle hiç bir tarihçi tarafından tam olarak ortaya konulamamıştır. Rus devletinin ve Yeni Vaftizliler Dairesinin acımasız tutumu müslüman ve animist Türklerin beraberce baş kaldırmasına sebep olmuş, husursuzluğun artmasından endişe eden devlet de halkın hafızasında derin izler bırakan Yeni Vaftizliler Dairesini 331 kapatmak zorunda kalmıştır. Dairenin kapatılması halkı teskin etmemiş, 1773 yılında İdil bölgesi kavimleri topluca Rus devletine karşı ayaklanmış, ayaklanma ancak iki yılda bastırılabilmiştir (Pugaçev İsyanı). Rus devleti istilâ ettiği topraklardaki yaklaşımının yanlışlığını bu ayaklanmayla anlamış ve yüzyılın sonunda Bölgede yaşayan Rus olmayan kavimlere serbestlik tanımış, zorla hıristiyanlaştırma-Ruslaştırma politikasının artık uygulanmayacağını ilan etmiş, müslümanlara cami yapma ve din adamı bulundurma hakkı vermiştir. 4. XIX. yüzyıl hıristiyanlaştıma ve Ruslaştırma stratejileri açından önceki yüzyıllara göre farklılık gösterir, zira bu yüzyılda Rus devletinin birinci önceliği daha önce cebrî yöntemle hıristiyanlaştırdığı Kreşenleri hıristiyanlıkta tutabilmektir. Bu amaçla devlet kiliseye bağlı bir birim kurarak, bu birimde misyoner ve keşişler görevlendirmiştir. Rus devleti XIX. yüzyılın başında misyon faaliyetlerini sadece hıristiyanlığı gönüllü olarak kabul edenlere uygulayacağını ilan etmiştir. Bu zorunlu strateji değişikliği müslüman ve animist Türkler arasında yeniden eskiye dönüşe bir kapı açmış ve Yeni Vaftizliler Dairesinin zorla hıristiyanlaştırdığı 550.000’e yakın yeni Kreşenin geri dönüş yolları aramasına sebep olmuştur. XIX. yüzyıl Türklerin Rus devletine karşı kimliklerine sahip çıkmak maksadıyla yürüttükleri mücadeleyle geçmiştir. Nitekim 1801 yılından başlayarak hemen hemen her 5 yılda bir toplu müracaatlarla, Rus devleti birimlerine başvurarak, Yeni Vaftizliler Dairesinin kendilerini zorla Rus nüfusuna geçirdiğini, atalarının dini olan islamiyete geri dönmek istediklerini dile getirmişlerdir. Zaten bütün kaynakların ortak kaydına göre Kreşenler hıristiyan nüfusundan sayılsa da müslaman gibi yaşamış ve yaşamaya devam etmiştir. Onlar devletten sadece yaşadıkları dinlerine geri dönmek için izin istemişlerdir. Ancak Rus devleti Kreşenlerin bu isteklerini kabul etmemiş, ihtidâ hareketini devlete karşı müslümanların tertip ettiği organize bir karşı hareket olarak görmüştür. Bu doğrultuda dilekçelerden yola çıkarak takibat başlatmış, özellikle dilekçeleri halk arasında dağıtan ve geri dönüşü sistemleştiren ihtidâ liderlerini tespit etmiş ve haklarında dava açmıştır. Bu doğrultuda misyonerlerine özel görevler vererek Kreşen bölgelerine iknâ gezileri düzenletmiş, resmî kolluk güçlerini de ihtidâcıları geri döndürmek için baskı unsuru olarak kullanmıştır. İhtidâcılar arasından vaz geçmeyenler 332 sürgüne gönderilmekle tehdit edilmiş, manastırlara hapsedilmiş ancak, yine de beklenen olumlu sonuç alınamamıştır. İhtidâ liderleri ise takibattan kurtulamamış, içlerinden islamda kalmak için ısrarcı olanları ya hapiste ölmüş veya Sibirya’ya sürgüne gönderilmiştir. Rus Ortodoks misyon açısından XIX. yüzyılın bir diğer önemli yanı, eğitim yoluyla hıristiyanlaştırma ve Ruslaştırma metodunun denenmiş olmasıdır. Bu amaçla Çuvaş, Tatar, Çeremiş lehçeleriyle din eğitimi veren sınıflar açılmış, yerel dillerde misyonerlik yapabilecek yerel misyonerler yetiştirmek istenmiş, ancak ders verecek tecrübeli misyoner eksikliği bu çalışmaları başarısız yapmıştır. Ayrıca bu misyoner birim Kreşen nüfusu hıristiyanlıkta tutabilmek için din eğitimini Türk dillerinde vermek amacıyla hıristiyanlığın önemli eserlerini Tatar, Çuvaş ve Çeremiş lehçesine çevirmeyi denemiştir. Devletin Kreşenleri hıristiyanlıkta tutma amacıyla oluşturduğu misyoner teşkilatı, başarısız olunca özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Kazan İlâhiyat Akademisinin Misyonerlik Bölümünde görevli misyoner hocalar arasında yeni arayışlar başlamıştır. 5. XIX. yüzyılın ikinci yarısının başı Kazan İlâhiyat Akademisinde misyonun yeni metodu tartışmalarının yapldığı yıllardır. Misyonerler, Rusya’nın geleceği için gayri Rusların Ortodokslaştırılıp Ruslaştırılmasında hemfikirdirler, ancak Ortodokslaştırma-Ruslaştırma yöntemleri farklıdır. İlminskiy ve onu takip edenler, din eğitiminin özellikle ilköğretimde ana dilde verilmesini, böylece hıristiyanlığın kalplere işleneceğini ve Rus olmayan toplulukların gönüllü olarak Ruslaşacağını ileri sürmüşlerdir. Diğer grubun temsilcileri ise ana dilde yapılacak eğitimin Rusya için tehlikeli olacağını, Türk kökenli bölge kavimlerini birleştirip güç oluşturacağını savunmaktadır. Rus Devleti özellikle 1870 yılından sonra İlminskiy’nin misyon düşüncesi olan ana dil vasıtasıyla Ortodokslaştırma ve Ruslaştırma projesine destek vermiş, bu amaçla da devletin idari birimlerinde yetkili kişilerin üyesi olduğu Kutsal Guriy Kardeşlik Cemiyeti adıyla bir teşkilât kurmuştur. İlminskiy sistemine Kazan Merkezî Kreşen Tatar Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|