T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
360
Araştırma Eserleri 
 
ALBOTT, Gleason, Young Russia: The Genesis of Russian Radicalism in the 1860’s, 
Newyork 1980. 
 
ALLEN, J. Frank, İslamic Regional Identity in İmperial Russia: Tatar and Bashkir Historiografy 
in the Eignteenth and nineteenth Centuries, Basılmamış Dr. Tezi, İndiana Universty, 1994. 
 
ANZERLİOĞLU, Yonca, ‘İç Asya’da Nasturilik”, Kök Araştırmaları, Cilt I, Sayı 1 (Bahar 
1999); Ankara: Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Vakfı Yayınları, s. 113–132 
 
ARAT, Reşit Rahmeti,  “ Kazan Hanlığı”,  DİA, C. 6, Milli Eğitim Basımevi,  İstanbul 
1977, s. 505–522. 
 
BIYIK, Mustafa, Presbiteryen Kilisesinin Tarihsel Gelişimi, Öğretileri ve Türkiye’de 
Yapılanması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun 
2004. 
BROWER, Daniel R.-Edward J. Lazerini, Russian’s Orient İmperial Borderlands and 
Peoples (1700–1917), İndiana Universitiy Press, 1997. 
 
БУЕВСКИЙ, A. С., “церковная  реформа  петра  Первого”,(“I. Petro’nun Kilise 
Reformu”),  Журнал Министерства Народного Просвещения, (Kasım1985).  
Buevskiy, A. S., “Tserkovnaya Reforma Pyotra Pervogo”, Jurnal Ministerstva 
Narodnogo Prosveşeniya, (Kasım1985).   
  
БУСЫГИН, E. П.,  Русское  Население  среднего  Поволжья,  (Orta  İdil’de Rus nüfus), 
Kaзань 1966. 
Busıgin, E. P., Puskoye naseleniye Serednego Povoljya, Kazan, 1966 
 
CAPPELER, A., Russlands Erste Nationalitaten: Das Rarenreich und die Volker der 
Mittleren Wolga, Vom. 16 bis 19 Jahrhundert, Koln Wien 1982. 
 

---

 
361
ДЕНИСОВ, П., Религиозные Верование Чуваш: Историко-Этнографические Очерки,  
(Çuvaşların Dinî İnanışları:Tarihî-Etnografik Notlar),Чебоксары 1959. 
Denisov, P., Religiozniye verovanniye Çuvaş:Istoriko-etnografiçiskie oçerki, Çeboksarı 1959. 
 
DEVLET, Nadir, Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917), Türk Tarih 
Kurumu Basımevi, Ankara 1999. 
___________,  1917 Ekim İhtilali ve Türk-Tatar Meclisi, Ötüken Yayınları,  İstanbul 
1998. 
 
ДМИТРИЕВ, В. Д., O последних этапах этногенеза Чуващей, Болгары иЧувашии, 
(Çuvaş etnogenezinde son nokta, Bulgarlar ve Çuvaşlar), Чевоксары 1984. 
Dimitriyev, V. D., O pastlennih etapah etnogeneza Çuvaşey, Bolgari i Çuvaşii, 
Çeboksarı 1984. 
 
DONNELY, A., The Russian conquest of Bashkiria. 1552-1740. A case study in 
imperialism, New Haven, L., 1968. 
 
ЭФИРОВ, A. Ф.,  Не  Русские  Школы,  Поволжья,  Приуралья  и  Сибири,  Povoljya, 
Priuralya i Sibiri,  (Sibir, Ural ve İdil boylarında Rus olmayan Okullar), Moсквa 1948. 
Efirov, A. F., Nerusskiye Şkolı, Moskva 1948. 
___________,“Руссификаторские  Православные  Школы” (“Ruslaştıran Ortodoks 
Okulları”), Просвещение национальностей, 4 (1934); 51-58. 
__________,“Russifikatorskiye novokreşçenskiye şkolı” Proveşçeniye natsionalnostey, 
4 (1934); 51-58 
 
FLOROVSKİY, Georges, Ways of the Russians Theology, Part One Collected Work of 
Georges Florovskiy, 5 cilt, Belmont 1979.  
 
ГАРИПОВА, Ф., Авыллар хем калалар тарихиннен, Казань 1997. 
Garipova, F., Avıllar hem kalalar tarihınnen, Kazan 1997. 
 

---

 
362
ГОЛЬКОВ,  Г.Н.,  Этнопедагогика  Чувашского  Заволжья  Народа,  (İdil’deki 
Çuvaşların Etnik Pedagojisi), , Чувашское Изд-вo, Чебоксары 1966. 
Golkov, G. N.,  Etnopedegogika çuvaşkogo Zavoljya naroda, Çuvaşkoye  İzd-vo, 
Çeboksarı 1966. 
 
ГОРСКИЙ, A. В., Памятники Времён Великого Князя Ярослава И., ПрТСО, 1844, 
Чтения II., отдела III., Moсква, 1844, с. 204-292; Çağdaş basımı: A. M. Молдован, 
Слово  о  Законе  и  благодати  Иллариона,  (Büyük Knez Yaroslav Dönemindeki 
Eserler),  Киев 1984. 
Gorskiy, A. V., Pamyatniki Dukhovnoy Literaturı Vremen Velikogo Knyazya Yaroslava 
I., PrTSO, 1844, Çtenya II., otdela III., Moskva, 1844, s. 204-292; Çağdaş basımı: A. 
M. Moldovan, Slovo o Zakone i Blagodati İlariona, Kiyev, 1984. 
 
GÖKGÖZ, Saime, Selenga, İdil-Ural’da Misyon Hareketi: Yefimiy Aleksandroviç 
Malov, Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Ankara 2003.  
 
ГРИГОРЬЕВ, A. Н., “Христианизация  не  русских  народностей  как  один  из 
методов национально-колониальной  политики царизма в Татарии”, (“Tataristan’da 
Çarlık Rusyası’nın Milli-Sömürgeci Politikasının Bir Yöntemi Olarak Rus Olmayan 
Halkların Hıristiyanlaştırılması”),  материалы  по  истории  Татарии,  вып. 1, Kaзань 
1948, с. 226–285. 
Grigoryev, A. N., “Hristiyanizatsiya neruskih narodnostey kak odin iz metedov 
natsionalno-koloniyalnoy politiki tsarizma v Tatarii, Materyali po istorii Tatari, vip. 1, 
Kazan 1948; s. 226–285 
 
GÜNDÜZ, Şinasi, Pavlus: Hıristiyanlığın Mimarı, Ankara 2001. 
_________, Misyonerlik, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2006. 
 _________, DİA, “Misyonerlik”, C. 30, s. 193–199, İstanbul 2005. 
_________, Şinasi-Mahmut Aydın, Misyonerlik, Hıristiyan Misyonerler, Yöntemleri ve 
Türkiye’ye Yönelik Faaliyetleri, Kaktüs Yayınları, İstanbul 2002.   
 
HİLLMAN, E., The Church as Mission, London 1966. 

---

 
363
İNALCIK, Halil, “Kırım Hanlığı”, DİA, C. 6, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1977 s. 
746–756. 
 
ИВАНОВ,  А. Г., Этнический состав населения Марийского края в середине XVI 
конце XVIII v., (XVI y.y. ortası  XVIII y.y. sonu arasındaki dönemde Mari  Bölgesinin 
Etnik durumu),  Йошкар -Ола 1986. 
İvanov, A. G.,  Etniçiskiy sostav naseleniyaMariyskogo kraya v seredine XVI kontse 
XVIII v., Yoşkar-Ola 1986. 
 
KAБУЗАН,  В. M., Изменения  в  размещении  населения  в  XVIII первой  половине 
XIX.  Века,  ( XVIII- XIX yüzyılları  arasında Halkların Yerleşiminde Ortaya Çıkan 
Değişmeler), Москва 1971. 
Kabuzan, V. M., İzmenenya v razmişenii naseliniya Rassii v XVIII pervoy polavine XIX.  
Veka, Moskova 1971. 
 
КАЗАНСКИЙ,  П.  С.,  Исправление  Церковнo-Богослужебных  Книг  При 
Патриархe  Филаретe,  (Patrik Filaret Döneminde Kilise Kitaplarının Sayımı ve 
Düzenlenmesi), Moсква 1948. 
Kazanskiy, P. S.,  İspravlenie Tserkovno-Bogoslujebnıkh Knig Pri Patriarkhe Filarete, 
Moskva 1948. 
 
KAPPELER, Andreas, Rusland als Vielvölker Reich: Entstehung, Geschichte, Zerfall, 
Munich, 1992.  
____________,“Charist Policy toward the muslims of the Russian empire”, Muslim 
Commities Reemerge: Historical Perspectives on Nationality, Politics and Opposition 
in the former Soviet Union and Yugoslavia,Durham and London 1994; 141-156.  
 
KEFELİ, Clay-Agnes, Krashen Apostasy: Popular Religion Education and The Consest 
over Tatar Icentıty (1856–1917), (Basılmamış Doktora Tezi), Arizona State University 
May 2001, 
 
KARİMİ, Fatih, Jihangir mehdimneng avıl mektebinde okuv, Tataristan Neşriyatı, Kazan 
1979. 

---

 
364
КAРИМУЛЛИН, A. Г., У истоков Татарской книги: от начала возникновения до 
60-х    годов XIX векa, .(Tatarca Kitapların Işığında: Ortaya çıkışından XIX. yüzyılın 
60’lı yıllarına kadar), Kазань 1992. 
Karimullin, A. G., U istokov Tatarskoy knigi: ot naçala vozniknoveniya do 60-h godov 
XIX veka, Kazan 1992. 
 
KURAT, A. N.,  Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye kadar, Türk Tarih Kurumu 
Basımevi Ankara 1948. 
___________,  IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve 
Devletleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1972. 
 
КУЗЕЕВ,  Г.,  Народы  Среднего  Поволжья  и  Южного  Урала,  (Orta  İdil ve Güney 
Ural halkları), Moсква 1992. 
Kuzeyev, G., Narodı Srednego Povoljya i Yujnogo Urala, Moskva 1992. 
__________,  Социальное  и  Этническое  в    Современных    Этнонациональных 
Процессах, (Çağdaş Etnik Milli Süreçlerde Sosyal ve Etnik Veriler), Уфа 1988. 
__________, Sotsiyalnoe i Etniçeskoe v Sovremennıh Etnonatsionalnıh Protsessah, Ufa 
1988. 
___________, Изменения в удельнои весе и териториальном размещении русского 
населения  России  в  XVII первой  половине XIX века, (Rusya’nın ve  Rus Halkının 
XVII ile XIX yüzyıllar arasında Bölgesel Yerleşimi ve  oranlarda ortalama değişmeler). 
 Moсква 1992. 
___________, İzmeneniya v udelnoy vese i teritorialnom razmeşenii ruskogo naseleniya 
Rossii v XVII pervoy polovine XIX veka, Moskva 1992. 
 
MERİÇ, Cemil, Mağaradakiler, İletişim yayınları, 13. Baskı, İstanbul 2006.  
 
LAZERİNİ, Edward J., Volga Tatars in Central Asia, 18th-20th Centuries: From 
diaspora to Hegemony , (Editör; Beatrice Manz Central Asia in Historical Perspective), 
Boulder 1994. 
 

---

 
365
LİNCOLN, W. Bruce, The Great Reforms: Autocrasy, Bureaucracy, and politics of 
change in İmperial Russia, Dekalb: Northern İlliois Universty press, 1989. 
 
НЕСТОР,  Летописец,  Провести  Временных  Лет  В  Книге:  Памятники 
Литературы  Древней  Руси    XI  начало XII века, (Eski Zamanların Hikayesi, “ XI 
yüzyılın başı ve XVII. yüzyıl Rus edebî anıtları”,   Moсквa, 1978. 
Nestor, Letopisets, Provesti vremennıh, let v knige: literaturı Rusi XI naçalo XII veka. 
 
NEİLL, S., History of Christian Mission, London 1990. 
 
PİERCE, R. A.,  Russian Central Asia, 1867-1917, Berkeley 1960 
 
ПЛЕТНЕВА, С. A., Хазары, (Hazarlar), Mосква 1976. 
Pletneva, S. A., Khazarı, Moskva 1976. 
 
РАХМАТУЛЛИН,  У.  Х.,  Населенuе  Башкирии    в. XVII-XVIII вв.  Вопросы 
формирвания  небашкирского  населения, ( XVII-XVIII yüzyılları arasında 
Başkurtların nüfusu, Başkurt  Olmayan Halkların Oluşum Sorunları),  Moskova 1988. 
Rahmatullin, U. H., Naselenie  Başkirii  v. XVII-XVIII vv. Voprosı formirovaniya 
nebaşkirskogo naseleniya, Moskova 1988. 
 
РАШИН, A. Г.,  Население России за 100 лет (1811-1913), (100 yıl Boyunca Rusya 
Halkı 1811-1913), Москва 1956. 
Raşin, A. G.,  Naselenie Rossii za 100 let (1811-1913), Moskova 1956 
 
SARAY, Mehmet, “Astarhan Hanlığı”, DİA, III, s. 505. 
 
________________,“Altın Orda Hanlığı”, DİA, II, 538–540. 
 
 
SHİLLİNGTON, K., History of Afrika, London 1995. 
 

---

 
366
СИДЕРОВ, П. A.,  Числнность состав и динамика населения Ччувашии  в конце 
XVIII перво половине  XIX. векa, (Çuvaşistan’ın XVIII. yüzyıl sonu ve  XIX. yüzyılın ilk 
yarısında Sayısal Yoğunluğu ve nüfus artışının dinamiği), Вып. XXI, Чебоксары 1962.  
Siderov, P. A.,  Çislennost sostav i dinamika naseleniye Çuvaşii v kontse XVIII pervo 
polovine  XIX. veka, Vıp. XXI, Çeboksarı, 1962.  
STAR, S. Frederick, Decentralization and Self-Goverment in Russia, 1830–1870, 
Princeton 1972. 
 
STANİSLAWSKİ, Michael, Tsar Nicholas and the Jews: The Transformation of Jewish 
Society, 1825-1855, Philadelphia 1983. 
 
TAŞAĞIL, Ahmet, “İdil Bulgar Hanlığı”, DİA,  C. 21, s. 472–473.  
 
ТАХАЕВ,  Х.  Я.,  Башкирия:Экономико-географическая  характеристика, 
(Başkurdistan:Ekonomik-Coğrafî Özelliği), Москва 1950. 
Tahayev, H. Ya., Başkiriya: Ekonomiko- geografiçeskaya harakteristika, Moskva 1950. 
 
ТАРАСОВ,  Ю. M.,    Русская  христианская  колонизация  южного  Урала;  вторая 
половина XVIII- первая  поовина  XIX v.,  (Güney Ural Bölgesinde Rus- Hıristiyan 
Sömürgesi ,XVIII yüzyılın ikinci yarısı  XIX yüzyılları arası), Москва 1984. 
Tarasov, Yu M.,  Ruskaya krestiyanskaya kolonizatsiya yujnogo urala; vtaraya 
polovina XVIII- pervaya polovina  XIX v., Moskva, 1984 
 
TAYMAZ, Abdullah Battal, Kazan Türkleri,  Türk Kültürü Araştırmaları, ikinci baskı, 
Ankara 1966. 
 
THADEN, Edward C.,  Russification in the Baltic Provinces an Finland 1855-1914, 
Princeton 1981. 
_____________, Conservative Nationalism in Nineteenth-Century Russiya, Seattle 
1964. 
 

---

 
367
TOPSAKAL,  İlyas,  X-XII. Yüzyıllarda  İdil Bulgarları Tarihi ve İslamiyet, Marmara 
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1999 
 
TÜMER, Günay-Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ocak Yayınları 3. Baskı, Ankara, 
1997. 
 
TÜRKOĞLU, İsmail, “Kazan Hanlığı” DİA, 25, s. 136–138 
 
ВОДОРСКИЙ, Я. E.,  Население России за 400 лет  (XVI- начало XX в.), (400 yıl 
Boyunca Rusya Halkı), Москва, 1973.  
Vodorski, Ya. E.,  Naselenie Rossii za 400 let  (XVI- naçalo XX v.), Moskva 1973.  
 
WERTH, Paul William, Jubjects of Empire: Ortodoks mission and Imperial govarnance 
in the Volga-Kama, 1825–1881, Basılmamış doktora tezi, Michigan 1996. 
 
WHİTTAKER, Cynthia H., The Origins of Modern Russian Education: An İntellectual 
Biograpf of Count Sergei Uvarov, 1786-1855, DeKalp, 1984. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
368
Dergiler 
 
İdil, Kazan, Tataristan, 1989, devam ediyor. 
 
Инородческое обозрение, Kазань 1912–1916. 
İnorodtsçeskoye obozroniye, Kazan 1912–1916. 
 
Известия  Общества  Археологий,  историй  и  этнографий  при  Казанском 
университете, Казань, 1878–1929  
İzvestiya Obşesçestva arheologiy, istoriy i etnografiy pri Kazanskom üniversitete, 
Kazan 1878–1929.  
 
Известия по Казанской иепархии, Kазань 1867–1918. 
İzvestiya po Kazanskoy eperhii, Kazan 1867–1918. 
 
Журнал  заседания  съезда  директоров  инспекторов  народных  училищ 
Оренбургского учебного округа, Уфa 1912. 
Jurnal zasedaniya sezda direktorov inspektorov narodnıh uçilış Orenburgskogo 
uçebnogo okruga, Ufa 1912. 
 
Журнал  совещаний  при    уфимской  земской  управе  по    вопросу  о  типе 
общеобразовательной  мусульманской школы, Уфa 1911. 
Jurnal soveşaniyi pri Ufimskoy zemskay uprave po voprosu o tipe obşelobrazovatelnoy 
musulmanskay şkalı, Ufa 1911. 
 
Журнал министертва Народного Просвещения, 1834–1917. 
Jurnal Ministersva Narodnogo Prosveşeniya, 1834–1917. 
 
Миссионерский 
противомусульманский 
 
сборник. 
Труды 
стдентов 
миссионерского  противомусульманского  отделения  при  Казанской  духовной 
академии 24 cilt, Казань 1873–1914. 

---

 
369
Misionerskii protivomusulmanskiy sbornik. Trudı studentov missionerkogo 
protivomuslmanskogo otdeleniya pri Kazanskoy duhovnoy Akademi 24 cilt,  Kazan 
1873–1914. 
 
Миссонерское образование, Киев и  С-Петербург 1896–1917. 
Missionerkoe obrazovanie, Kiev ve St. Petersburg 1896–1917. 
 
Описание 
документов 
и 
дел 
хранящихся 
в 
архиве 
святейшего 
правительствующего  Синода,  50 cilt, 31 cildi basılmış 19 cildi basılmamıştır. (13, 
24–25, 27, 30, 33, 35-38, 40-49) С- Петербург, 1868–1917. 
Opisaniye dokumentov i del hraniyaşcihsiya v arhive Svyatişego pravitelstvuyuşçego 
sinoda,  50 cilt, 31 cildi basılmış 19 cildi basılmamıştır. (13, 24–25, 27, 30, 33, 35-38, 
40-49) St. Petersburg, 1868–1917. 
 
Оренбургские епархиальные ведомости, Oренбург 1873–1918. 
Orenburgskie eperhiyalnıe vedemosti, Orenburg 1873–1918. 
 
Православное обозрение, Moсква, 1860–1891. 
Pravoslavnoe obozrenie, Moskva, 1860–1891. 
 
Православный благовестник, Moсква 1893–1917. 
Pravoslavnıy blagovestnik, Moskva 1893–1917. 
 
Православный собеседник, Казань 1855–1917. 
Pravoslavnıy sobesednik, Kazan 1855–1917. 
 
Странник,   С-Петербург, 1860–1917. 
Strannik,   St. Petersburg, 1860–1917. 
 
Струдник Братства Св.Гурия 1910, Казань 1910. 
Strudnik Brastva sv. Guriya 1910, Kazan 1910. 
 

---

 
370
Струдник Братства Св.Гурия 1911, Kaзань 1911. 
Strudnik Br. Sv. Guriya 1911, Kazan 1911. 
 
Tercüman, Bahçesaray, 1883–1918. 
 
Циркуляр по Казанскому учебному округу, Kaзань, 1865–1916. 
Tsilkular po Kazanskamu uçebnomu okrugu, Kazan, 1865–1916. 
 
Christianweb.org.uk, 4/3/20007 
 
lutheranworld.org  5/3/2007 
 
www.opc.org, 5/3/2007 
 
www.pcusa.org, 6/3/2007 
 
www.presby.edu, 7/3/2007 
 
www.presbyterian.org.au,, 4/3/2007 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
371
EKLER 
 
Ek 1: 1908 Yılında Kazan’da Tatar Türkçesiyle Basılan İncil  
 

---

 
372
 

---

 
373

---

 
374
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
375
Ek 2: 1910 Kazan Misyoner Kongresinin Müslüman Bölümü Tutanakları 
 
 
 
 
 

---

 
376
 
 
 

---

 
377
 
 
 

---

 
378
 
 

---

 
379
 
 

---

 
380
 
 

---

 
381
 

---

Document Outline

• Kapaklar
• önsöz 1
• tez 1042007yeni