67
dönem olsa da, Svyatoslav’ın ikinci oğlu Prens Vladimir (Vasili) (978–1015) dönemi,
hıristiyanlığın yayıldığı en önemli dönem olarak bilinmektedir.
219
Kiev şehrinden sonra Kiev Rusyasının diğer şehirlerinin de hıristiyanlığı kabul
etmesi neticesinde piskoposluklar kurulmuştur. Bizans'tan
başta metropolit olmak üzere
piskoposlar ve Bulgaristan’dan yanlarında Slav dilinde yazılmış ibadet kitapları getiren
keşişler gelmiş; kiliseler inşa edilmiş, din eğitimi veren okullar açılmıştır. Vladimir,
evlilik yoluyla akrabalık bağları kurduğu Bizans’la ilişkilerini daha da geliştirirken
Alman imparatoruyla da akraba olmuştur.
220
Vladimir’in ölümünden sonra onun misyonunu, oğlu Yaroslav Mudrıy (1019–
1054) daha da geliştirerek devam ettirmiştir.
221
Öte yandan onun hâkimiyet yıllarında,
Kiev Rusyasının dinî ve kültürel hayatının sonraki gelişiminde büyük önem taşıyan
Kiev-Peçor Manastırı (1051), Rus Kilise mimarisinin
önemli abideleri olan Kiev
Sofyası (1037) ve Novgorod Sofyası (1045–1050) inşa edilmiştir.
222
Ayrıca, kitapları
çok seven ve Rusya’da ilk kez bir kütüphane kuran Yaroslav Mudrıy, din adamlarının
yetişmesi için 1030 yılında Novgorod’da 300 öğrencinin eğitim alabileceği okullar
açmıştır.
223
2.1.2. Rus Ortodoks Kilisesinin Metropolitlik Dönemi (988–1589)
Prens Vladimir’in Rusya’da hıristiyanlığı resmî din olarak ilân etmesiyle, Rus
Ortodoks Kilisesi, İstanbul patrikliğinin metropolitliği statüsüne girmiş; Kiev’in
ve tüm
Rusya’nın ilk metropoliti “Suriyalı” lakabı ile tanınan Mihail olmuştur.
224
Mihail’den
sonra Kiev Metropolitliğine, 990 yılında Ermenistan’daki Sevastiysk Metropolitliğinden
219
A. V. Gorskiy,
Pamyatniki Duhovnoy Literaturı Vremen Velikogo Knyazya Yaroslava I., PrTSO, 1844, Çtenya II.,
otd. III. Moskova, 1844, s. 204–292. Çağdaş basımı; A. M. Moldovan,
Slovo o Zakone i Blagodati İlariona, Kiev,
1984,
220
Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 10.
221
Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 11. Bizans’tan istediği yardımı alabilmek için İmparator II.
Basileios’un (976–1025) ve VIII. Büyük Konstantinos’un (1025–1028) kız kardeşi Anna’yla evlendi.
Bizans
prensesiyle evlenen Prens Vladimir dolayısıyla, karısının kız kardeşi Feofaniya ile evli olan Alman İmparatoru II.
Otto ile de akraba oldu. Böylece, Kiev Rusyası sadece Bizans’la değil, aynı zamanda Balkanlar ve diğer Avrupa
ülkeleri ile de resmî ve kültürel ilişkilerini geliştirdi. Bu ilişkiler sayesinde, Rusya’ya çeşitli kilise haçları ve ikonlar
getirtti. Yaroslov dönemi için geniş bilgi; Kurat,
Rusya Tarihi, s. 35–37.
222
Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 13; Yaroslav da babası gibi hıristiyan ülkelerle olan akrabalık
ilişkilerine önem verdi ve bu ilişkileri daha da ilerletti. Nitekim Yaroslav’ın kızlarından Anna Fransız Kralı I. Henry
ile Anastasiya Macar Kralı I. Andrey’le, Elizaveta önce Norveçli Harold’la, sonra da Dutch’lu Sven’le, Yaroslav’ın
kız kardeşi Dobroneg ise Polonya kralı IV. Kazimir’le evlendi.
223
Nestor,
a.g.e., s. 167.
68
gelen Feofilakt atanmıştır. Feofilakt’dan sonra ise, Leona (veya Leontiya) 992–1008
yıllarında Kiev metropoliti olmuştur. Bu ilk Kiev
metropolitlerinden sonra, Moğol
hücumuna kadar Kiev Metropolitliğinde 24 kadar metropolit görev yapmıştır
.225
Rus Ortodoks kilisesinin ilk yıllarında piskopos seçimi, prens veya ‘halk
veçi’
226
tarafından yapılmaktadır ve piskoposların çoğu Rus'tur. Rus kilisesinin ilk
yüzyılında, sadece üç Yunan piskopos görev almıştır.
227
Yine Rusya metropolitliğine ait topraklarda vuku bulan kilise problemleri, Rus
Piskoposları Konseyi’nin onayı ile Kiev metropoliti tarafından çözülmektedir. Prens
Yaroslav Mudrıy’ın hâkimiyet döneminden (1019–1054) başlayarak Kiev prensleri
İstanbul’un izni olmadan Ruslar arasından metropolit seçmiştir.
228
İlarion’un
ölümünden sonra
göreve gelen metropolitler, Yaroslav’ın yaptığı gibi, Rus prensleri
tarafından atanmaya devam etmiştir.
229
Rus kilisesinin bağımsızlık mücadelesi,
Yaroslav’ı örnek alan Prens İzyaslav döneminde de devam etmiş ve 1147 yılında
İstanbul’a müracaat etmeden Rus metropolitini kendisi tayin etmiştir.
230
Yuriy
Dolgoruk’tan sonra Kiev prensliğine geçen oğlu ve dolayısıyla Vladimir’in torunu
Andrey Bogolyubskiy (1110–1174) de, Rus kilisenin bağımsızlığında önemli bir yere
sahiptir. Prens Yuriy ve Andrey’in kurdukları Moskova kenti, Rus topraklarının
merkezi olarak,
önce devletin, daha sonra da Rus kilisesinin başkenti olmuştur. 1157
yılında babası öldükten sonra Andrey, hıristiyanlık adına hizmete devam etmiş ve
1158–1160 tarihlerinde Vladimir'de Uspenskiy kilisesini yaptırmıştır.
231
Öte yandan 1160 yılının sonlarından itibaren Andrey ve Rostov piskoposu
Feodor, İstanbul Patriği’ne, Vladimir’de ikinci Rus metropolitliği kurma isteği ile ilgili
müracaatlarda bulunmuşlarsa da, onların Vladimir kilisesine özerklik kazandırma
çabaları sonuç vermemiştir. Prens Andrey’in arzusu, ölümünden çok sonra 1300’lü
224
İ. İ. Malışevskiy, “Kto Bıl Pervıy Metropolit Kievskiy?”
, TKDA, 1883, No. 10, s. 123–171.
225
Golubinskiy,
a.g.e., s. 185-289.
226
Veç’: XII. yüzyılın ortalarından itibaren Novgorod’da yapılmaya başlayan yerli ahalinin toplantısı bu adla
anılmaktadır.
227
Makariy Bulgakov,
İstoriya Russkoy Tserkvi, C. 2, İzd. 3., St.
Petersburg, 1889, s. 12–17.
228
Bütün bunları dikkate alarak, Rus Ortodoks Kilisesi’nin 1448 yılına kadar
de jure (:hukuken) olmasa da
de facto
(:fiilen) İstanbul Patriğinden bağımsız olduğunu söylemek mümkündür.
229
P. P. Sokolov,
Russkiy Arhierey iz Vizantii i Pravo Ego Naznaçeniya do Naçala XV veka, Kiev, 1913, s. 51-52.
230
N. K. Nikolskiy,
O Literaturnıh Trudah Mitropolita Klimenta (Smolyatiça), Pisatelya XII veka, St. Petersburg,
1892.