91
Misyonerlerin politikaları Çar’ın talimatnamesinde açıkça belirtilmiştir.
Kurum ve
kadroya gelince, kurumlar 1550 yılından itibaren Kazan ve Sviyajski’de kurulmuşlardır.
Kadroyu ise Kazan’a piskopos olarak atanan Guriy oluşturmuştur. Piskopos Guriy’nin
kadrosu, farklı rütbelerden olmak üzere 31 kişiden oluşmaktadır.
328
Çar İvan, Troiçkiy Sergiyev Manastırının Kazan savaşındaki rolünü unutmamış
ve savaş sonrası mükâfatlandırmıştır. Manastırın idaresine büyük topraklar ve gelir
getiren başka mülkler vermiştir. Bunun sonucunda da Troiçkiy-Sergiyev manastırı İdil
boylarındaki en büyük feodal mülk sahibi durumuna gelmiştir. Çar manastıra “1552–
1554 yılları arasında 4, 1575–1579 yılları arasında ise 9 tane yeni mülk”
bağışlamıştır.
329
Çar, manastırların idaresine çok büyük araziler ve gelir getiren başka
mülkiyetler veriyordu. Dolayısıyla rahip ve manastırda görevli olanlar çok lüks bir
hayat yaşayabiliyorlardı.
2.2.4. Kazan Yeparhiyasının Açılışı ve Misyon Faaliyeti
Hıristiyanlık, hıristiyan ve Rus olmayan halklar arasına daha XI-XIII.
yüzyıllarda girmiştir. Hıristiyanlığı kabul eden Rus devleti XIV-XVI. yüzyıllarda
hıristiyanlaştırmayı başlangıçta birleştirme, daha sonra ise merkezileştirme (asimile
etme) politikası olarak belirlemiş, bilinçli ve aşamalı bir şekilde yeni istilâ ettiği gayrı
Ruslar üzerinde denemeye başlamıştır. Hıristiyanlaştırma politikası ilk
önce Komilere
katolikliğe geçtiğini söylemektedir. Ancak dönen bu grubun gerçek Ruslar olmadığını bölgede Tatar Beyler ve
Almanlara köle olarak çalışan işçiler olduğunu” da söylemektedir. Mojarovskiy,
İzlojenie, s. 15
328
Makarov,
a.g.e., s. 35; “Spaso-preobrajenskiy manastırında 16 rahip hücresi bulunmaktadır. Bundan da manastırda
en az 16 rahibin yaşadığı tahmin edilebilir. Kazan’da manastırlı kilise sayısı 20 idi. Bunlarda yüksek rahiplerin sayısı
35 idi. Bunlardan biri başpapaz, 20’si papaz, 1’i protodiyakon, 7’si diyakoz, 2 ponomar, 4 prosvirnits. Muhtemelen
1560’lı yıllarda Kazan’da toplam 45 din adamı bulunmaktadır. Sviyajeski’de manastırlı kilise sayısı 9, din adamının
sayısı ise 23 idi. “Kara” ruhbanilerin sayısı 79 olup, 63’ü Bogoroditse Uspenskiy ve 16’sı Troitskiy manastırlarında
idi. Böylece 4000 nüfuslu Sviyajesk ve 11 bin’i Rus olan toplam 15 bin nüfuslu Kazan’da 78 din adamı vardır.”
329
Makarov,
a. g. e., s. 36-37-38 “Mesela Başpiskopos Guriy’nin aldığı maaş şunları içermekte idi: 865 ruble, ayrıca
Kazan, Sviyajsk ve (Çeboksarı) Şubaşkar’da toplanan vergilerden biri 155 ruble değerinde olan 11 altın, 1300 çetu (1
çetu: 4 pud: 68 kg.) çavdar, 400 çetu un, 300
çetu buğday, 100 çetu buğday unu, 105 çetu kara buğday, 80 çetu nohut,
500 çetu arpa, 1000 çetu yulaf, 120 çetu kendir tohumu, 120
çetu yulaf unu, 50 pud (1 pud: 17 kg.) tereyağı, 500 pud
bal, 2 griven (1 griven: 1 funt: 409-512 gr.) safran, 20 griven biber, 3 griven karanfil, 3 griven tarçın, 1 pud beyaz
peynir, 10 griven badem içi, 2 griven fındık, 2 griven anason, 10 griven hardal, 10
pud balmumu, 3 kova şarap.” 21
Ağustos 1555 tarihli bir kararnameyle başpiskoposa
“Kobanı, Tarlaşı, Kadış, Karaiş ve Karadulat Köyü de dahil
olmak üzere pek çok yer sürülmüş tarla olarak verilmiş. Ayrıca orman, göl, çayırlar, (Volga) İdil’in her iki tarafında
da balık tutma yerleri başpiskoposun idaresine bırakılmıştır.” 1566–1568 yıllarına ait Kazan defterlerine göre
başpiskopos, 9 köye, 4 atölye, 3 boş araziye ve Tatarlar ile Çuvaşların yaşadıkları toplam 106 haneye sahipti.” O
devir için Spaso-preobrajenskiy manastırının da sahip olduğu topraklar oldukça büyüktür. Yine kayıt defterlerine
göre bu manastırın idaresinde “
4 köy, 5 atölye, 1 boş arazi ve 44 hane bulunmakta idi.”
Yine Uspenskiy-
Bogoroditskiy Manastırı da (Sviyajski’de) büyük feodal mülkiyetlerine sahip idi. Sviyajski şehrinin kayıtlarına göre,
1565–1567 yılları arasında bu manastırın idaresinde 11 köy bulunmakta idi.
92
uygulanmıştır ve bu iş için misyoner Stefan Permskiy vazifelendirilmiştir.
Hıristiyanlığın yayılması Komilerin Rusya’ya bağlanmalarını kolaylaştırmıştır.
Komilerin hıristiyanlaşmasının önemini bilen Moskova Hükûmeti 1383 yılında Stefan
başkanlığında Perm yeparhiyasını kurmuştur. XVI. yüzyılın ortalarına kadar Rus
hükûmetinin Rusya’nın diğer bölgelerinde benzer misyonerlik faaliyetlerinde
bulunduğuna dair bilgi yoktur. Muhtemelen XV. yüzyılın ilk yarısında Yadrin
Çeremişleri yukarıda adı geçen Ninniygorod Blagoveşenskiy Manastırında görev yapan
papazlar tarafından vaftiz edilmiştir.
330
Hıristiyanlaştırmanın
ana prensipleri, metotları ve gerçekleştirme araçları
Çarlık rejimi tarafından XVI. yüzyılın ikinci yarısında belirlenmiştir, çünkü bu
dönemde İdil ve etrafı Ruslar tarafından işgal edilmiş ve Rusya’ya bağlanmıştır. Yine
XVI. yüzyılın ortasındaki Rus siyasal stratejisi, Kazan Hanlığının istilâsı ve İdil boyu
halklarının hıristiyanlaştırma politikası olarak belirmiş ve bu strateji dinî merkezli kilise
devlet yapısının temelini teşkil etmiştir.
331
İdil boyunda yaşayan halkları hıristiyanlaştırma politikasında 1526–1542
yılları arasında Novgorod arhiyepiskopu, 1542-1563 yılları arasında
ise Moskova ve
bütün Rusya’nın metropoliti olan Makariy önemli rol oynamıştır. Novgorod
arhiyepiskoposluğu görevini yürüttüğü sıralarda Makariy vaftiz edilen Karel, “Çudi,
İjorılar’ın halen pagan (putperest) inançlarını devam ettirdiklerini öğrenince onlara karşı
şiddet kullanmış ve papaz İlya’yı göndererek onlara vaaz etmesini istemiştir”.
332
Yine
İdil boyundaki Rus olmayan halkların vaftiz olması ile ilgili ilk resmî açıklamayı da
Metropolit Makariy yapmıştır. IV. İvan’ın tahta çıkışı için yapılan merasimde (1547)
metropolit, yeni Çar’ın “Kazan Hanlığı’ndaki tüm Rus olmayan halkları itaate alacağını
ümit ettiğini” bildirmiştir.
333
1547–1552 Kazan’ın istilâsı arasında kalan sürede “gayrı
330
Makarov,
a.g.e., s. 22
331
XVI. yy. ortasında yaşayan ve asilzade sınıfından olan yazar İ. S. Peresvetov 1549 yılında Çar IV. İvan’a
gönderdiği mektubunda şöyle yazmıştır:“Birçok askerden Kazan Hanlığının varlığını duydum. Orada bulunan
askerler o yerleri cennet olarak kabul etmektedirler. Şuna şaşırıyorum, Kazan Hanlığı büyük olmadığı takdirde güçlü
bir Çar (İvan) ile mücadele etmektedir.” İ. Peresvetov İvan’a “Kazan’ı ele geçirip, itaatindeki halkları da vaftiz
etmeyi” önermektedir: “Eğer isterseniz (Kazan’ı istilâ etmeyi) Tanrı’dan yardım isteyin ve Kazan’ı ele geçirin.
Bunun için de elinizden geleni yapınız. Kazan’a
bir ordu gönderiniz, askerlerin maaşını artırınız. Askerlerinize,
Kazan halkını öldürmelerini ve esir almalarını emredinîz. Allah sizin yardımcınız olsun. Daha sonra halkı vaftiz
edinîz.”
Geniş bilgi için bakınınız: Makarov,
a.g.e s. 24
332
DAİ, C. I, s. 57.
333
PSRL, C. XIII., Bölüm I., s. 150.