102
yasaklamıştı.
364
Yeni gelen idareciler bu fermanı görmemezlikten
gelerek camilerin ve
mescitlerin yapılmasına ses çıkarmamışlar, bu tutum da yeni hıristiyan olanların
dönüşünde etkili olmuştur. Germogen, “Tatarlar Kreşenlerdeki inançsızlığı gördükçe
Ortodoksluğa geçmeyi bırakın, hıristiyanlığa küfür edecek noktaya gelmişlerdir.”
demektedir. Ayrıcı bu durumu açıkça ifade eden bir raporu da Çar İvan Feodoroviç'e
göndermeyi ihmal etmemiştir.
365
Bunun üzerine 18 Temmuz 1593 tarihinde Çar Knez İvan Mihaylov
Vorotınski, Afonasi İvanoviç Vyazemski, Kazan ordu komutanları, idare kâtipleri İvan
Osorin ve Karpov’a şiddet içeren sert bir ferman yolladı. Bu fermanda Çar bölgedeki
idarecilerinden isteyerek Kreşen olup da sonra vazgeçip, islama dönenlerin
bir araya
toplanmasını; sonra da gözetim altında tutularak hıristiyanlığı yaşamalarına dikkat
edilmesini istemektedir. Ayrıca Kreşenlerin iaşesi için gerekli toprak ve yardımın
verilmesini de emretmektedir. Yine metropolit ve ruhanileri dinleyenlerin şiddetle
cezalandırılmasını, Tatar mescit ve camilerinin yıkılmasını ve yeni yapımlara da
müsaade edilmemesini tembih etmiştir.
366
Metropolit Germogen Kazan topraklarında doğmuştur, hayatının büyük bir
kısmında Kazan'da yaşamıştır, din adamlığının ilk yıllarında Aziz Varsonofiy'in yanında
keşişlik yapmış daha sonra da Aziz Gostonnodvorski'nin yanında rahiplik yapmıştır.
Daha sonra da Spaso-preobrajenski manastırında arhimandritliğe yükselmiştir. Bu
364
Çar İvan'ın bu kararı için bakınız; 18 Temmuz 1593,
Aktı, C. I, No: 358
365
Metropolit German’ın raporu 18 Temmuz 1593,
Aktı., C. I, No: 358.
366
Aktı.. C. I, No 358; Çar İvan Feodoroviç'in İdarecilere verdiği talimat: “Bu fermanı alan her kimse, önce Kazan'ın
içinde, sonra etrafında
ve illerinde, şehirlerinde bütün vaftizlileri, kadınlar ve çocuklarının isimlerini, memurların ve kara
halktan olanların hepsinin isimlerini yazın. Sonra onları Kazan'a toplayın, onlara, kendi istekleri ile ve secde ederek
vaftiz olduklarını hatırlatın, hiç bir şey onları buna mecbur etmemiştir. Ortodoksluğa sadık kalacaklarına, islama
dönmeyeceklerine söz vermişlerdi ve şimdi onlar vaftiz olurken verdikleri andı bozmuşlar
ve önceki kendi pis
inançlarına dönmüşler, Tatarca dualar ediyor ve yaşıyorlar. Çara bütün bunlar ulaşmıştır ve Çar onların ruhlarına acıyor.”
“Vaftiz olanları Kazan'ın yakınlarında Rusların bulunduğu ve Tatarların olmadığı bir yere yerleştirsinler. Yeni
yerleştirilenlere ekin için toprak verilsin, duruma bakarak işler yerinde halledilsin; Ya Tatar topraklarında ya da sarayın
topraklarından ve bu yerde kimin adına uygunsa kilise yapılsın. Kreşenlere nezaret etmek üzere, güvenilir ve boyar oğlu
olan biri tayin edilsin. Ona Kreşenleri koruması emredilsin ki, Kreşenler de hıristiyanlığı sevsin, kiliseye gitsinler,
evlerinde
haç bulundursunlar, üstlerinde haç gezdirsinler ve rahipleri evlerine davet etsinler. Ruh atalarını bulsunlar
kendileri gibi, ölülerini de kiliseye getirsinler. Kreşenlerle evlensinler, çocuklarını Ruslarla evlendirsinler ve kendi
Kreşen kızlarını Ruslara versinler. Eski Tatar dinlerine dönmemeleri için Tatarlarla ve Almanlarla görüşmesinler. Kreşen
olmayan Tatar, Çeremiş, Çuvaş ve Alman esirleri yanlarında saklamasınlar. Kreşen olmayan Tatarlardan veya Alman
esirlerden olan çocukları ise vaftiz etsinler, vaftiz olmayanları serbest bıraksınlar veya Tatarlara, Çeremişlere, Çuvaşlara
satsınlar. Hıristiyanlığı öğrenmek için Metropolitin yanına sık sık gelsinler, onun söylediklerini dinlesinler ve tutsunlar.
İçlerinden hıristiyanlığa aykırı davrananları, metropolit ve ruhanilere karşı gelenleri tutun, zindana atın
ve dövün,
demire ve zincire vurun, diğerlerine hükmedin. Metropolit Germogen'den de yardım alın o, Aziz Apostolun'un
metoduyla onları düzeltir. Bütün Kreşenler hıristiyanlığa sarılsın ve Tatar inançlarını unutsun. Tatar mescitlerini ise
süpürün atın, ileride de Tatar mescitlerini yaptırmayın ve yok edin.”
103
sebeple bölgedeki Kreşenlerin ve müslümanların nelere ihtiyacı olduğunu biliyor ve bu
ihtiyaca göre hareket ediyordu.
367
2.3.2. Metropolit Yefrem’in (1607–1614) Misyon Faaliyeti
Germogen'in Kazan dinî idaresine aldığı Yefrem (1607–1614) Rus çarlığının
en karışık döneminde Kazan Metropoliti olmuş ve iç meseleler yüzünden misyon
faaliyetlerinden ziyade karışıklıkları teskin etmek için çalışmalar yapmıştır. Germogen,
Yefrem hakkında “kiliseye çok bağlı kahraman bir keşiş”
368
tanımlamasını yapmıştır.
Germogen'in ölümünden sonra (17 Şubat 1612) Yefrem Rusya'nın
başpiskoposu olmuş
ve tahta çıkarılan Çar Mihail Feodoroviç’e (1613–1645) tacını giydirmiştir.
369
Yefrem'in görevde bulunduğu dönem Katolikliklerin Moskova'yı baskı altına aldığı
dönemdir. Bu dönemde Kazan'ın piskoposu olan Yefrem bütün baskılara rağmen birlik
ve bütünlüğü sağlayarak knez, mirza, Çuvaş, Çeremiş, Votyakları organize etmiş,
Moskova'yı baskı altına alan Ljedimitriyev'den kurtarmıştır.
370
XVII. yüzyılın başları Rus devletinin dinî akımlar sebebiyle iç karışıklıkları
yoğun bir biçimde yaşadığı yıllardır. 1613 yılında genç ve dinamik Knez Mihail
Feodoroviç Yefrem'in de yardımıyla Çar olunca devlet yavaş yavaş düzene kavuşmuş
ve diğer hizmetlere de yetişmeye başlamıştır. Böylece merkez dikkatini Kazan ve
çevresindeki gayrı Rus tebaya çevirmiş ve yeni dinî ve idari kurallar koymuştur.
Kazan'da görev yapan 8 piskopostan (1607–1614), Tihon III'e (25 Mart 1699)
371
kadar
hiç birinin faaliyetleri kaynaklarda geçmemektedir. Ancak Lavrentı II
372
(1657–1673)
hakkında az da olsa bilgi sahibi Melnikov'un aktardıklarıyla haberdar olabilmekteyiz.
373
367
Mojarovskiy,
İzlojenie.., s. 26.
368
Mojarovskiy,
İzlojenie.., s. 27.
369
Mihail Federoviç’in, 2 Mayıs 1613 tarihinde taç giymesiyle Rusya’da Romanovlar sülalesinin hâkimiyeti başlamış
ve 1917 Ekim İnkılâbına kadar bu hâkimiyet sürmüştür.
370
Ljedimriyev 1607–1614 yılları arasında Moskova'da Çar'a karşı isyan etmiş ve İvan Grozni'nin oğlu olarak tahtın
kendisine verilmesini istemiştir.
Misyonerskiy protivomusulmanskiy sbornik, V, (Kazan 1874), s. 34–39
371
Metropolit Tihon III, Kazan'a 25 Mart 1699 yılında Sarsk ve Podonsk yeparhiyasından tayin edilmiştir ve
Kazan'da 25 yıl metropolitlik yapmıştır, 1724 yılının 24 Mart günü ölmüştür.
İstorii Rossiyskoy İeparhii, I, s. 101.
372
VII. yüzyılda Kazan yeparhiyassında Yefrem'den sonra çalışan Metropolitler: Matyoli (1615–46), Simon (1646–
50), Kornili (1650–56), Lavrenti ve Kornili Mosko'dan bu görevi yürütmüştür, daha sonra da Novgorda
taşınmışlardır. Josef, (1675–1686), Adriyan (1686–90), Markel (1691–94);
İstorii Rossisyskoy İeparhii, Böl. I, s. 99–
101.
373
Melnikov XVII. yüzyıl tarih, hukuk ve fermanlarını toplamış ve 1859 yılında bu eser basılmıştır. St. Melnikov,
İstorii i yurdı i drevnie tsarı gromatı Kazanskiy İzdatelniy st. Melnolkovımı. Kazan 1859, C. I, Bölüm no: XXI.