T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
129 Rusları müslüman yapıyordu. 1743 yılında Yeni Vaftizliler Dairesinin merkezi Sviyajsk’ta müslüman Tatarlar 293 Çuvaşı, müslüman yapmıştır. 484 Tatarların hıristiyanlığa karşı bu duruşu, direnişi ve daha önemlisi başarısı Daire’nin başkanı Rahib Luka Konaşeviç’i daha da sertleştirmiş ve özel önlemler almasına neden olmuş; Sadece müslüman Tatarların hıristiyanlaştırılmasına dair birçok karar aldırmıştır. Meselâ, “1743 yılının 19 Kasım günü 1742 yılındaki kararı gerekçe göstererek” 485 “Kazan ve çevresinde 536 mescit yıkılmıştır 486 , bu mescitlerin tümü de «yasaklanma kararı»ndan evvel dikilen mescitlerdir. 418 mescit daha Kazan istilâ edilmeden vardır. Diğerleri ise en az 200 yıllıktır. 487 Müslüman Tatarlar 1744 yılının Nisan ayında Senato’ya rica ederek yıkılan mescitlerinin yeniden yapılmasını istediler. 488 Senato bu istek üzerine kararı yeniden gözden geçirdi, ayrıca müslüman ülkelerdeki Ortodoks kilisesine bağlı kiliselerin de devamlılığını sağlamak üzere belirli şartlar koyarak mescitlerin yeniden yapılmasına izin verdi. Dinî ibadetlerin yerine getirilmesine yarayan mescitlerin kuruluş şartına uygun olarak, 22 Temmuz 1744 tarihinde Kazan’da bulunan Tatar mahallesinde 2, diğer yerlerde ise nüfus ve kanuna uygunluk şartıyla yeni mescitler kurulması kararı valiler ve ruhanî daire piskoposları tarafından imzalanmıştır. Yeni şartlara göre köylerde mescit yapılabilmesi için 200–300 kişilik (erkek) müslüman nüfus olmakla birlikte Kreşen ve Rus nüfusun da bulunmaması gerekmektedir. 489 Ayrıca Yeni Vaftizliler Dairesi gücünü kullanarak Tatar çocuklarını zorla alıp Kreşen okullarına veriyor ve müslüman köylerin ortasına yine zorla kiliseler yapıyordu. Özellikle Kazan’da yaşayan müslüman Tatarlar zor durumda kalıyorlardı. Rahib Luka devamlı, halka açıktan açığa sokakta ve meydanlarda görkemli haç yürüyüşleri yaptırıyor, müslüman Tatarların arasında kiliseler kuruyordu, Kazan’daki müslüman mahallesine iki kilise yaptırmış, bu kiliselerin birinde de Kreşen okulu açmıştır. 490 484 PSZ, C. XIII, No.9631. 485 PSZ, C. XI, No. 8664. 486 PSZ, C. XII, No. 8978. 487 Malov, O novekreşenskoy…, s. 95 488 Mescitlerin yıkılmasına dair ilk karar Kazan’ı istilâ eden Korkunç İvan tarafından verilmiştir, ikinci olarak aynı içerikte başka karar 1593 yılında Feodor İvanoviç tarafından tekrar edilmiştir; Aktı İstoriçeskiye, C. I, No.358. 489 PSZ, C. XII, No. 8978. 490 Malov, O novokreşenskoy…... s. 91–92 130 Yeni çıkan kanuna göre kilise mahalline mescit yapılması yasaklanmıştı, bu nedenle Kazan’da yaşayan müslüman Tatarlar mahallelerine mescit yapamazdı 491 zira Ortodoksların kenarında bir yerde yaşıyorlardı. Bu gerçekten hareketle Senato 8 Ağustos 1750 tarihinde Tatarların Tatar mahallesinden göç ettirilmesine yine manastır toprakları içinde ancak kiliselerden uzak bir yerde yeni yerleşim kurmalarına karar vermiştir. Bu kararın yerine getirilmesi neticesinde yeni Tatar kasabası Popovkinin; Kazan’daki Spaso-Preobrajenskiy manastırı topraklarında kurulmasını beraberinde getirmiştir. 492 Yeni kanunun Yeni Vaftizliler Dairesi ve rahipler tarafından sıkı bir şekilde takibi halk arasında şiddetli huzursuzluğun çıkmasına neden olmuştur. 1750 yılında Kazan vilâyeti Tatarları Sinod’a “zorla hıristiyan yazıldıklarını kendilerini rahip Luka’nın zorla vaftiz ettiğini ve bilmeden vaftiz olduklarını” ve islam’a dönmek istediklerini bildirdiler. Bunun üzerine Sinod, gelenler üzerindeki organize hâli anlasa da yeni bir emir çıkararak, “ister gönüllü ister gönülsüz her halükârda vaftiz olacakların ellerinden gönüllü vaftiz olduklarına dair bir form almalarını” piskoposlarına bildirmiştir, ayrıca bu forma kendilerine ıristiyanlığı sevdiren ve öğreten 7 keşişin isimlerini de yazmaları zorunlu hâle getirilmiştir. 493 Böylece 1750 yılı kararıyla cebren hıristiyanlaştırma en azından devletin işleyişi açısından sona erdirilmiştir. Luka hakkında bitmek tükenmek bilmeyen müslüman veya sair gayrı Rusların şikâyetleri Sinod’u 1755 yılında tekrar harekete geçirmiş ve onu Kazan’daki görevinden alarak Belagorod’a piskopos atanmıştır. Yerine piskopos olarak St. Petersburg’daki Yüksek Senato üyesi Kolemenskiy Gavril Krementskiy atanmıştır. 494 Krementskiy, Yüksek Senato üyesi olarak Kutsal Sinod’a gelen şikâyetlerden Kreşenlerin ve müslüman ahalinin durumlarını bilmekteydi, bu nedenle bölgedeki huzursuzluğu düzeltmeye en yatkın piskopos olmuştur. Nitekim Piskopos Krementskiy 491 “1556 yılında Kazan müslümanları Ruslara karşı isyan ettiler, bu isyan bastırıldığı zaman Çar Korkunç İvan Tatarların Kazan şehri sınırları içine girmesini yasakladı. Bunun üzerine Tatarlar Kazan şehrinden sürülüp yakın bir yere yerleştirildiler (Bulak yakınları). Piskoposluk bu kasabaya iki kilise yaptırdı. kiliseler islamı buradan silip atmak için yapılmıştır, görüşü bütün müslüman Tatarların ortak düşüncesidir.” Mojarovskiy, a.g.e., s. 44 492 PSZ, C. XIII, No: 9791. 493 PSZ, C. XIII, No. 9828. 494 Malov, a. g. e., s. 152, 164, 176. 131 döneminde Sinod’a intikal eden bir şikâyet yoktur, zaten onun döneminde Ortodoks olmayanlardan vaftiz olanlara dair de bilgi yoktur. 495 1758–59 yıllarında piskoposluk ruhanî dairesinde yaptırdığı bir teftişle birçok eski ve Yeni Kreşenin, hıristiyanlığa ait inanç ve ibadet esaslarının en temel noktalarını bile bilmediklerini, kiliseye gitmediklerini, keşiş ve papazlara saygı duymadıkları gerçeğini görünce yeni Kazan piskoposu 1760 yılının Ocak ayında bir emir yayınlamıştır. Bu emre göre;. Kreşenlerin her birine yedi dua öğretilmesi, Kreşenlerin dinîn gerekliliğini yerine getirip getirmediklerini devamlı kontrol edilmesi, raporlarla Vaftizliler Dairesine bildirilmesi, devamlı surette Kreşenleri gözetimde tutulması tedbirleri vardı. 496 1740 yılından 1756 yılına kadar Yeni Vaftizliler Dairesi devletin piskoposluktaki misyon faaliyetini yürüten en önemli kurumudur ve bu kurum Piskopos Gavril Krementskiy dönemine kadar zor, baskıyla Ortodokslaştırma usulünü benimsemiş, daha sonra artan baskılarla metodunu değiştirmek zorunda kalmıştır. Kazan vilâyeti Tatarları 1756 senesinde devletin Kreşen olmayan ahaliye karşı yumuşadığını görünce, yaşadıkları köylere mescit yaptırmak için Senatodan tekrar izin istemişlerdir. Müslüman Tatarların bu izin başvuruları gerekçelerinde isteklerinin kararlara ters geldiğini bildikleri, ancak köylerde çok az Kreşen olduğunu onların da kolaylıkla diğer köylere taşınabileceğini belirtmeleri kayda değerdir. Bu arada yeni vaftizlilerin iskânı işine Yarçov’un yerine Veçeslav atanmıştır. Veçeslav da Kreşen Tatarların müslüman Tatarlardan, köy köy ayrılması fikrini desteklemektedir. Zira aynı ortamda yaşayan Kreşenler Tatarların -ve diğer soydaş Kreşenlerin- akrabalarından etkilenip tekrar müslüman olmaları bir vak’a idi. Ayrıca çok az müslüman Tatar köyünde Kreşen yoktu ve köylerde müslümanlara göre 1/10 nüfusa sahiplerdi, taşınmaları bu nedenle hem kolay hem de gelecek için, misyoner perspektifine göre gerekliydi. Taşınma işinde görevli gözetmen Veçeslav şu gözlemi aktarıyordu: “Bana göre, bir taraftan Kreşenleri, Kreşen olmayanlardan ayırmak lazımdır, çünkü onların bir arada bulunmaları, Kreşenlerin islama dönme tehlikesini yaratır ve diğer taraftan da onların üzerindeki nezaretimizi zorlaştırır, başka dinden olan Tatarların taşınması mümkün değil, onların sayıları çok, 495 Malov, a.g.e,. s. 180. Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|