T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
157
Sergei Ribakov (1867–1921) “Tatar toplumunda asimile olan 40.000 Çeremişin 
bulunduğunu belirtmiştir.”
584
  
Türk kökenli müslüman Tatarların en yakınları animist olan Çuvaşlardır ve 
Çuvaşlar XVIII. yüzyılda hıristiyanlaştıktan sonra bile müslüman olmaya devam 
etmişler ve bölgede Tatarlarla kaynaşmışlardır. Nitekim Çuvaşların inancına göre tanrı 
insanlığa 77 din vermiştir. Bunların içinde de en iyisi Muhammed’in indirdiğidir. 
Ortodoksluk bu dinlerin en kötüsüdür. Tarihçi G. N.Volkov 1826 ve 1897 tarihleri 
arasında Kazan’da 400.000 Çuvaşın islamiyete geçtiğini bildirmiştir.
585
  
Türk kökenli müslüman Tatarlar yine kendisi gibi Türk olan Çuvaşları 
müslümanlaştırırken Çuvaşçayı da unutturmuştur, bu durum Türklere akraba Çeremiş 
Votyak ve Mordvalılarda da görülmektedir. XIX. yüzyılda Tatar nüfusunun doğal 
büyümesi normalin oldukça üstündedir; % 115,8 Çuvaşlar ise bu dönemde sadece % 
40,3 artmıştır
586
  muhtemeldir ki, bu artışta müslümanlaşan Çeremiş Votyak ve 
Mordvalılar dâhildir.
587
 
Rus devleti vaftiz olmayı kabul eden Kreşenlerin tekrar ne şekilde olursa olsun 
islama geçişini devir devir koyduğu kanunlarla engellemek istemiştir.  İlk olarak XVI. 
yüzyılda (1598) Çar Feodor hıristiyanlıktan dönenler için dövme, zincire vurma ve 
hapse atma yasasını çıkarmıştır. Yine bu yüzyılda çıkan birçok emirname hıristiyanları 
belirli bir bölgede tutarak müslümanlarla irtibatlarını kesme amacını taşımaktadır. Bir 
hıristiyan, hıristiyan olmayan birisiyle evlendiğinde yasal olarak bu evlilik de geçerli 
sayılmamaktadır.
588
 Daha sonra 1649’da çıkarılan bir kanunla, geri dönüş yapan hangi 
din olursa olsun kişi, önce dinî öğrenmek için papazlara, olmazsa manastıra gönderilip 
eğitiliyor sonuç alınamazsa ölüme kadar ceza yetkisi sağlıyordu.
589
 Kazan Metropoliti 
Tihan III, (1699–1724) acımasızca bir emir vererek Tatar hacılarının ve Kreşenlerin 
bulunduğu mezarlıkların yıkılmasını sağlamıştır.
590
 Metropolit Tihon’un varisi Silvestr 
                                                 
584
 S. Ribakov, İslam i prosveşeniya inoredsev v Ufimskoy guberniy, (S. Petersburg : Sinodalnaya  tipografya, 1900), s. 8 
585
 G. N. Golkov, Etnopedegogika çuvaşkogo Zavoljya naroda, Çeboksarı, Çuvaşkoye İzd-vo, 1966) s. 289 
586
 Volkov, Etnopedegogika, s. 289 
587
 M. Vasilyev, “Rasprostrareniye hristiansva v Kazanskom kraye”, İzvestiya po Kazanskoy eparhii, no. 32: 1046–1062 
588
 Mojarovski, İzlojenie, s. 26-27 ; 
589
 M. Arhangelskiy, O sobornom Ulojeniy Tsariya Aleksiya Mihailoviça 1649 (7156) g. V otnoşeniy k rpavoslavnoy 
Ruskoy tserkvi , (St. Petersburg: F. G. Eleonski 1881), s. 28 
590
  Opisanie dokümentov i del, hraniyaşiçiyahsiya v arhive Svyatişego Pravitelstvuyaşçego sinoda, Vol. 1, 1542–
1721 (St. Petersburg Sinodalniya tipografiya, 1868), s. CCCXIII. (prilojeniye XXIX) 

---

 
158
Holmskiy (1725–1731) animistlerin müslümanlığa geçişini yasaklayan 1728 tarihli yeni 
kanunun hızla yürürlüğe girmesini sağlamıştır. Böylece Çuvaş, Mordvan, Votyak ve 
Çeremişler arasında islamiyete geçişe engel olmaya çalışmıştır.
591
 Rus devletinin 
zorlayıcı ve teşvik edici kanunlarıyla 1740’lı yıllarda vaftiz olan müslüman köylüler ve 
suçlular için özel bürolar kurulmuş ve Yeni Vaftizliler Dairesi ismi verilmiştir. İşte bu 
idare islamiyeti benimseyen Kreşenleri para cezasıyla, döverek, karışık evliği 
yasaklayarak, manastırlara kapatarak ve en çok da (ayaklananları) Sibirya’ya sürerek 
cezalandırmıştır Tatarların camileri yıkılmış, Kreşen nüfusuna sahip köylerde camiye 
gidiş geliş katı kurallara tabii kılınmıştır. 
592
 
1755’deki Başkurt ve 1733-75’teki Emeliyan Pugaçev ayaklanmalarından 
sonra Rus devleti bazı kararlar almak durumunda kalmıştır. II. Katerina din 
özgürlüğünü sağlayarak Başkurt, Sibirya, Kazak steplerindeki camilerin yeniden 
açılmasını emretmiş, cami yapım izni hıristiyan bölgelerin dışına verilmiştir. 
593
 
Bolşevik İhtilali yani 1917’ye kadar ihtidâcıların veya Kreşenlerin bulunduğu köylerde 
minareli camilerin açılmasını yasaklayan XVIII. yüzyıl kanunları yürürlükte 
kalmıştır.
594
  
1802’nin başlarında Kreşenler Çara  dilekçe göndermişler, yasal olarak 
müslüman olup olamayacaklarını sormuşlardır. Kilise islamiyetin yayılmasına  şiddetli 
karşı durarak dönmeleri hıristiyanlıkta tutmak için barışçıl yollar aramıştır. 1802’de ve 
sonraki yıl Holiy  Sinod Tatar ilmihallerinin yayımlanmasıyla sonuçlanan yerel dilde 
dinî kitapların çevrilmesini kanunlaştırmıştır. Tatarlar, dinî müfredat ve devlet 
okullarıyla tanışmışlardır. Holiy Sinod papazların vaazlarında Rusça dışında yerel 
dillerin kullanılmasını  öğütlemiş yeni ihtidâcıların ortaya çıkmasından sonra her bir 
dilin 1842’de özel enstitüsünü (Tatarca, Arapça, Moğolca Kalmukça) Kazan İlâhiyat 
Akademisinde kurmuştur. Bu Akademinin amacı  öğrencileri seminerlerde yetiştirerek 
                                                 
591
  Polnoe Sabranie Zakanov Rosisyskoy İmperii, ilk baskı, 45 cilt, (St. Petersburg: V Tipografi II-ogo otdeleniya 
obstvennoy E. I. V. Kantselyarii, 1830) 8 (1728–1722), 5333, no: 19:100 
592
 Polnoe Sabranie Zakanov, C. 11, (1740–1743) no: 8236: 248-56; Malov, “O novokreşenskoy”, s. 107. 
593
  Polnoe Sabranie Zakanov, C. 19, no: 13996: 775–776; Malov, Tatarskih mesçityah v Rossii” Pravoslavnıy 
sobesednik sa. 1, (1868) s. 11  
594
 RGIA, f. 821, en. 133, d. 459, s. 1–167 

---