T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
162
Simbirsk ve Kazan guberniyasında yaşayan Kreşenlerin müslüman olma isteği 
Sinod’un bölgedeki temsilcisi Knez P. S. Meşerski tarafından Sinod’a bildirilince Sinod 
acele bir karar alarak hıristiyanlıktan dönüşü yasaklamıştır.
602
 
Bu karara ilave olarak rahip Yona’da bir karar alarak 13 Temmuz 1824 yılında 
bütün kilise çalışanlarına tebliğ etmiş ve yeni kararla misyonun yerel halkın dilini bilen 
ve iyi yetişmiş papazlarla devam edeceğini açıklamıştır. Bununla beraber mahalle 
keşişleri de her fırsatta hıristiyanlığı tebliğle görevlendirilmiş yetersiz bulunanların 
yerine daha iyileri görevlendirilmesi karara bağlanmış ve her üç yılda bir bölgedeki 
dönüş istekleriyle ilgili Sinod’a rapor verme zorunluluğu getirilmiştir.
603
 
Bu kararla Sinod hukuken Kreşenlerin tekrar islama geçişinin de önünü 
kapamıştır. Ayrıca devlet idaresinde memur olarak çalışan görevlilere de bir yol 
çizmiştir. 
4.2.2. Misyonerlerin Geri Dönüş (ihtidâ) Hareketine Karşı Faaliyetleri 
Kreşen Tatarlarının Hıristiyanlıktan dönüşlerinin dış görünüşü yukarıda kısaca 
değinilen olaylardı, ancak bu tarihi süreç devam ederken dinî idarenin bölgedeki 
temsilcileri olan misyoner ve kilise çalışanları fonksiyonel olarak neler yapmaktaydı? 
Bu soruya cevap 1827 yılında resmî anlamda devlet idaresinin dönüş hareketini 
                                                 
602
Kazan Piskoposu Filaret’in Sinod’a Raporu, KDK,, 31 Aralık 1828, f. 4,  dosya numarası, 10,361, Simbir ve Kazan 
Kreşenlerinin müslüman olma isteği raporlarla Sinod’a ulaşınca derhal bir soruşturma komisyonu kurarak şu karaları 
almıştır. “Kazan ve Simbirsk guberniyalarının Kreşen köylülerinin isteklerinden hıristiyanlıktan ayrılıp eski dinlerine 
dedelerinin dinlerine dönmek istedikleri anlaşılıyor, dahası onların Tatarlarla beraber yaşayıp müslüman oldukları da 
belli oluyor. İsa gerçek din olan hıristiyanlıktan dönüp kafir olmayı yasaklamış ve bunlarla bütün ilişkilerin 
kesilmesini ve kilise mahkemelerine verilmesini emretmiştir. Bu nedenle Sinodluk böyle bir karara asla izin veremez 
siz de sakın bu tür bir karara imza atmayın. Kazan Piskoposu iyi ahlaklı bilgili, Tatarca bilen iyi örnek olabilecek 
rahip ve din adamları bularak dönmek isteyen Kreşenlere yolla ki, onları Muhammedilikten uzak tutusunlar: Ayrıca 
bu rahiplere Kazan İncil Cemiyetinden diledikleri kadar Tatarca İncil verilsin ki Kreşenleri kendi dillerinde 
eğitsinler.” 
603
 KDK,  f. 4,  dosya no: 117, s. 813; Bu karardan sonra Rahip Yona’nın 6 Temmuz kararı gelmiştir: “Konsistoriya 
bu karara uyarak yetenekli ve bilgili keşişler tayin etmek için karar aldı. Ayrıca bütçesini de belirlemek için yazı 
yazdı. Ancak yapılan incelemede (1824) Kazan yeparhiyasında Tatarcayı iyi bilen yetenekli ahlaklı rahip 
bulunamamıştır. Bunun üzerine ahlaklı yetenekli ancak Tatarcayı iyi bilmeyen rahipler seçilerek keşişlerle köylere 
yollamaya karar alınmıştır. Rusça bilmeyenlere tercümanlar vasıtasıyla hıristiyanlık öğretmek ve Muhammedîlikten 
soğutmak kararı alınmıştır. Bu projeyi yürütmek üzere Sviyajsk ve Tetyuşi eyaletleri Başkeşişi Yoanna Svetovidov, 
Çivilski eyaleti Başkeşişi Andriyana Galbonski, Simbirsk, Buinsk ve Stavropol eyaletleri Başkeşişi Andrey Milonov 
görevlendirilsin. (Her birine Tatarca birer İncil verilsin). Görev esnasında sadece Kreşen Tatarlara dikkat etmesinler, 
aynı zamanda diğerlerine mümkün olduğunca yakın olsunlar, her fırsatta dinden dönmenin getireceği sorumluluktan 
bahsederek onları uyarsınlar ve hıristiyanlığın erdemlerini anlatsınlar.” Konsistoriyanın kararını tastik eden Baş Keşiş 
Yona Kazan ve Simbirsk guberniyalarının müdürlerine müracaat etmiş ve yetenekli 3 rahip bulmalarına yardımcı 
olmasını istemiştir. Ayrıca dinden dönenlerini 3 Temmuz 1738 tarihli 2a. Madde ve 22 bölümüne binaen 
cezalandırılabileceğini söylemiştir. 

---

 
163
araştırmak için bölge misyoner ve rahiplerini görevlendirmesiyle aydınlanmaktadır. 
Nitekim bu tarihten sonda olayın gerçekleştiği mekânda saha çalışmasında bulunan 
rahip ve misyonerlerin raporları da bir bir gelmeye başlamıştır.  
Olayların ardından bölgede ilk saha çalışması yapan Sviyajski proteyereyi 
Svetovidov’dur. Protoyerey Svetovidov’un 6 Kasım 1827 tarih 120 nolu konsistorya 
raporuna göre; “ Eylül ve Ekim aylarında Sviyajski eyaletinin bütün kilise mahallelerini 
ve Kreşen Tatarları gezerek onlara vaazlar vermiştir. Her yerde onu Kreşenler saygıyla 
karşılayıp itaatle dinlemişler ve karşı gelmemişlerdir ve hıristiyanlıkta kalmak 
istediklerini bildirmişlerdi. Kulanga köyü sakinleri de yaklaşık 40 kişi aynı saygıyla 
karşılamış ancak Vasiliy İvanov  İmelli Burtas’tan dönmek istediğini söylemiş ve St. 
Petersburg’dan haber beklediğini bu işi devam ettirmeye niyetli olduğunu ifade 
etmiştir.” Adı geçen İvanov, Tatar başkaldırısında adı geçtiği için Sviyajski mahkemesi 
tarafından incelemeye alınmıştır.
604
  
18 Aralık 1827 tarihinde Çivilski bölgesinde bir araştırma gezisi yapan 
Protoyerey Galbanski raporunda: “Çivilski’nin polis müdürü Bilyukoviç’in yardımıyla 
bağlı köylerini gezerek Kreşenlere vaaz ettiğini, Kreşenlerin hıristiyan kalmak istediğini 
hıristiyanlıktan dönmek istemelerinin sebebinin müslümanlarla aynı yerde aşama 
zorunluluğundan kaynaklandığını yazmaktadır. Ancak bundan sonra hıristiyanlığın 
gereklerine dikkat edeceklerini müslümanların propagandalarına kanmayacaklarını; 
bölgedeki olayların Kazan vilayeti idarecilerinden kaynaklandığını imparatorun 
kararlarından kaynaklanmadığını ve yerli keşişlerin vaazlarının etki yapmadığını” rapor 
etmiştir.
605
  
Üçüncü misyoner ise 29 Kasım 1827 tarihinde Simbirsk köylerinde bir gezi 
yapan Protoyerey Milonov’dur. Milanov “Simbirsk, Buinsk ve Stavrapol eyaletlerindeki 
Kreşenlerin müslüman olduğunu hıristiyanlıkla ilgili hiçbir emare taşımadıklarını, 
ikonaların evlerden çıkarıldığını, haçlara baş eğmediklerini müslüman Tatarların giydiği 
tübetek giydiklerini bildirmektedir. Ayrıca Kreşenlerin hıristiyanlığın âdetlerini 
aşağıladığını, çocuklarını vaftiz etmediklerini nikâhları kiliserde kıymadıklarını” 
                                                 
604
 KDK, f. 4, dosya no. 120; “Reportı Svıtovido Dela”, s. 47–48, 67–75.  
605
 KDK, f. 4, dosya no. 302, “Reportı Galbanskogo 28 Fevral 1828”, s. 51–52.  

---