T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
196
17 Aralık 1838 tarihinde Sinod’un onayıyla alınan kararla Kazan 
Konsistoriyası Spask kazası Orta Biktemirov köyünün Kreşenleri Romanov, Kiril 
Semyonov aileleriyle ilgili Rus köylerine sürgün kararı çıkmıştır.
699
 Ayrıca konsistoriya 
rahiplerin eğitimli ve sabırlı olmalarını ikna çalışmalarını sabırla yapmalarını vaftiz 
törenlerini itina ile yapmaları istenmiştir. Etkinin Kazan valiliğine verilmesi de bu 
kararla alınmıştır. Ayrıca bu kararda Mahkeme valilikten göç ettirilecek Kreşenlerin 
yerlerini de sormayı ihmal etmemiştir. 28 Aralık 1845 tarihine kadar konsistoriyaya 
valilikten yazının gelmemesi üzerine Sinod’u kaynak gösteren mahkeme, Rus köylerine 
göçe karar vermiştir. (Danilov, Mironov, Nikolay Romanov ve Semyonov aileleri) 3 
Nisan 1848 yılında da yine Sinod müslüman olan Çistopolski ve Spaski kazalarındaki 
Kreşenler için kilise yapılması, özel keşiş tayin edilmesi ve hizmet edilmesi kararı 
alınmıştır.
700
 
4.2.5. Seyyar Kiliselerin Misyon Faaliyeti 
14 Nisan 1846 yılında  İçişleri Bakanlığı Gizli Komite’nin ihtidâcılarla ilgili 
Kazan valiliği kanalıyla edindiği bilgileri, imparatora bir rapor halinde sunmuştu; bu 
raporda Spaski ve Çistopol kazalarında 1721 Kreşenin dinden döndüğü, bilgileri yer 
almaktaydı. Rus İmparatoru 8 Aralık 1846 tarihinde Emlak Bakanlığına emir 
göndererek, Kreşen olup da dönenler için uygun yerler bulmasını istemiştir.
701
 Emlak 
Bakanı P. D. Kiselev, Kreşen Tatarlarından dönenler ile ilgili resmî bir istatistiğin 
olmadığını, bu nedenle göçün imkânsız olduğunu bildirmiş ve Kazan valisinden 
köylerin yeniden dinî profilini istemiştir. Ayrıca bakan, validen köylerde Kreşen, 
Kreşen olmayan nüfusun dağılımını, Kreşen olup da dönen ve dönmeyenlerin köy köy 
ayrıntılı rakamlarını, aileleriyle ilgili bilgileri, yerleştirilebilecek köylerle ilgili fiziki ve 
                                                 
699
 KDk, fond 4, dosya no. 9, s. 143, 149, 152, 155; “Obı ukleneniya vı magometanstvo kreşennıh Tatarı prihodskih 
dereven sela Matakı” “Matak köylüleri gelen misyonerlere saygı göstermediler ve müslüman kalmak istediklerini dile 
getirdiler. Bunlara katılan 14 kişi de bu ısrarı sürdürmüştür. Yegor Danilov, Vasiliy Mironov, Andrey Nikolayev ve 
aileleri, Danilova, Mironova, Nikolayeva ve yukarıda söylediğimiz Romanova ve Semenova ailelerini hristyanlıktan 
uzaklaştıkları için yavaş yavaş ayrı ayrı Rus köylerine sürülsün.  Kazan guberniyasının kilise müsait topraklı 
köylerine ve her köye bir aile olmak şartıyla bu emir uygulansın.” 
700
  KDK, fond 4, dosya no 9, s. 155; “Obı ukleneniya vı magometanstvo kreşennıh Tatarı prihodskih dereven sela 
Matakı”  27 Temmuz 1836 başlayan dava 22 Eylül 1855 bitmiştir.  
701
 “Devlet Emlak Bakanlığına bildirilerek Kreşen Tatarlarına uygun Rus köyleri tespit edilmesi sağlansın. Köylerde 
Ortodoks Ruslardan başkası olmasını ve rahiplere gelen yeni yerleşimcilere samimiyetle dini anlatıp dua ettirsinler.” 

---

 
197
idemografik yapısını, kiliselerin durumuyla ilgili bilgiler de sormuştur.
702
 Bu istekleri 
Kazan valisi 20 Şubat 1847 tarihli bir ek yazıyla Spaski ve Çistopol kazası başkanlarına 
göndermiştir. 11 Haziran 1847 tarihli bir yazıyla da yeni Kreşen ihtidâcıları için 
yerleşime uygun alanların ve gerekli ihtiyaçların bilgileri istenmiştir. Bu bilgiler içinde 
hıristiyanlıktan dönen Kreşen Tatarlarını yerleştirirken göç esnasında gruplara özel 
rahip uygulamasının başlatılması ve bu rahiplere de seyyar kiliselerin eşlik etmesi fikri 
gelişmiş ve uygulamaya konulmuştur. Sinodluk emriyle 12 Mayıs 1830 tarihinde Kazan 
yeparhiyasında kurulan misyonerlik kurumunun misyonerleri köy köy zaten gezerek 
misyon faaliyetini yerine getirmekte ve hıristiyanlığı  öğretmekteydi, dolayısıyla hazır 
olan bu din adamları bu vazifeyi yerine getirebilirdi. Ancak Kazan konsistoriyası bu 
teklifleri gereksiz görmüş ve seyyar kilise ve geçici keşiş fikrinin olumsuz sonuç 
vereceğini düşünerek kabul etmemiştir. Fakat piskopos Vladimir konsistoriyanın bu 
kararına katılmayarak aksine bir tutum takınmış, rahiplerin göç esnasında ve sonrasında 
hareketli olmaları gerekir, esasından hareketle özel rahip ve seyyar kiliselerin açılmasını 
desteklemiş, ücretleri Sinodluktan karşılanmak üzere bu projenin uygulanması için 
kazalara emirler göndermiştir.
703
 
Kazan Valiliği Devlet Emlak Müdürlüğü Bölümü Bakanlığın isteği 
doğrultusunda ihtidâ eden Kreşenlerin yerleşim ve sosyal durumlarıyla ilgili raporunu 
merkeze sunmuştur. Bu rapor dönen ve dönmeyen Kreşenlerin yerleşim özellikleri, 
göçü benimseyip benimsemedikleri, yapılacak yardımları, kiliselerin durumları, 
psikolojik ve sosyal durumları, köylerin topraklarıyla ilgili bilgileri ve din adamlarının 
fonksiyonları gibi çok geniş bilgi ağını içermektedir. Rapor’un tam metni şöyledir:  
“1. Kreşen ve Kreşen olmayan Tatarlar ayrı yaşamaktadırlar, dolayısıyla tamamen aileleriyle 
birlikte göç ettirilmeleri gerekir. 2. Kreşen veya Kreşen olmayanların yeni toprakları sahipsiz olmalıdır , 
                                                 
702
 Majarovski, İzlojenie, s. 210 ; “Kreşen sürgünü için bilgi istenmiştir. İstenen bilgiler şunlardır: 1. Köylerin Kreşen 
nüfusu tespit edilsin, Kreşen olmayanların nüfusu da tespit edilsin, Tatarlardan kaçı Muhammedî olmuş? kaydı 
alınsın. Kreşenlerin aileleriyle birlikte mi ayrı  mı göç ettirilmesi gerekir bildirilsin. Ne kadar toprak gerekecek ve 
geçimlerine yetecek tespitler yapılsın, Sadece Tatarların yerleşimi için müsait yer var mıdır? 2.  Guberniyada sadece 
Ortodoksların yaşadığ köyleri var mı ve bu köylerde fazladan toprak sahaları bulunuyor mu? Kiliseliri olan köyler 
hangileri ve kaç Tatar yerleştirilebileceği hesaplansın, eksik toprak verilmesin 3. Kreşenler kendileri taşınabilir mi? 
Devletin ne kadar katkısı gerekir bir bütçe ayrılacak mı? Ayrılacak ise aile başı ne olmalı? 4. Göçen Kreşen taraların 
toprakları ne olacak? 5.  Bu kadar çok sayıda Kreşen Tatarının islama dönüş nedeni nedir? 6.Onları Rus köylerine 
yerleştirmede zorluklar çıkarsa, onlara özel rahib bulmamız mümkün mü seyyar kiliselerde kimler görev yapabilir 
kimler karşılıksız görev yapabilir? 
703
 Kazan Bölgesi Devlet Emlak Bakanlığı, Konsistorya münasebeti; 9 Haziran 1847, No: 94; 11 Haziran 1847, No: 
98; Kararlar 5 Ağustos tarihli Konsistorya defterinde kayıtlıdır.  Piskopos Vladimir’in kararı ise 16 Ağustos 
defterinde kayıtlıdır. KDK, fond 4, dosya no. 94 ve 98, “Brakahı” 

---