T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
216
fikrini bu gezi sonucunda pekiştirmiştir ve 1862 yılında Alfabe ismiyle kendi metoduyla 
çevirdiği eser burada düşünülmüştür.
747
 
İlminskiy, 1858 yılında  İlimler Akademisi üyesi V. V. Grigori’nin daveti üzerine 
Orenburg’a giderek gümrükte tercüman olarak çalışmıştır. Burada Kırgızları (Kazak) 
araştırmaya fırsatı olmuş ve Kazakça ile Kırgızcayı  öğrenmiştir. 1859 yılında Albay V. 
Dondevil’in ordusunda Türkmenlerle anlaşmak üzere istihbarat görevlisi olarak kısa bir 
müddet hizmet etmiştir. Yine 1860 yılında Kırgızların Ural’a yerleştirilmesinde yöneticilik 
yapmıştır. 1861 yılındaki yazılarında ilgisini tamamen Kırgızlara yönelttiğini söylemektedir. 
Bu yılda Kazan’a geri dönmüş ve 38 yaşında iken Elena isimli 18 yaşındaki öksüz bir kızla 
evlenmiştir.
748
 1860 yılında yine eski işine dönmüştür. Ancak işleri eskisi gibi yoğun değildir, 
sadece Türkçe-Tatarca dersleri vermekle görevlidir ve bu rahatlıkta kendini İdil boyu gayrı 
Rusların hıristiyanlaştırılıp Ruslaşması üzerine yeni bir sistem kurmaya vermiştir.
749
 
Başlattığı bu faaliyete ölünceye kadar devam etmiştir. En yakını Vasiliy Timofeyev’le 1862 
yılında Mamadış Nikiforov köyünde tanışmış ve yeni sistemini beraber kurduğu bu 
arkadaşıyla okullar açmaya muvaffak olmuştur.
750
 1863 yılında Prof. G. S. Sablukov
751
, 
Misyoner bölümünden yaşlılık sebebiyle ayrılınca yerine müdür olarak Akademi rektörü İvan 
tarafından yerine İlminskiy atanmıştır. Ancak görevi E. A. Malov’un
752
 da misyoner tarihi ve 
Tatarca dersi vermesi karşılığını da şart olarak rektöre bildirmiş ve bu isteği kabul edilmiştir.. 
                                                 
747
 Çiçerina, a.g.e.,s. 15 
748
 Vitevsikiy, a.g.m., s. 9 
749
 Vitevskiy, a.g.m., s. 9; Çiçerina,  a. g.e., s. 15, Afanasyev, a.g.m., s. 3   
750
 Vitevskiy, a.g.m., s. 10; Çiçerina, a.g.e.,  s. 16 
751
 Gökgöz, a.g.t., s. 63-64: “Gordiy Semenoviç Sablukov, (1801-1880) hakkında Batı literatüründe yapılmış bu güne 
kadar dikkate değer bir çalışma yoktur. Onun adı yapılan çalışmalarda İlminskiy bağlamında geçer. Sablukov klasik 
dillere, Arapça ve Farsçaya hakimiyetinin yanında ilk dönem Türk-Tatar tarihi, özellikle Altın Ordu tarihi etrafında 
şekillenir. Sablukov, ismini Kur’anı Rusçaya çevirerek duyurmuştur (Kazan 1877, 1907). Bu çalışma Rus şarkiyatçı 
geleneği içinde şarkiyat bilgisinin misyoner pratiğine eklenmesinde çok önemli bir yer tutar. G. Sablukov, Kazan 
İlâhiyat Akademisinin üç misyoner kürsüsünde (diğer ikisi Moğol-Kalmık ve Çuvaş-Çeremiş) müslüman Karşıtı 
Misyoner Kürsüsünde 1849-1862 arasında görev almıştır.  
752
 
Gökgöz, a.g.t., s. 71-72-73-74; E. Malov, 1835 yılında Simbirsk vilayetinde doğmuştur; gün ve ay olarak doğum 
günü kesin değildir. Ancak Malov’un günlüklerini çalışan Saime Gökgöz onun 20 Ocak tarihinde doğduğunu 
söylemektedir. İki kardeşi olduğu, 1862 yılında Kazan ilahiyat Akademisinden mezun olduğu, 1866 yılında evlendiği 
ve 1869’de rahip olduğu bilinmektedir. 1862 yılında mezun olur olmaz, Akademide rektör yardımcısı olarak işe 
başlamış, 1863 yılında Hocası  İlminskiy’nin tavsiyesi üzere Bakalavır (Profesör yardımcılığı) görevine atanmıştır. 
1868’de de ekstraordinatör (ilahiyat doktorası olmayan hoca) olmuş ve Müslüman Karşıtı Misyoner Kürsüsünün iki 
kısmından biri olan Polemika (diğeri Tatar Dili Kısmı) Bölümünde ders vermiştir. Malov, 1875-1892 yılları arasında 
Kazan Özel Misyoner Yurdu kurmuş ve buranın müdürlüğünü de yapmıştır. Kazan İlahiyat Akademisini birçok 
komisyonunda üyelik yapmıştır. 1910 yılında Akademiden emekli olmuştur ve 1918 yılında ölmüştür.
    

---

 
217
Malov aynı zamanda akdeminin rektör yardımcısıdır. Bu arada onun en yakın dostu V. 
Timofeyev de bölümde Tatarca pratik dersleri verecektir.
753
  
Bu arada 1864 yılında Timofeyev ile iyi arkadaş olan Malov, 1864 yılının 
başında küçük bir odada özel bir okul açmış ve Rusça dersler vermek üzere de 
Vitevskiy’i davet etmiştir. Bu yıl içinde birçok ihtidânın olması bu üç arkadaşı yeni 
arayışlara itmiş ve model üzerinde yoğunlaşmalarını  hızlandırmıştır.
754
 Nitekim eğitim 
sisteminin temeli olan Timofeyev’in Nikiforov’da 1864 yılında kurduğu model okul 
böylece ortaya çıkmıştır ve bu okul daha sonra İlminskiy sistemi diye bilinen okulların 
nüvesini teşkil etmiştir.  İlminskiy, 1867 yılında Kazan bölgesinde misyonu yayma 
amacıyla kurulan Kutsal Guriy Kardeşlik Cemiyetinin kurucu üyesi olmuş ve bu 
teşkilatla sistemini bütün İdil boylarına yaymayı başarmıştır. 1872 yılında sistemin 
tamamlayıcısı olan Kazan Öğretmen Seminarisine müdür olmuş ve ölünceye kadar bu 
görevini sürdürmüştür.
 755
 
N. İvanoviç İlminskiy, 27 Aralık 1891 Cuma günü saat 9. 15 te ölmüştür 
756
 ve 
25 yıllık arkadaşı Vitevskiy, onun için şu notu düşmüştür:  “Bizim nihai maksadımız 
gayrı Rusların din ve dil olarak Ruslaşmasıdır. Bu amaç için İlminskiy’nin vasiyet ettiği 
gibi bütün okullarımız Kazan öğretmen seminarisi gibi çalışmalıdır.”
757
 
5.2. İlminskiy Sistemini Doğuran Misyon Süreci  
5.2.1. Kilise ve Papazların Misyon Sürecine Etkisi  
1552 yılında Rusların Kazan’ı istilâsıyla Rus tahakkümü başlamış, zaman 
kaybetmeden hükûmet kiliseyle ortak bir misyon faaliyeti başlatmıştır. Rus devleti yeni 
istilâ edilen toprakların Rus yurdu olabilmesi için hıristiyanlığı temel bir araç görüyor, 
                                                 
753
 Vitevskiy, a.g.m.,  s. 10 
754
 Vitevskiy, a.g.m.,  s. 11 
755
 P. Afanasyev, Şkolı sredi inorodtsev Kazanskogo kraya do İlminskogo”, JMNP, 1913 XLVIII, s. 3; Çiçerina, s. 
16;  Vitevskiy, a. g. m.,  s. 13 
756
 Vitevskiy, a.g.m., s. 3; Çiçerina, a.g.e., s. 15; Afanasyev, a.g.m.,  s. 2;  
757
 Vitevskiy, a.g.m, s. 3; 

---