218
kilisenin bölgedeki çalışmalarına özel önem veriyor, misyon için uygun şartlar
oluşturuyor, tehlike sezdiği anda hıristiyan karşıtı bütün akımları yok ediyordu.
758
Kazan topraklarında işte bu doğrultuda misyonu başlatanlar, Aziz Guriy,
Varsonofiy ve Germogen olmuştur. Aziz Germogen daha sonra Bütün Rusya’nın
başpiskoposu olmuş iyi bir misyoner ve hatiptir. Varsonofiy ise gayrı Rusların dillerini
bilen ve vaazlarını yerel dilde yapabilen bir misyon önderidir. Aziz Guriy ise etkileyici
vaazlarıyla tanınan bir misyoner olmuştur. Aziz German’ın Çuvaşların
hıristiyanlaştırılmasında çok önemli bir yeri vardır. Bu dönemde yani XVI, XVII.
yüzyıllarda vaftiz edilen gayrı Ruslara “Eski Kreşen” denmektedir.
759
XVII. yüzyıla kadar hıristiyanlığın Kazan topraklarında hangi kabileler
arasında ne kadar yayıldığını tespit etmek güçtür. Ancak 1589 yılında Aziz Germogen
Çar Feodor İvanoviç’e Kreşenlerin kiliselere gitmediğini haç taşımayıp çocuklarını
vaftiz ettirmediklerini, eski âdetlerine göre yaşadıklarını, hıristiyanlığın hiçbir âdetini
yapmadıklarını rapor etmiştir, yani hıristiyan olmalarının üzerinden 30 yıl geçmesine
rağmen durum budur.
760
Rus devleti kilisenin misyon faaliyetindeki başarısızlığını görür görmez derhal
müdahale etmiş ve XVII. yüzyıl boyunca yayınladığı emirlerle misyona uygun ortam
hazırlamaya çabalamıştır. Bu doğrultuda ilk kanun 18 Haziran 1593 tarihinde çıkarılmış
ve bu emirle Kreşenler bir boyar emri altında özel bir yere yerleştirilmiş müslümanlarla
irtibatları kesilmiştir.
761
İkinci kanun 1628 yılında çıkarılmış ve bu kanunla Kreşenlerin, Kreşen
olmayanların yanında çalışmaları yasaklanmış ve işçi olan Kreşenlerin serbest
bırakılması emredilmiştir. müslümanlar arasında büyük toprak sahipleri (mirza) vardı ve
yanlarında bunlar birçok gayrı Rus çalıştırmaktaydı ve ülke yönetiminde bu sınıf etkin
bir rol oynuyordu. Kazan hanlığı istilâ edilince bu sınıf tamamen yok edilmiş, önce
mirzalar sonra orta sınıf beyler ve tarhanlar bütün mallarını kaybetmiş ve sıradan
758
M. P. Petrov, “Nikolay İvanoviç İlminskiy i ego prosvetitelneya sistema,” Sbornik Statey, Tsentralnaya
Tipografya, Kazan 1916, s. 5.
759
Mojarovskiy, a. g. e., s. 26-27; Petrov, a. g.m., s. 5-6.
760
Petrov, a. g. m., s. 7
761
Mojarovskiy, a.g.e., s. 42.
219
köylüler Moskova’nın koyduğu vergiler altında perişan olmuştur. Bu devir zaten “kara”
olarak nitelendirilmekteydi.
762
Yine bu yüzyıl içinde 1653 yılında çıkarılan bir emirle
vaftiz olmayı kabul etmeyenlerin topraklarına el konulması emredilmiştir.
763
1653
yılında toprak alıp satma izni sadece Kreşenlere verilirken
764
1654 yılında mirastan pay
sadece Kreşen olanlara özgü kılınmıştır.
765
1681 yılında ise en feci ve acımasız karar
alınmış ve vaftiz olmayı kabul etmeyen köylülerden toprakların alınması emredilmiştir.
Hemen peşinden 1684 yılında vaftiz olanların tümüne toprak verilmiş ve kölelikten azat
edilmiş ve 6 yıl vergiden muaf tutulmuşlardır.
766
Bu emirler neticesinde gayrı Rusların özellikle de Tatarların üst tabakaları statü
ve mülklerini kaybetmemek için vaftiz olmak zorunda kalmış, ancak vaftiz olmaları
sadece isimde kalmış gerçekte müslüman kalmaya devam etmişlerdir.
767
Bu nedenle
Yeni Kreşenlerin hıristiyanlığı devleti hiçbir zaman mutmain etmemiştir ve bu durum
raporlara geçmiştir.
768
Rus devleti bu tutumunu XVIII. yüzyılda da devam ettirmiştir. 1713 yılında
alınan bir kararla 6 ay içinde vaftiz olmayan gayrı Rusların ellerinden mallarının zorla
alınması,
769
1720’deki kararla Kreşenlerin 3 yıl bütün vergilerden muaf tutulması; yine
bu tarihte Başkurt isyanına katılıp esir olanların vaftiz olursa aynı haklara sahip
olması,
770
1722’de Yeni Kreşenlerin askerlik hizmeti ve vergisinden muaf
tutulacakları
771
kararlaştırılmıştır. Nihayet bununla yetinmeyen devlet 1731 yılında Yeni
Kreşenlere özel Sviyajski’de bir idare mekanizması kurmuş, ancak başarısız olunca
762
Prof. S. F. Platonov, Oçerki po istorii smutı v moskovskom gosudarstvı XVI-XVII veka, Moskova 1910, s. 100-101;
Petrov, a.g.m., s. 7-8
763
Mojarovskiy, a.g.e., s. 44; “Beyler, Mirzalar, Tatarlar, Mordvanlar ve Votyaklardan kim vaftiz olmayı kabul
ederse, onların topraklarını almayın.”
764
Mojarovskiy, s. 26-27.
765
Mojarovskiy, s. 31
766
Mojarovskiy, s. 34–36
767
Petrov, s. 8
768
Opisanie Dokumentov i del hraniaşçihsiya v arhive Sviyatiyeşego Prav. Sinoda, 31 cilt, St. Petersburg, 1869–
1916, priloj, XXIX; Kazan Metropoliti III Tihon (1699-1724) 1722 yılında Holiy Sinod’a yazdığı durumu raporla
şöyle ifade etmiştir: “ Alçak ve adiler eskisi gibi adi ve alçak örfleri içinde batıp kalmışlar. Ne kiliseye geldiler ne de
rahipleri evlerine çağırdılar, ibâdetleri yerine getirmediler, ölülerini kiliseye değil dağa ormana gömdüler.”
769
PSZ, V, No 2734
770
PSZ, VII, 4556 ve 4962
771
PSZ, VI, 4048
220
1737’de kapatmak zorunda kalmıştır.
772
1740 yılında tekrar açılan Yeni Kreşen idaresi
bir müdür ve 5 yardımcı tarafından idare edilmiş ve yaklaşık 24 yıl hizmet etmiştir.
773
Yeni Kreşen idaresinin faaliyette bulunduğu dönemde Sviyajsk mıntıkasında
bulunan gayrı Ruslardan toplam 406,792 kişiyi vaftiz etmiştir. Bu rakam Kazan
yeparhiyasına bağlı yaşayan gayrı Rusların büyük bir kısmının zorla vaftiz edildiğini
göstermektedir. Dimitriy Seçenov 1741 yılında Holiy Sinod’a gönderdiği raporda
Kazan topraklarındaki bütün köy ve kasabalıların vaftiz edildiğini bildirmektedir.
774
Bu
başarı Prof. N. Firsov tarafından tamamıyla devletin cebri metoduyla sağlandığı ifade
edilmektedir, zira ona göre o dönemin misyonerleri yerel dilleri bilmediği için eğitim ve
gönüllü olarak vaftize kabiliyetli değillerdir.
775
XVII. yüzyılın ortalarına doğru devletin bu baskı ve adaletsizliği halk arasında
şikâyete dönüşmüş ve 1745 yılanda Çariçe Elizabeth Petrovna’ya şikâyetler ulaşmaya
başlamıştır.
776
Nitekim Pugaçev isyanında köylüler yapılan eziyetlerin karşılığını
kiliseleri ve papazları yakarak almışlarıdır.
777
1764 yılında Yeni Kreşen İdaresi kapatılmış, ancak halk arasında
onarılamayacak yaralar açtığı için asla unutulamamıştır. Devlet yapılan zulmün bir
ayaklanma çıkaracağını sezdiği için bu dönemde misyoner faaliyetlerinden elini çekmiş
ve bölge sessizliğe bürünmüştür. Yeni Kreşen idaresini kapatılınca misyon faaliyeti
yerel idarelere bırakılmıştır. Yerel idarelerin bünyesindeki papazların yetersiz olması
faaliyetlerin durma noktasına gelmesine sebep olmuştur. Nitekim XVII. yüzyılın
sonunda Kazan Arhiyepiskopu Ambvrosiy Pobedenov (1775–1799) Kreşenlerin
hıristiyanlık hakkında hiçbir şey bilmediklerini itiraf ederek eğitim temelli bir misyon
projesine geçişin gerekliliğini savunmuştur.
778
Zaten bu tarihten sonra da yeni arayışlar
başlamış ve XIX. yüzyılda gelişecek olan misyoner eğitim modelinin arayışları
başlamıştır.
772
Petrov, a.g.m., s. 10
773
PSZ, XI, 8236
774
PSZ, XI, 8236
775
N. Firsov, İnorodçeskoe naselenie prijniyago Kazankago tsarstva, Moskova 1901, s. 170
776
S. M. Solovyev , İstoriya Rossiy, XXI, s. 29; Yadrin ve Kurmuş Çuvaşları Çariçeye papaz Neofit Kipriyanov ve
kilise çalışanlarını kendilerine eziyet ettikleri gerekçesiyle şikâyet etmişlerdir.
777
Dıstviya Ninnigorodskoy Gubernskoy Uçenoy Arhivnoy Kommissiy, C. IV, Bölüm III, s. 28; Petkov, s. 12
778
Petkov, 13-14
Dostları ilə paylaş: |