221
5.2.2. Misyonun Kurumsal Eğitim Süreci ve İlminskiy Dönemine Kadar Gelişimi
Kazan hanlığının Ruslar tarafından istilâ edilmesiyle bölgeye kiliseler açılmaya
başlamış ve her kilise bünyesinde de eğitim kurumları olan manastırlar yapılmaya
başlanmıştır. Dağlık alanda Sviyajski ve Çeboksarı, ovada ise Kazan ve
Spasopreobrajenski manastırları bölgenin ilk eğitim kurumlarıdır. Bu okullara
öğrenciler yeni vaftiz olanlardan seçiliyor, öğretmenliklerini de manastırda çalışan keşiş
ve papazlar oluyordu. Okulların programları ve ders içerikleri hakkında günümüze
ulaşan herhangi bilgi ve belge bulunmamaktadır. Ancak genel Rus manastırlarında olan
önce alfabe eğitimi sonra kutsal metinlerin okutulması metodu
geçerlidir, diye
düşünülmektedir.
779
İznoskov, “eğitimin Rus ve Slavca yapıldığını bu nedenle gayrı Rus
çocukların bu okullarda hiçbir şey öğrenemediğini” söylemektedir.
780
XVIII. yüzyıl
başlarında Kazan bölgesindeki gayrı Rusların ancak eğitimle hıristiyanlaştırılabileceği
hemen hemen bütün misyon temsilcileri tarafından bilinmekte ve bu gerçek kabul
edilmektedir.
781
Bu arada dinî eğitimin yaygılaştırılması için de bazı çözümler denenmiş
ve bu doğrultuda 1707 yılında Kazan başpiskoposu III. Tihon arhiyepiskopluk binasında
rahip yetiştirmek için bir okul açmıştır. Okulun 32 öğrencisi 8 öğretmeni
bulunmaktadır,ancak bir yıl sonra 1709 yılında Vali A. M. Aproksin tarafından
ölümlere yol açma ve pis olma gerekçesiyle kapatılmıştır. Başpiskopos Tihon II,
cahilliği yenmek için 1720’de bu okulu tekrar açmış, 1724’te gayrı Rus
halk okul olma
özelliğini kazanmış, en sonunda da seminari olarak hizmet etmiştir.
782
1734 yılında Sviyajski’de gayrı Ruslara özel Kazan benzeri bir okul açılmış ve
öğrenciler bu okula zorla kaydedilmiştir.
783
1740’lı yıllarda yani yeni Kreşen idaresiyle
benzerleri Kazan, Sviyajski, Alabuga ve Çarevokokşayski’de de açılmıştır.
784
779
Petrov, a.g.m., s. 14.
780
İ. A. İznoskov,
Obı obrazavanii inorodtsev i o missi v Kazanskoy eparhii, Kazan 1909, s. 4
781
İznoskov,
a.g.e., s. 4
782
İstoriya Rossiskoy Ierarhiy, Bl. I, s. 425-426; Mojarovskiy,
a.g.e., s. 39-40; Afanasyev, a.g.m., s. 235; “Bu okula
14 öğrenci alınmıştır.”
783
İznoskov,
a.g.e., s. 4; Petrov, a.g.m., s. 15; Afanasyev, a.g.m., s. 236; E. A. Malov, “O Novekreşennoh Şkolah”
Pravaslovnoe Obozronie, sa. 2, Kazan 1868, s. 252; “1732 yılında Kazan yeparhiyasına arhiyepiskop Larion
Rogalevski atanmıştır. 1734’te Holiy Sinod’a verdiği raporda bölgesine 4 okul açılmasını istemiş ve 5 Şubat 1735’te
Kazan’a 4 okul açmıştır. Birincisi Leodorovski manastırına, ikincisi Saray (Alabuga) köyüne üçüncüsü Svilski ve
dördüncüsü de Çarevekokşayski’ye açılmıştır. Ancak tayini çıkması üzerine işini yarım bırakmıştır. Bu
okullar ancak
1750 yılının Ocağında eğitime başlayabilmiştir.”
784
İznoskov,
a.g.e., s. 5; Petrov, a.g.m., s. 16.
222
Bu okullarda çocuklar, keşiş olabilmek için Slavca, Latince ve Rusça
öğrenmek ve metinleri okumak durumundadır. Eğitimin sonucu,
devleti büyük bir hayal
kırıklığına düşürmüştür. Belirlenen sürede öğrenciler olumlu bir ilerleme gösterememiş,
daha kötüsü çocukların başarısızlığı öğretmenler tarafından gayrı Rusların geri
zekâlılığına bağlanmıştır.
785
1750 yılında dört olan okul sayısı, yeterli öğretmen
bulamama sıkıntısıyla 1755 Kazan Kaban gölü sahilinde bir binaya taşınmış ve bire
düşürülmüştür. Ancak Piskopos Luk Konaşeviç’in tayini üzerine bu tek okul da başarılı
bir eğitim yapamamış ve nihayet 1864 yılında Holiy Sinod Yeni Kreşen okulları
meselesini tartışmış ve başarısızlığına hükmederek kapatmıştır.
786
Böylece Kraliçe II. Katerina’nın isteği dışında da olsa Holiy Sinod’un bu
okulları kapatması neticesinde XVIII. yüzyılın sonlarında bölgede açık Kreşen gayrı
Rus okulu bulunmamaktadır. Bu tarihlerde dinî eğitim yerel yönetimlere
bırakılmıştır.
787
Bu proje Kreşenler için kendi çocuklarından papaz yetiştirmeyi amaçlamıştı,
ancak yerel dilde yapılacak eğitime yeterli derece ne kaynak ne de eleman ayrılabilmiş,
yapılan Rusça eğitimin de öğrencilere hiçbir katkısı olamamıştır. Bu eğitim neticesinde
kiliselerde hizmet edecek yardımcı elemanlar yetiştirilebilmiştir.
788
Malov ise misyon amaçlı kurulan bu okulların amacını gerçekleştirememesini
okulda verilen bilgi ve metodolojinin misyoner karakterini taşımamasına bağlamakta ve
alımında cebri yöntemin olumsuzlukları üzerinde durmaktadır.
789
Yeni Kreşen okullarının kapanması üzerine 1800 yılının başlarında
bölgede
mahalle kiliselerinde hizmet edecek ara eleman yetiştirmek için Kazan İlâhiyat
Akademisinin bünyesinde Aleksandr Trayanski rehberliğinde bir Tatar sınıfı açılmıştır.
Yine bu yıllarda Kazan Piskoposu Ambvrosiy Pratosov, Kazan İlâhiyat Akademisinde
Çuvaş, Çeremiş dillerinde eğitim verecek bölümler açmak istese de bunu
785
S. V. Çiçerina
, Kak naçalıs dılo prosvişeniya vatoçnih inorodsev, St.
Petersburg, 1907, s. 2; Petrov, a.g.m., s. 17.
786
Petrov, a.g.m., s. 17; İznoskov,
a.g.e., s. 9–10; “Luka Koneşeviç episkop Kazanskiy”,
Provaslavnıy Sobesednik
Dekyabr 1858, s. 473–474.
787
İznoskov,
a.g.e., s. 10-13; Petrov, s. 17; Afanasyev, a.g.m., s. 238; “Afanasyev bu okulların 1797 yılına kadar
Holiy Sinod emri olmasına rağmen az da olsa eğitime devam etmiştir.” demektedir.
788
Afanasyev, a.g.m.,, s. 239-40.
789
Malov, “O novokreşenskoy kantorı” s. 194, 372–73.