T. C. Uludağ ÜNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji anabiLİm dali
Yüklə 5,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
29 Mimari olarak tasarlanarak inşa edilen bilinen en eski deniz feneri M.Ö. 280 civarına tarihlenen İskenderiye deniz feneridir. Mermer ve kumtaşından yapılmıştır 126 . M.Ö. 7. yüzyılda Sigeon’da (Kumkale/Çanakkale) yapıldığı varsayılan bir fenerden daha söz edilse de bu fener ile ilgili bir bilgiye ulaşılamamıştır 127 . Her kıyı yerleşmesinde deniz fenerine rastlanmaz. Yani liman kompleksinin olmazsa olmazlarından değillerdir. Askerler veya köleler ilk deniz feneri bekçileridir. Bu kimseler, fenerin üzerideki devasa kazanlarda büyük bir ateş yakarak gece seyir eden gemicilere yollarını bulmalarında yardımcı olurlardı 128 . Şekil olarak tam bir şekil vermemiz mümkün değildir. Şehrin zenginliği ile bağlantılı olarak inşa edilmiş yapılar olduğundan dolayı şekilleri de kentten kente değişiklilik göstermektedir. Fakat bilinen örnekler ışığında 3 başlık altında toplamak mümkündür. a) Sütun Şeklinde Olanlar: Bu tipe örnek olarak Praeneste mozaiğinde 129 görülen yapı sayılabilir (Resim 14). Denizden görülebilecek önemli bir noktada dikilmiş bir sütunun üzerinde ateşin yakılması ile yapılmış fenerlerdir. Tam anlamı ile bir mimari öğe olarak fener inşa etmekten daha masrafsız ve basittirler b) Kule Şeklinde Olanlar: Bu tip fenerler maliyetleri çok yüksek yapılardır. Çok değişik coğrafi bölgelerde gözlemlenmektedirler. Küçük Asya’da Patara 130 , Doğu Akdeniz’de İskenderiye, Kuzey Afrika’da Leptis Magna, İspanya’da Corunna bunlara örnek sayılabilir. Yapım tekniği hakkında ele geçen tasvirlerinden bilgi sahibi oluyoruz. Bu tip fenerler mozaiklerde ve kabartmada en yaygın betimlendirilen fenerlerdir. Portus’ta bulunan bir lahit üzerindeki fener tasviri (Resim 15), Portus’ta 126 Clayton, Peter A. – Price J. Martin, Antik Dünyanın Yedi Harikası, çev. Betül Avunç, İstanbul, 2000, s. 142. 127 http://tr.wikipedia.org/wiki/Deniz_feneri (Kasım 2007). 128 Jones, Ray, The Lighthouse Encyclopedia: The Definitive Reference, Guilford, 2004, s. 3. 129 Marucchi, Orazio, “Nuovi studi sul Tempio della Fortuna in Preneste e sopra i suoi musaici”, BCom 32, 1904, ss.233–283, pl. VI-VII. 130 http://www.pataraexcavations.com/Fener.html (Aralık 2007). 30 bulunan kabartma üzerindeki betimleme (Resim 16), Ostia’daki mozaik üzerindeki fener tasviri (Resim 17) ve Venedik’te bulunan St. Mark mozaiği üzerindeki İskenderiye fenerinin tasviri (Resim 18) bize şekilleri hakkında bilgi vermektedirler. Ayrıca birçok yerde karşılaştığımız İskenderiye fenerinin tasvirleri de fenerleri anlamamızı sağlamıştır. Yapım tekniği olarak üç veya dört katlı, birbirini anımsatan yapılardır (Resim 19). Bu sebepten dünyanın 7 harikasından biri olarak karşımıza çıkan İskenderiye fenerinin tanımlaması hepsini anlamak için yeterli görünmektedir. İskenderiye feneri, 3 parçadan meydana gelmektedir. En altta yukarı doğru daralan kare bir yapısı, onun üzerinde sekizgen planlı bir kat ve en yukarıdaki üçüncü bölüm ise fenerin bulunduğu 7 metre yüksekliğinde bir Poseidon heykeli bulunmaktadır 131 . Işığın, kaidede yakılan büyük bir ateşten sağlandığına ve yapının tepesinde bulunan aynalarla yansıtıldığına tüm antik yazarlar katılıyordu 132 . c) Heykel Şeklinde Olanlar: Bunlar devasa heykellerdir ve ateş yanları mangal gibi delinmiş başın üzerindeki tacın içinde yanmaktadır. Bu tip deniz fenerlerine örnek olarak Porto Raphti’deki 133 örnek verilebilir (Resim 20). Ayrıca bu heykeller gece deniz feneri görevi görmelerinin yanı sıra beyaz mermerleri sayesinde gündüz de birer uyarıcı özelliğindedirler. Son yıllarda Anadolu’nun güney kıyılarında bulunan Patara antik kentinde de bir adet deniz feneri bulunmuştur (Resim 21) 134 . Bu yapı gerekli araştırmalarını tamamlayıp bilim dünyasına kazandırılacağı günü beklemektedir. 5.3- BAĞLAMA YERİ Limanların bünyesinde tüm gemilerin bağlanması için gerekli olan bir bağlama yeri olmalıdır. En basit şekli ile bağlama yerleri ortası delinmiş köşeli taşlardır (Resim 22). Bazı yerlerde bunların yerine iskele babaları şeklinde olanları da bulunabilir (Resim 23). Bunlar tek tek bulunabildikleri gibi bir arada da bulunabilirler. Hem 131 Haag, Michael, Alexandria, Egypt, 1993, ss. 22-23. 132 Clayton - Price, a.g.e,. s. 143. 133 Vermeule, Cornelius C., “The Colossus of Porto Raphti in Attica”, Hesperia 31, ss. 62-81, s. 76-77. 134 ( http://www.pataraexcavations.com/Fener.html ) (Aralık 2007). 31 bağlama taşları hem de iskele babaları şekil olarak çok farklılık göstermektedirler. İskele babalarının bazıları silindirik, bazıları kare tabanlı silindirik şekilde yapılmışlardır. Bağlama taşları bazen yatay olabildiği gibi bazen de dikey olarak kullanılmışlardır. Knidos antik kentinim iç limanını sınırlayan surların içinde bu tarzda bağlama deliği örneğine rastlamaktayız (Resim 24). Birçoğu rıhtımın yatay en alçak yerlerine konulurken bazıları yüksekte arka duvara konulmuşlardır. Sade dört köşe blok taşlardan yapılmasının yanında aslan başı şeklinde süslenerek yapılan formları da gözlemlenmektedir (Resim 25). Bağlama taşları, dörtgen taşlardan yapılmasının yanı sıra günümüzde iskelelerde mevcut olan bağlama demirlerine benzeyen formları da vardır. Fakat bunlar çok az sayıda ve daha çok eyaletlerde ele geçmiştir. Bu demirden yapılmış olan bağlama halkaları, taştan yapılan örneklere göre daha kolay ve ucuz olması nedeni ile daha çok küçük limanlarda kullanıldığı tahmin edilmektedir 135 . 5.4- GEMİ BARINAKLARI Askeri gemilerin barındıkları, barış zamanında korundukları yapılardır. Ayrıca kış aylarında seyir yapılamadığı zamanlarda gemilerin küçük tamirat ve bakımlarının yapıldığı binalardır. Genel özelliklerine bakar isek bu yapılar bir triremenin (3 sıra kürekli savaş gemisi) sığabileceği uzunlukta, suya doğru eğimli olarak inşa edilmişlerdir (Çizim 6). Yapılan araştırmalar sonucunda Helen topraklarında birçok yerde bu barınaklara rastlanmıştır. Sounion Burnu, Oeniadae (Yunanistan), Apollonia’da (Cyrenaica), Pyrrha (Lesbos), Rhodos ve Girit’te parça parça olsa da gemi barınaklarına rastlanmıştır. Pire kentinde bulunan ve M.Ö. 4. yüzyıl içlerine tarihlenen örnekleri, $1.000.000 tahmini fiyatıyla ne kadar pahalı yapılar olduğunu gözler önüne sermektedir 136 . Pire antik kentinin Zea (Paşalimanı) limanında yapılan kazılarda çıkan sonuçlar bu yapıların şekilleri bakımından bilgi sahibi olmamızı sağlamaktadır. Burada görünüşe göre 4 veya 8 sıra baraka olarak düzenlenmiş, her gemi tezgâhı birbirinden sıralı sütunlar yardımı ile ayrılmıştır. İki barınak tek çatı ile korunmuştur(Çizim 7) 137 . 135 Williams, Paula F. de Coetlogon, “Roman Harbours”, IJNA 5.1,1976, ss. 73-79, s. 76. 136 Shaw, Joseph W., “Greek and Roman Harbourworks”, A History of Seafaring Based on Underwater Archaeology, ed. G. F. Bass, New York, 1972, ss. 87-112, s. 92. 137 Shaw, a.g.e., s. 92. Yüklə 5,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|