38
Myndos antik kenti limanı ile ilgili bizim öngörümüz iki
bölümlü tek bir limana
sahip olduğudur. Buradan yola çıkarak Myndos limanının en iç kısmında bulunan yerin
askeri amaçlı kullanıldığı savını ortaya atabiliriz. Fakat bu durumda deniz kentlerinin
liman etrafında yelpaze şeklinde ortaya çıktığı düşünüldüğünde bir çıkmaz ile
karşılaşılmaktadır
147
. Bugüne kadar kent üzerine yapılan tüm çizimlerde gözlemlenen
yapılar limanın kuzey yönünde yerleştirilmiştir (Çizim 11, Çizim 12, Çizim 13).
Akarca’nın bahsettiği gibi ticari limanın, şehrinin yapısı ve kentin yapılaşması göz
önünde tutulduğunda şehrin merkezine yakın, en iç kısımda olması daha muhtemel
gözükmektedir.
Herodotos’un eserinden başka bir kaynakta Myndos’un
donanma gücü ile ilgili
herhangi bir bilgi geçmemesinden dolayı çok önemli bir deniz gücüne sahiptir dememiz
yanlış olacaktır. Kartaca gibi büyük bir donanmaya sahip olmamasından ötürü Kartaca
gibi tek limanın belirli bir bölümünün ticari limandan ayrılması amacı ile bölümlenmesi
şeklini burada beklemek hata olmalıdır. Bu sebeple liman etrafında
gözlemleyebildiğimiz yapıları göz önünde tutarsak Myndos kenti limanında, askeri
amaçlı olarak kullanılmış alan, liman havzasının en iç kısmının batı kıyılarında
olmalıdır (Resim 27). Bu kıyılarda sualtında yaptığımız araştırmalar neticesinde
herhangi bir yapı ile karşılaşılmamıştır. Bunun da en
büyük nedeni antik dönemden
günümüze liman içinde meydana gelen dolmadır. Batı kıyılarında derinlik 2-5 metre
arasında değişmektedir. Kıyıdan yaklaşık olarak 5 metre sonra birden derinleşmektedir
ve dip zemini tamamen kum ile kaplanmıştır. Tamamen tahmini olarak düşündüğümüz
bu konumlandırma çalışması limanın geneli göz önünde tutularak yapılmıştır.
Yine kentin genel planı göz önünde tutularak diğer alanlar limanda ticari amaçlı
kullanılmıştır. Limanın rıhtımı hakkında bilgi verebilecek herhangi bir buluntumuz
bulunmamasına karşın kentin yapılarının dağılışı ışığında rıhtım yapısını liman
havzasının kuzey ve batı kıyı şeridinde beklemek olasıdır (Resim 28). Eğer lokalizasyon
çalışmalarımız yerinde ise bile rıhtım yapısının özellikle batı kıyılardaki yoğun
yapılaşmaya kurban gitmesi muhtemeldir. Ve ne yazık ki sualtında herhangi bir sualtı
kazısı yapılmadan görülmesi olası değildir.
147
Akarca Aşkıdil, Şehir ve Savunması,
Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1998, s. 26.
39
Limanın geneline baktığımızda etrafındaki yapılarla beraber en erken
Klasik
dönemde kullanım gördüğü gözlemlenmektedir. Tüm şehri çevreleyen klasik dönem
surları ana kara ile Tavşan Adası arasında sualtında da gözlemlenmektedir (Resim 29).
Bu surlar liman için dalgakıran görevi görmektedir.
Erken tunç devrinde liman havzasının batı kısmında kalan Kocadağ üzerinde bir
yerleşim olduğu bilinmektedir (Resim 30)
148
. Bir yarımadanın üzerinde kurulmuş olan
yerleşim bu kadar deniz ile iç içe iken denizden uzak durduklarını düşünemeyiz. Bu
sebeple her liman kentinde olması gereken bir limana sahip olması gerekmektedir.
Kacadağ etrafında yapılan sualtı araştırmaları sonucunda bu yarım ada etrafında liman
olarak kullanılabilecek bir koy bulunmaması sebebi ile bu yerleşimin limanını da Klasik
dönem limanının altında varsaymak doğru olacaktır. Mevcut limanın Bizans döneminde
de limanın aktif olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Hemen liman girişinde ortaya
çıkarılan Ayazma ve Tavşan Adası ile anakara arasında kalan Helenistik sura ek olarak
Bizans döneminde yapıldığı aşikâr olan mendirek yapısı bu döneme ait önemli liman
yapılarıdır. Özellikle Bizans mendireğinin hemen arka kısmında kalan yapının
temelleri
ile limanın en iç kısmında bulunan ve yöre halkı tarafından da Pir-i Reis Çeşmesi olarak
adlandırılan yapı bölgede Geç Osmanlı döneminde limanın kullanıldığına işaret
etmektedir.
148
Şahin, Mustafa, “Myndos 2004 yılı Yüzey Araştırması”,
Araştırma Sonuçları Toplantısı, Toplantıya
Sunulan Bildiriler 23.1, 2006, ss. 171-184.
40
8- MYNDOS LİMANINDA BULUNAN YAPILAR
Myndos antik kentinde kazılar resmen 2005 yılında başlamıştır. Bu kısa zaman
içinde ancak 2 kazı döneminde çalışma yapılma fırsatı bulunmuş, çalışılan
dönemler
içinde de liman ile ilgili sadece bir yapının kazısına başlanmıştır. Bu başlık altında
yoğun olarak Myndos limanında gözlemlenebilen yapılardan bahsedeceğiz. Fakat her ne
kadar kentin limanını incelesek te diğer şehir yapılarını göz ardı etmemiz mümkün
değildir. Bu sebepten kentte bulunan ve şimdi görülememesine rağmen daha önceki
kaynaklarda sözü edilen yapılar da yaptığımız çizime işlenmiştir ve limanın
işlevselliğini anlamamıza büyük oranda yardım edecektir (Çizim 13).
Günümüzde liman ile ilgili olduğunu düşündüğümüz yaklaşık 10 adet yapı
karadan gözlenebilmektedir (Resim 31). Fakat bu yapılardan ancak 2 tanesi hakkında
fikir sahibi olunabilmekte, diğerleri çok büyük oranda tahribat görmesinden dolayı
sadece yapıların nerede olduğu ve boyutları hakkında bilgi verilerek işlevleri hakkında
yorum yapabilmekteyiz.
8.1- MENDİREK
Liman yapıları içinde en rahat gözlemlenebilen liman yapısı mendirektir. Limanı
dış etkilerden korumak amacıyla yapılmış olan bu yapı üzerinde gözlenen kule yapısı ile
dalgakırandan farklı olarak mendirek olarak adlandırılmıştır. Günümüzde su seviyesinin
yaklaşık olarak 50 cm. altında kalmıştır. Tavşan Adası’nın karşısında
Myndos liman
girişinin doğu kısmında yer almaktadır (Resim 31). Yaklaşık 9.50 x 40 metre
uzunluğunda olan mendireğin yapım şekli ile ilgili ayrıntılı bir bilgiye sahip değiliz.
Fakat tam uç kısmında yaklaşık 7.50 metre ölçülerinde, kesme taşlardan yapılmış olan
kare planlı bir adet kule bulunmaktadır (Resim 32). Mendirek dolgu zemin üzerine
kesme taşlardan inşa edilmiştir (Resim 33). Taşlar kenetler yardımı ile birbirine
bağlanmıştır. İleride yapılacak olan çalışmalarla tam anlamı ile ölçekli çizimi yapılarak
yapılış şekli hakkında bilgi sahibi olunabilinecek bir yapı görünümündedir.
8.2- PLATFORM YAPISI
Limanın girişinde tam olarak mendireğin karşısında Tavşan Adası’nın liman
girişi kısmında ana kayaya şekil verilerek oluşturulmuş düz bir platform yapısıdır
(Resim 34). Yaklaşık olarak 7 x 6.50 m. ölçülerinde kareye yakın formlu bir yapıdır.