T ə r ə f d a ş L i q va s I t ə s I l ə t ə h L ü k ə s I z L i k
Yüklə 373,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
9 9 Avro-Atlantika Tərəfdaşlıq Şurası Avro-Atlantika Tərəfdaşlıq Şurası (AATŞ) NATO ölkələri və Tərəfdaş-dövlətləri birləşdirir. Hal- hazırda ona 46 ölkə daxildir. O, siyasət və təhlükəsizlik məsələləri üzrə daim dialoq və məsləhətləşmələrin aparıldığı çoxtərəfl i forumdur. O, həmçinin NATO ilə Sülh Naminə Tərəfdaşlıqda iştirak edən ölkələr arasında ayrı- ayrı ikitərəfl i əlaqələrin siyasi əsası kimi çıxış edir. AATŞ yaradılması haqda 1997-ci ildə qəbul olunmuş qərar Şimali Atlantika Əməkdaşlığı Şurasının nailiyyətləri əsasında irəliləmək üzrə səylərin inikası oldu. Bu məqsədlə Tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi və onun əməliyyatlar üzrə rolunun artırılması üçün Məsləhətçi Təhlükəsizlik Strukturu yaradıldı. O, NATO-nun Tərəfdaş-dövlətlərlə «Sülh Naminə Tərəfdaşlıq» (SNT) Proqramı çərçivəsində hərtərəfl i əlaqələrinə daha çox müvafi q idi. Bu, həmçinin 1996-cı ildə on dörd Tərəfdaş-dövlətin hərbi qulluqçularının NATO hərbi qulluqçuları ilə birgə hərbi xidmətdə olmaq üçün göndərildiyi Bosniya və Herseqovinada sülhyaratma əməliyyatı ilə əlaqədar yerinə yetirildi. Bu qərar paralel olaraq görülmüş və Tərəfdaşlığın fəaliyyət növlərinin bütün spektri üzrə qərarların qəbul edilməsi və planlaşdırılmasında Tərəfdaş-dövlətlərin iştirakının genişləndirilməsinə, Sülh Naminə Tərəfdaşlığın rolunun artırılmasına yönəlmiş tədbirləri tamamladı. AATŞ-nın yaradılması həmçinin Tərəfdaşlığın əvvəlcə keçmiş Varşava Müqaviləsi ölkələrini onda iştirak etməyə cəlb etmək üçün nəzərdə tutulmuş bu struktura qoşulmamış Qərbi Avropa ölkələri üçün açıq etdi. Siyasət və təhlükəsizliyin cari məsələləri üzrə qısamüddətli məsləhətləşmələrə əlavə olaraq AATŞ-da geniş sahə diapazonunda uzunmüddətli məsləhətləşmələr və əməkdaşlıq aparılır. Onlara böhran tənzimlənməsi və sülhə yardım üzrə əməliyyatların bütün məsələləri; regional məsələlər, silahlara nəzarət və kütləvi qırğın silahının yayılması ilə bağlı məsələlər; beynəlxalq terrorizm; müdafi əni planlaşdırma, büdcənin formalaşdırılması, siyasəti və strategiyası kimi məsələləri; mülki-fövqəladə planlaşdırma və fövqəladə vəziyyətlərin qarşısının alınması; hərbi-texniki əməkdaşlıq; nüvə təhlükəsizliyi; hava nəqliyyatı hərəkəti sahəsində hərbi-mülki əlaqələndirmə; elmi əməkdaşlıq məsələləri daxildir. AATŞ-da fəaliyyət müxtəlif variantların geniş diapazonunda təşkil oluna bilər ki, bu da müzakirə mövzusundan asılı olaraq NATO üzrə bütün Müttəfi q və Tərəfdaşlar arasında görüşlər keçirməyə və ya tərkibcə məhdudlaşdırılmamış, sayca az olan qruplarda işləməyə imkan verir. Bu cür fəaliyyətin çevik xarakteri onun uğurlu olmasının rəhnidir. Tərəfdaş-dövlətlərin əksəriyyəti NATO-nun Brüsseldə yerləşən mənzil-qərargahında öz diplomatik missiyalarını açıb ki, bu da müntəzəm əlaqələri asanlaşdırır və hər dəfə buna ehtiyac yarandıqda, məsləhətləşmələr keçirməyə imkan verir. AATŞ-nın sessiyaları hər ay səfi rlər səviyyəsində, hər il isə xarici işlər nazirləri, müdafi ə nazirləri və baş qərargah rəisləri səviyyəsində, həmçinin bəzən ən yüksək səviyyədə keçirilir. 2005-ci ildən etibarən yeni yüksək səviyyəli AATŞ Təhlükəsizlik Forumu işinə başlayacaq və mühüm təhlükəsizlik məsələlərini müzakirə etmək və NATO və Tərəfdaş-dövlətlərin birgə səyləri çərçivəsində onların optimal həll yollarını müzakirə etmək məqsədilə onun iclasları hər il keçiriləcəkdir. > Avro-Atlantik Tərəfdaşlıq Şurasının görüşlərinə Baş Katibi tərəfi ndən sədrlik edilir. rəisləri səv k səviyyə yüksək səviyyə başlayacaq üzakirə etmək qərargah n yüksə ən etibarən ye Forumu işi zlik məsələlərin ddaş-dövlət al həll yolla ə onun iclasları əri çərçiv müzakir ər il keçiriləcə r
10 Sülh Naminə Tərəfdaşlıq «Sülh Naminə Tərəfdaşlıq» (SNT) Proqramı əməli əməkdaşlıq və Şimali Atlantika Şurasının istinad etdiyi demokratik prinsiplərə sadiqliyə əsaslanır. O, sabitliyin möhkəmləndirilməsi, sülh üçün təhlükənin azalması və təhlükəsizlik sahəsində NATO ilə ayrı-ayrı Tərəfdaş- dövlətlər, həmçinin Tərəfdaş-dövlətlər arasında möhkəm əlaqələrin yaradılmasını qarşısına məqsəd qoyur. SNT Proqramının mahiyyəti ayrı-ayrı Tərəfdaş- dövlətlər və NATO arasında onların hər birinin konkret tələbatlarının nəzərə alınması ilə fərdi əsaslar üzərində formalaşdırılan Tərəfdaşlıqdan ibarətdir. O, birgə, iştirakçı-ölkə hökumətinin seçdiyi sürət və səviyyədə həyata keçirilir. Sülh Naminə Tərəfdaşlıq çərçivəsində SNT Proqramının vəzifə və məqsədlərini həyata keçirmək və onun ideyalarını əməli fəaliyyətə çevirmək imkanı verən müxtəlif vasitələr dəsti hazırlanıb. Bu cür vasitə və təşəbbüslər aşağıda nəzərdən keçirilib. Onlar ikitərəfl i və çoxtərəfl i fəaliyyətin əsasını təşkil edir və Tərəfdaşlara səmərəlilik və şəffafl ıq prinsipləri üzərində qurulmuş və Tərəfdaşların NATO-nun fəaliyyətində iştirakının dəstəklənməsinə yönəlmiş proqramlarda iştirak etmək imkanı verir. «Sülh Naminə Tərəfdaşlıq» Proqramının rəsmi əsasını hər bir Tərəfdaş-dövlətin konkret vəzifələrinin göstərildiyi Çərçivə Sənədi təşkil edir. Bütün Tərəfdaşlar öz üzərinə bir sıra genişmiqyaslı siyasi öhdəlik götürür – demokratik cəmiyyətin əsaslarını qorumaq; beynəlxalq hüquq prinsiplərini dəstəkləmək; BMT-nin Nizamnaməsi, Umumi İnsan Haqları Deklarasiyası, Helsinki Yekun Aktı və tərksilah və silahlanma üzərində nəzarət haqqında sazişlər üzrə öhdəlikləri yerinə yetirmək; başqa dövlətlərə qarşı qüvvə tətbiq etməklə hədələməkdən və ya onu tətbiq etməkdən imtina etmək; mövcud sərhədləri gözləmək; mübahisələri sülh yolu ilə həll etmək. Eyni zamanda, silahlı qüvvələr üzərində demokratik nəzarət tətbiq etmək məqsədi ilə milli hərbi planlaşdırma və hərbi büdcənin formalaşdırılması sahəsində şəffafl ığın artırılması, həmçinin NATO ilə sülhyaratma və humanitar əməliyyatlarda birgə fəaliyyət göstərmək üçün qüvvə və vasitələr yaratmaq üzrə konkret öhdəliklər götürülür. Çərçivə sənədi həm də NATO üzrə Müttəfi qlərin öz ərazi bütövlüyünə, siyasi müstəqilliyinə və ya təhlükəsizliyinə bilavasitə təhlükə görən hər bir Tərəfdaş-dövlətlə məsləhətləşmələr aparmaq öhdəliyini təsbit edir – bu, məsələn, Albaniya və keçmiş Yuqoslaviya Respublikası Makedoniyanın* Kosovo böhranı zamanı istifadə etdikləri mexanizmdir. Tərəfdaş-dövlətlər öz məqsəd və imkanlarından asılı olaraq ayrı-ayrı fəaliyyət növlərini seçirlər. Onlar həmin fəaliyyət növlərini Təqdimat Sənədində NATO üzrə Müttəfi qlərə təqdim edirlər. Bundan sonra birlikdə Fərdi Tərəfdaşlıq Proqramı hazırlanır və NATO ilə konkret Tərəfdaş-dövlət tərəfi ndən təsdiq edilir. Bu cür ikiillik proqramların fəaliyyət növlərinin geniş «menyu»su əsasında hər bir ölkənin konkret maraqları və tələbatına müvafi q surətdə hazırlanır. Bu cür əməkdaşlıqda əsas diqqət, o cümlədən, müdafi ə fəaliyyəti, hərbi islahatlar və hərbi islahatların nəticələrinin ləğv edilməsi ilə bağlı məsələlərə yetirilir. Lakin bu zaman o, demək olar ki, hərbi siyasət və planlaşdırma, hərbi-mülki əlaqələr, təhsil və təlim hazırlığı, hava hücumundan müdafi ə, informasiya və rabitə sistemləri, böhran tənzimlənməsi və fövqəladə mülki planlaşdırma da daxil olmaqla, NATO-nun bütün fəaliyyət sahələrinə toxunur. 1999-cu ilin aprelində Vaşinqtonda keçirilmiş Zirvə görüşündə mühüm təşəbbüslər irəli sürüldü. Onlar Sülh Naminə Tərəfdaşlığın əməliyyat səmtləşməsinin və Tərəfdaş-dövlətlərin SNT çərçivəsində qərarların qəbulu və planlaşdırmada iştirakının qüvvətləndirilməsinə yönəlib. Bunlara «Əməliyyat > Xorvatiya Sülh Naminə Tərəfdaşlıq Çərçivə Sənədini 2000-ci ilin may ayında imzalayır. 10
Yüklə 373,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|