T. Q. MƏLİkov müŞAHİDƏ NƏTİCƏLƏRİNİn riyazi araşdirilmasi

---

 
1
T.Q.MƏLİKOV 
 
 
 
 
MÜŞAHİDƏ NƏTİCƏLƏRİNİN RİYAZİ 
ARAŞDIRILMASI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
BAKI - ELM - 2006 
 

---

 
2
Elmi   redaktor:  ADNA-nın «KT   və  proqramlaşdırma»  
kafedrasının  dosenti, t.e.n., G.S.Həsənov 
 
 
 
Rəyçi:  AMEA-nın müxbir üzvü., g.m.e.d. Xeyirov M.B. 
            AMEA-nın müxbir üzvü., g.m.e.d. Kərimov K.M.  
            Kaspian Geofizical MMMM, t.e.n.,dos.  Butayev E.N. 
 
 
İSBN 5-8066-3940-6 
T.Q.Məlikov.  Müşahidə nəticələrinin riyazi araşdırılması. 
-Bakı, «Elm», 2006. 308 səh.    
 
 
Texniki universitet tələbələri, magistr və aspirantları, həmçinin elmi-
tədqiqat institutları əməkdaşları üçün nəzərdə tutulmuşdur 
 
 
 
M
06
)
07
(
655
162010000
−
qrifli nəşr 
 
 
 
© Elm, 2006 
© T.Q.Məlikov 2006 
  

---

 
3
MÜNDƏRİCAT 
 
 
MÜƏLLİFDƏN.........................................................................10 
REDAKTORDAN.....................................................................12 
GİRİŞ.........................................................................................14 
1.1 .Təqribi ədədlər xətasının qiymətləndirilməsi.....................16 
1.1.1.Təqribi ədədlər. Mütləq və nisbi xətalar...........................17 
L1.2. Cəmin xətası.....................................................................23 
1.1.3. Fərqin xətası.....................................................................24 
1.1.4.Hasilin xətası.....................................................................26 
l.l.S.Qismətin xətası...................................................................28 
1.1.6.Qüvvətin nisbi xətası........................................................29 
1.1.7.Kökün nisbi xətası............................................................29 
l.l.S.Xətanı dəqiq nəzərə almayan hesablamalar.......................30 
L2.Ölçmə xətalarının növləri.....................................................32 
1.2.1.Sistematik xətalar..............................................................32 
1.2.2.Təsadüfi xətalar.................................................................33 
1.2.3.Subyektiv xətalar..............................................................34 
1.2.4.Kobud xətalar...................................................................35 
1.2.5.Xətaların qiymətləndirmə üsulları….........…...................36 
2. FUNKSİYALARIN QİYMƏTLƏRİNİN 
HESABLAMA ÜSULLARI......................................................40 
2.1.Çoxhədlilərin qiymətlərinin hesablanması. 
Horner üsulu..............................................................................40 
2.2. Ümumiləşmiş Horner sxemi...............................................45 
  
  

---

 
4
 
2.3.Analitik funksiyaların qiymətlərinin hesablanması.............48 
2.4.Loqarifmik funksiyarın qiymətlərinin hesablanması...........50 
2.5.Triqonometrik funksiyaların qiymətlərinin 
hesablanması..............................................................................53 
2.6.Hiperbolik funksiyaların qiymətlərinin hesablanması.........57 
2.2. Cəbri və qeyri cəbri (Transendent) tənliklərin 
təqribi həlli…………………………………………………….59 
2.2.1. Tənliklərin köklərinin ayrılışı…………………………59 
2.2.2. Tənliklərin qrafiki həlli………………………………..62 
2.2.3. Yarıya bölmə üsulu……………………………………63 
2.2.4. Mütənasib hissələr üsulu (vətərlər üsulu)………….….65 
2.2.5.  Nyüton üsulu (toxunanlar üsulu)…………………..…..69 
2.2.6.  İtepesiya üsulu (ardıcıl yaxınlaşma üsulu)…………….72 
2.2.7. Xətti tənliklər sisteminin İterasiya üsulu. 
Zeydel üsulu ilə həlli..................................................................76 
2.2.8. Xətti tənliklər sisteminin tərs matrisa  
vasitəsilə həlli …………………………………………………76 
2.2.9. İterasiya üsulu……………………………………..……79 
2.2.10. Zeydel üsulu……………………………………..….....83 
3.FUNKSİYANIN YAXINLAŞMASI 
MƏSƏLƏSİ…………………………………………………...86 
3.1. Funksiyanın interpolyasiyası …………………………87 
3.2. 
Triqonometritk polinomlar vasitəsilə  
periodik funksiyaların interpolyasiyası………………….……92 
 
  

---

 
5
3.3. Funksiyanın nöqtəvi kvadratik aproksimasimasiyası…98 
3.4. Parçada 
funksiyanın inteqral kvadratik    
aproksimasiyası…...………………………………………….102 
3.5. 
Parçada ortoqonal funksiyalar sistemi……………….104 
3.6. 
Harmonik analiz haqqında anlayış…………………...105 
4.        EMPİRİK DÜSTURLAR………………..…………...113 
4.1.     Xətti asılılıq...................................................................116 
4.2. Eyniləşdirmə üsulu…………………………………...117 
4.3. Kvadratik 
(parabolik) 
asılılıq………………………...121 
4.4. Empirik 
düsturların parametrlərinin təyini…………..123 
4.5. Seçmə nöqtələr üsulu ………………………………..124 
4.6. Orta 
qiymət üsulu…………………………………….126 
4.7. 
Ən kiçik kvadratlar üsulu…………………………….129 
4.8. 
İki parametrdən asılı olan empirik  
düsturların seçilməsi üçün bəzi mülahizələr…………………133 
4.9. 
Üç parametrli empirik düsturlar……………………...140 
5.  FUNKSİYANIN TƏQRİBİ DİFFERENSİALLANMASI  
VƏ İNTEQRALLANMASI ………………………………..147 
5.1. Funksiyanın təqribi differensillanması……………….147 
5.1.1.  Nyütonun interpolyasiya düsturuna əsaslanan  
təqribi differensillama……………………………………….149 
5.1.2. Stirlinq düsturu əsasında təqribi differensillama 
düsturları…………………………………………………….151 
5.1.3. Funksiyanın bərabər tərəflərdəki qiymətlərində,  
ədədi differensiallama düsturları…………………………….154 
5.2. Funksiyanın təqribi inteqrallanması…………………159 
  

---