35
dəyişən təsadüfi qiymət olur. Şəxsi xətaları müəyyənləşdirmək
üçün müşahidələr aparıb, onun
nəticələrini ümumiləşdirərək
(öyrənmək) demək olar ki, təsadüfi xətaların müşahidələrinin
nəticələrində olduğu kimi şəxsi xətaların
da orta qiymətini
tapmaq olar.
1.2.4. Kobud xətalar
Müşahidələrin aparılması zamanı düzgün
olmayan
nəticələrə gətirib çıxarılma kənar təsirlərin və buraxılmış
yanılmaların mümkünlüyü ilə rast gəlinir. Çox sadə bir yanılma
kimi ölçmə qiyməti, məsələn, 20 olursa, onu 30 yazmaq olar.
Müşahidəçi tərəfindən nəzərə çarpmayan xarici səbəb üzündən
baş verən belə xəta nəticəni təhrif etməyə səbəb olur. Belə
kobud xəta özünü nisbətən yaxın nəticələr sırasında
bir və ya bir
neçə nəticənin digərlərindən kəskin fərqlənməsi şəklində
göstərir ki, bu da «sıçrayışlı müşahidə» adlandırılır.
Əgər bu fərq
kifayət qədər böyük olarsa, onda bunu
əminliklə kobud səhv kimi qəbul edib atırlar.
Belə hallar çox
nadir hallarda baş verir.
Təsadüfi xəta çoxlu sayda kiçik təsadüfi xətalardan
toplandığından, onda moduluna görə böyük
təsadüfi xəta verən
kiçik xətalardan ibarət olan əlverişsiz kombinasiyanı təsvir
etmək çətin deyil. Düzdür, belə kombinasiyanın baş verməsi
ehtimalı çox azdır (sıfir deyü), lakin bu prinsipcə mümkündür.
Ona görə də müşahidələr təkcə «sıçrayışlı»