T. Tolga GÜMÜŞ ∗
Yüklə 217,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
Feodalizm: Avrupa Tarihinde Yeni Yaklaşımlar 57
bilinmektedir. Hatta durum Almanya için daha da belirgindir. 47 Bu durumda, feodalite tarihine son yirmi yılda gelen yeni yaklaşım 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren tarih çevrelerine egemen olmuş klasik feodalizm teorisini yeniden sorgulamaya açmış ve yükselen Fransız burjuvazisinin bir sosyal güç olarak aristokratik kurumların yıkılmasına ve kendi egemenliğini ilan etmesi tezini bir ölçüde çürütmüştür. Son yıllarda yapılan tarih çalışmalarıyla anlaşılmıştır ki Fransız ihtilali dönemi Fransız toplum yapısı klasik feodalite teorisyenlerinin düşündüğünden çok daha karışıktır. 48 O dönem Fransa’sında önemli siyasi oluşumları ve genel sosyal tabloyu belirleyen tek bir burjuva toplumu yoktur. Toplumda değişik sosyal güçler farklı oranlarda rol oynamaktadırlar. Fransız devrimine yol açan da daha çok bu karmaşık ve kaotik durumdur. Ayrıca feodalizm denen o dönem Fransa’sı için geçerli bir sistemden söz etmek mümkün olsa bile bu tüm Fransız toplumunu ilgilendiren bir durum olmayıp sadece üst sınıf aristokrasinin kendi arasındaki bir takım formel ilişki biçimlerini düzenleyen bir yapıdır. 49
Feodalizm çalışmalarını Reynolds öncesi ve sonrası olmak üzere iki bölüme ayırmak belkide o kadar yanlış olmaz. Reynolds, feodalizm tarihçiliğinde varolan birçok ön kabülü yıkan çalışmasında feodalizmi önce vassal sonra da fief kavramı çerçevesinde açıklamanın mümkün olup olamayacağını sorgulamış ve bu zamana kadar tarihçilerinin geliştirdikleri teorilerin gerçekte ortaçağ arşiv belgeleriyle örtüşüp örtüşmediğini görmeye çalışmıştır. Birçok argümanın iç içe girdiği bu karmaşık çalışmanın ortaya çıkardığı gerçek feodal düzen diye birşeyin ortaçağ toplumunda mevcut olmadığı ya da en azından böyle bir düzenin varolması için geçerli arşiv delilinin aslında pek de mevcut olmadığıdır. Reynolds ilk olarak vasal kavramının feodalizm denen sistemle bir bağlantısının olmadığını; vasalın, feodal düzen diye bir şey eğer varsa merkezinde olmadığını göstermiştir. Daha sonra çalışmasının uzun bir bölümünü fief kavramı ile feodalizm arasındaki var olduğu düşünülen ilişkinin gerçekte var olup olmadığını sorgulamakla geçirmiştir. Ona göre bu ilişki son derece zorlama bir ilişkidir. Ona göre fief, vassal toprak, lorda karşı yükümlülükler gibi kavramların arşivlerde bulunmaları ortaçağ toplumunun feodal bir düzen içinde yaşadığını göstermez. Arşiv belgeleri bize eğer zihnimizde feodal düzene dair bir ön kabul varsa feodalizmi gösterirler. Klasik feodalizm tarihçilerinin geliştirdikleri klasik feodalizm teorisi arşiv belgelerinin satır aralarında belli
47 Stephen J. Tonsor, ‘Feudalism, Revolution and Neo-Feudalism: A Review Article’, Comparative Studies in Society and History, 21/1. (Ocak, 1979), s. 131-38, (s. 137). 48 Fransız Devrimi ve feodalizm kavramının tarih içindeki gelişim sürecinin değerlendirildiği görece yeni tarihli ayrıntılı bir literatür değerlendirmesi: Thomas E. Kaiser, ‘Feudalism and the French Revolution’, History Teacher, 12/2. (Şubat, 1979), s. 203-216, (s. 205). 49 İbid. s. 206. T. Tolga Gümüş 58 belirsiz okunur. Ayrıca belgeler zorunlu olarak o şekilde yorumlanmak durumunda da değildirler. Dolayısıyla feodalizm terimi terkedilmesi gereken açıkça yanlış bir terimdir. 50 Çalışmasının ortaçağ tarihçiliği üzerine etkisi o kadar büyük olmuştur ki Bachrach aşağıdaki sözleri sarfetmiştir: Reynolds has made a heroic effort to cut the feudal cancer out of medieval history, and at least in regard to pre-Crusade Europe she has been successful…. No more feudal castles, feudal armies, feudal knights or feudal warfare. 51
Dolayısıyla en azından Reynolds’un çalışmalarından etkilenen bir grup tarihçi için ortaçağ feodal bir çağ olmaktan çıkmıştır. O zaman gerçekten feodalizm diye bir şey var mıdır varsa nedir ve ne zaman başlamıştır soruları hala geçerliliklerini korumaktadırlar. Şurası kesindir ki Reynolds’a göre feodalizm denen şey varsa bile ortaçağda başlamamıştır. Feodalizm terimini teknik olarak tanımlamanın zorluğu ve Avrupa’nın değişik dönemlerine uygulanabilmesinde karşılaşılan zorluklar, Batı Avrupa siyasi tarihini feodalizmin yerine geçebilecek ama ondan yapısal ve içerik olarak farklı kavramların gelişmesine neden olmuştur. Avrupa’nın değişik coğrafyalarında ve farklı dönemlerinde birbirleriyle hemen hemen hiçbir ortak yönü bulunamayan ‘devlet’ sistemlerinin ve ‘hükümet’ biçimlerinin feodal bir yapılanmanın nüvesi olduğu fikri yerine ‘bireysel gücün kullanımı’ olarak görmek belki de bizi feodalizm tanımının yarattığı problemlerin bazılarından kurtarabilir. 52 Bu da bizi toplumsal değişimi açıklamada feodalizm kavramından ‘Lordluk Tarihi’ kavramına taşımaktadır. 53 Bu sayede Batı Avrupa’nın hangi bölgesinde hangi dönemde ve hangi lordun kullandığı otoritenin ‘gerçek’ lord-vasal ilişkisi yani gerçek feodalizm olduğuna karar verme problemi de ortadan kalkmaktadır. Bu yeni tanımlamayla ortaçağ ve erken modern dönemin ilk yüzyılı için Avrupa siyasi yapılanmasının coğrafi ve yapısal analizi, ‘fief ve vasal’ veya ‘lord ile vasal’ arasındaki teknik ve organik olduğu varsayılan ilişkinin devinimi ve tarihsel gelişiminin analizi olmaktan sıyrılmakta ve belki de ortaçağın özel durumuna uygun olarak daha genel bir başlık altında ve daha kuralsız bir
50 Susan Reynolds, Fiefs and Vassals: The Medieval Evidence Reinterpreted (New York: Oxford University Press, 1994). 51 Bernard S. Bachrach, eleştiri: Susan Reynolds, Fiefs and Vassals: The Medieval Evidence Reinterpreted (New York: Oxford University Press, 1994), Albion: A Quarterly Journal Concerned with British Studies, 27/3, (Sonbahar, 1995), s. 466-67. 52 Thomas N. Bisson, ‘Medieval Lordship’, Speculum, 70/4, (Ekim, 1995), s. 743-59, ( s. 774). 53 Lordluk kavramının feodalizmle ilişkisi ve kısa bir historiografya analizi için bknz: ibid. s. 774-76. Yüklə 217,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|