T. Tolga GÜMÜŞ ∗
Yüklə 217,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ‘Kriz’ ve Feodalizm
Feodalizm: Avrupa Tarihinde Yeni Yaklaşımlar 43
değişmeyen tek kontrat ilişkisinin, İngiltere’de Avrupa’dan farklı olarak kalıcı olmasına bağlamıştır. 9 Temel tartışma noktası Anglo-Sakson İngiltere’den Norman İngiltere ye geçişte kurumlar arası sürekliliğin mi yoksa dramatik bir kırılmanın mı baş rol oynadığı üzerine yoğunlaşmaktaydı. 10 Ama bu yaklaşımların hiçbirinde çalışmalarının en temel kavramı olan ‘feodalizm’ terimini tartışmaya gerek duymamışlar; bunun yerine Fyrd, Servitia Debita ve constabularia gibi oldukça teknik ve yerel kavramların kullanış biçimlerine yoğunlaşmışlar ve bu nedenle de tartışmayı bir türlü sonlandıramamışlardı. 11 Bu tür ulusal feodalizm yaklaşımlarının ironik sonuçları da olmuştur. Örneğin İngiliz feodalizmi İngiliz ortaçağ devletinin güçlülüğünün nedeni olarak açıklanırken, Fransız feodalizmi Fransiz ortaçağ devletinin güçsüzlüğünü açıklamak üzere kullanılmıştır. 12 Aynı şekilde Fransa da Ortaçağ boyunca merkezi yapı güçsüz olduğu için Fransız feodalizmi kendine, ve İngiltere de merkezi yapı güçlü olduğu için İngiliz feodalizmi kendine göre gelişmiştir türünde argumanlar kullanılır olmuştur. 13 Ama Feodal ortaçağ tarih tezinin savunucularına gore zaten merkezi yapı güçsüz olduğu için feodal örgütlenmeler ortaya çıkmamış mıydı?
9 George Burton Adams, ‘Anglo-Saxon Feudalism’, American Historical Review, 7/1, (Ekim, 1901), s. 11-35, s. 34. 10 Bu konudaki literatürü gözden geçiren ve daha çok sürekliliği destekleyen fakat sonunda Round’un tezinin ilk bölümünü, sovalye feodal servisinin Normanlar tarafından adaya getirildiğini kabul eden ama sonuç kısmını reddedip bu askeri örgütlenmenin ada askeri örgütlenmesi için fazla önemli olmadığını savunan bir üçüncü teoriyi ortaya atan bir çalışma için bknz: C. Warren Hollister, ‘The Norman Conquest and the Genesis of English Feudalism’, American Historical Review, 66/3, (Nisan, 1961), s. 641-63, (s. 663); Hollister’in fikirlerini eleştiren ve İngiliz feodalizminin Norman fethiyle başlaması argümanının bazı paradokslar içerdiğini savunan karşıt görüş ve Hollister’in ona kısa cevabı için bknz: Robert S. Hoyt; C. W. H., ‘The Iron Age of English Feudalism’, Journal of British Studies, 2/2. (Mayıs, 1963),s. 27-32. 11 Stephen D. White, Eleştiri: ‘English Feudalism and Its Origins’, Eleştirilen çalışma: R. Allen Brown, ‘Origins of English Feudalism’ American Journal of Legal History, 19/2. (Nisan, 1975), s. 138-155. (s. 140). 12 İtalikler bana aittir. 13 Yirminci yüzyılın ilk yarısında hala etkin olan bu tartışmanın Almanya örneği için bknz: James Westfall Thompson, ‘German Feudalism’, American Historical Review, 28/3, (Nisan, 1923), s. 440-474; İngiltere’deki gelişim tartışmaları özellikle E. A. Freeman ve J. H. Round arasında gelişmiştir: E. A. Freeman ve J. H. Round aralarındaki tartışmanın bir değerlendirmesi için bknz: C. Warren Hollister ‘1066: The “Feudal Revolution”’, American Historical Review, 73/3, (Şubat, 1968), s. 708-723; sorunun Anglo-Sakson İngiltere ile ilişkilendirilmiş biçimi için bknz: David C. Douglas, ‘The Norman Conquest and English Feudalism’, Economic History Review, 9/2, (Mayıs, 1939), s. 128-143; bu konudaki literatürün kapsamlı ve daha yeni bir değerlendirmesi için bknz: Stephen D. White, Eleştiri: ‘English Feudalism and Its Origins’, Eleştirilen eser: ‘Origins of English Feudalism’, R. Allen Brown, American Journal of Legal History, 19/2, (Nisan, 1975), s. 138-155. T. Tolga Gümüş 44
Tarihçiler tarih yazarken mensup oldukları uygarlıkların içinde bulunduğu özel sosyo-ekonomik şartlardan etkilenip, benzer şartları tarihin değişik dönemlerinde arayıp uygarlıkları üzerine bütüncül bir yaklaşım getirme ihtiyacı içerisine zaman zaman girmişlerdir. ‘Kriz’ ve ‘feodalizm’ kavramları da bu tür bir sosyo-ekonomik dönemde bir araya gelmiş kavramlardır. Batı Avrupa uygarlığının zor ve sıkıntılı bir süreçten geçtiği 1930’lu yıllarda, Avrupa’lı düşünürlerin bir bölümü içinde yaşadıkları uygarlığın sosyal ve ekonomik bir kriz yaşadığında hem fikirdiler. Bu kriz acaba ‘uygarlığın sonunu’ getirecek ya da içinde yaşadıkları ‘sistemi’ tamamen değiştirecek bir süreç miydi? Ondördüncü yüzyıldan itibaren erken modern döneme kadar feodalizm, tarihçilerinin 1930lu yıllardan itibaren 1960’lara kadar üzerinde hemfikir oldukları şey ‘kapitalizmin’ belki de sonunu getirecek olan krizin, geç ortaçağda Batı Avrupa kıta ve ada nüfusunun azalması ve çöken tarım ürünleri fiyatlarıyla birlikte feodalizmde de yaşanmış olduğu idi. 14 Toplum bir ‘kriz’den geçtiğinde tarihçiler de bazen inceledikleri olguları belki de içinde yaşadıkları kriz ortamından etkilenerek yaşadıkları dönem bağlamında açıklamakta ve tarihsel olgularda da benzer kriz dönemleri aramaktadırlar. Tarihçilerin feodalizmde bir kriz döneminden bu tarihten itibaren bahsetmeye başlamaları da bir tesadüf değildir. 1940’lara gelindiğinde feodalizm konusu üzerine düşünen tarihçiler arasındaki temel sorun ‘feodalizmin’ kökeninin ne olduğu ve bu kökenin özel bileşenlerine göre feodalizmin nasıl bir sosyal kurum olduğunun belirlenmesiydi. Bu dönemde feodalizmin Fransa’dan türediği fikri rağbet görmekte ve feodalizm kavramı ortaçağ tarihçileri arasında daha çok teknik bir çerçevede tanımlanmakta ve Barbar Frank krallığından Batı Avrupa uygarlığına geçiş sürecinde bir basamak olarak görülmekteydi: Buna göre feodalizm sadece politik bir kurum olarak 8-9 yy. larda Frank Krallığı tarafından comitatus olarak isimlendirilen ve hali hazırda mevcut barbar vassallik gelenekleri çerçevesinde temellendirilmiş ve bu sisteme dayalı bir devlet biçiminden fazlasını ifade etmeyen bir oluşumdu. Bu durumda feodalizm Batı Avrupa ekonomik tarihinde aşılması gereken zorunlu bir dönem değil özel bazı durumlar sonucu özel bir coğrafyada ortaya çıkmış özel bir kurumdu. 15 Karolenj devletini klasik feodalizmin ortaya çıktığı dönem olarak adlandırmak 1940’lı yıllarda bir süre popüler olmuştur. Buna göre feodalizm daha çok askeri amaçlı bir örgütlenmeydi ve temelinde Karolenj krallarının askeri amaçla vasallarına fief vermesi yatıyordu. Bu
14 R. H. Hilton, ‘A Crisis of Feudalism’, Past and Present, 80, (Ağustos, 1978), s. 3-19, (s. 4). 15 Carl Stephenson, ‘The Origin and Significance of Feudalism’, American Historical Review, 46/4. (1941), s. 788-812, (s. 809).
Yüklə 217,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|