T. Tolga GÜMÜŞ ∗
Yüklə 217,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yeni Yaklaşımlar
Feodalizm: Avrupa Tarihinde Yeni Yaklaşımlar 53
Bastard Feodal dönemde var olan kurumların niteliksel olarak modern dönemle birebir örtüşmesi şeklinden alınmamalıdır. Asıl sorun geç ortaçağın kendine özgü kurumlarının ne ölçüde feodallikle alakalı ve onun bir sonucu olarak ortaya çıktıkları ya da ne ölçüde ondan bağımsız başka tarihsel şartlar çerçevesinde açıklanabilir yapılar olduğunun belirlenebilmesidir. Örneğin 15. yüzyılda İngiltere’de orijinal olarak Norman fethinden beri Kralın otoritesinde bulunan yasama organının belli fonksiyonlarının yerel lordların eline geçmesi Lord ve merkezi otorite arasında geçen belli bir tarihsel süreç sonucunda oluşmuş bir durumdur ama bu ne oranda feodalizmle ilişkilendirilebilir ve hangi ölçüde geç ortaçağ toplumunun kendi iç dinamiklerinin dolayımsız ürünleridirler? Revizyonist yaklaşım böylesi bir toplumsal başkalaşmanın klasik feodal düzenden doğrudan türediğini gösteren net ve açık bir delil olmadığı ve bu durumda bu iki feodal yapının birbirlerinin öncül veya artcılı olamayacağı şeklindedir. 37
Fransa’da değil de sadece İngiltere’de ortaya çıktığı sorusuna da kısaca değinmek gerekebilir. Bu özel feodal formun İngiltere’de belli bir hayat alanı bulabilmesinin en önemli nedeni İngiltere’nin coğrafi sınırlarının özel durumudur. Bir ada ülkesi olan İngiltere, merkez ile perifer arasındaki uzaklığın görece olarak kıta Avrupa’sındaki siyasi otoritelere göre çok daha az olduğu bir coğrafi alana hapsolmuştur. Merkezi otoritenin yerel yönetime müdahalesi bu açıdan örneğin Fransa’daki krallık otoritesinin siyasi sınırlarının genişliği düşünüldüğünde çok daha kolaydır. Bu bağlamda Kraldan bütünüyle bağımsız bir yerel lordun Krallık sınırları içerisindeki belli bir coğrafi alan içerisinde tüm siyasi yetkiyi kendisinde toplaması ve Krala sadece teorik bir bağlılık sunması, İngiltere’de Fransa’dan farklı olarak pek görülmemiştir. Dolayısıyla Kralın görevlendirdiği yetkililer çoğu zaman yerel lordların işlerine krallık lehine müdahale edebilmişler ve halkın bir yandan belli ölçü ve sınırlar içerisinde yerel lorda bağlılığı kıta Avrupa’sından farklı formlarda sürmüş ve diğer yandan da yine kıta Avrupa’sından niteliksel olarak farklı bir biçimde halk belli yönlerden bu krallık görevlileri tarafından krala dolaysız olarak bağlı kalabilmişlerdir. Bu bağlamda toprağa bağlı ilişki biçimiyle şekillenen Lord ile vasal arasındaki ilişki yerini hizmet karşılığı kontrata bağlı ilişkiye bırakmıştır. Bu ilişki biçiminde hem lord hem de vasal birbirlerine belli sorumluluklar çerçevesinde karşılıklı olarak bağlıydılar.
37 Coss, ‘Bastard Feudalism Revised’, s. 39. T. Tolga Gümüş 54
Buraya kadar özetlemeye çalıştığım klasik görüşe 1990’lardan itibaren revizyonistlerin ne gibi katkıları olduğuna bakalım. Son dönem tarihçilerinin konuya getirdikleri en önemli yaklaşım farkı 13. yüzyılın aristokratik sınınfın siyasal erk uygulama biçimi olan veyukarıda özetlemeye çalıştığım toprak bazlı feodal yapının (Honour) aslında klasik görüşü savunan tarihçilerin düşündüğü gibi 14 veya 15. yüzyıllarda ortaya çıkan özel Lord- vasal ilişki biçiminden (Affinity) niteliksel olarak belirleyici bir farkının bulunmamasıdır. 38 Toprak bazlı feodal yapı 14. yüzyıla doğru çözülmeye başlamakla beraber ona bağlı bulunan aristokratik yapı çözülmemiştir. Klasik tarihçilere göre bunun nedeni aristokrasi ve feodalizmin yeniden yapılanması en azından iki revizyonist tarihçiye göre bu ‘eski sistemin lastiklerinin değiştirilmesi’nden başka bir şey değildir. 39 Çünkü böyle bir değişimin olabilmesi için eski sistemin klasik feodalizm tanımıyla birebir uyuşarak asker toplamak için toprak dağıtımı üzerine kurulmuş bir sistemin varlığını kabul etmesi gerekir. Ama revizyonistlerin karşı çıktığı başlıca noktalardan birisi de budur. Klasik feodalizm diye bir şey asla tam olarak var olmamıştır. Asker toplamak için toprak vermek asker toplama yollarından sadece biridir. Asker toplamanın klasik dönem olarak görülen 10 ve 11 yüzyıllarda bile başka yolları da vardır. Bu yollardan biri de ‘Bastard feodalizm’in temel tanımlayıcısından bireysel kontrattır. 40 Bu kontart toprağa bağlı olmak zorunda değildir. Öyleyse şu soru ortaya çıkmaktadır. Kontrata bağlı ilişki biçimi her dönemde mevcut idi ise ve kontratın içeriği de her dönemde değişiklik göstermekteydiyse, niçin ‘Bastard Feudalism’in klasik feodalizmden sonra gelmesi gerekmektedir? Böyle bir mantıksal zorunluluk bulunmamaktadır. Bu durumda varılan nokta en azından ‘Bastard Feudalism’in klasik feodalizmin bozulmuş bir sekli olabileceği görüşünün geçerliliğini yitirmesi ve buna paralel olarak klasik feodalizmin ‘Bastard Feudalism’in bir ilkel şekli olabileceği görüşünün de aynı oranda geçerli olabileceği şeklindedir. Tarihçileri hataya sürükleyen temel problem görüldüğü üzere, klasik feodalizmin asıl olması gereken feodalizm, diğerlerinin ise ondan türemiş veya onun bozulmuş birer formu oldukları yanılgısıdır. Klasik feodalizm yaklaşımını temel yaklaşım olamaktan çıkarttığımızda bu sorun kendiliğinden çözülmektedir. Dolayısıyla revizyonist yaklaşımla varılan nokta yine feodalizm terimini hangi terimler çerçevesinde tanımlamak gerektiği sorusunun anlamsızlaştığı yönündedir.
38 David Crouch; D. A. Carpenter, ‘Bastard Feudalism Revised’, Past and Present, 131, (Mayıs, 1991), s. 165-189, (s. 167). 39 İbid. s. 168. 40 Bu konunun örneklerle açıklanıp geniş biçimde tartışıldığı çalışma: ibid. s. 168-189. Yüklə 217,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|