T. Tolga GÜMÜŞ ∗
Yüklə 217,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
Feodalizm: Avrupa Tarihinde Yeni Yaklaşımlar 55
Batı ile Asya’yı karşılaştıran çalışmalar 1950’lerden itibaren popüler olmuştur. 41 Bu tür çalışmaların temel problematik zorluğu feodalizm gibi bir kavramı son derece teknik bir takım kavramların içerisine hapsederek çok dar kapsamda tanımlayıp hemen hemen bütün özel durumların kendine özgü olduğunu öne sürerek hiçbir karşılaştırmaya yer vermeyecek bir uç yaklaşımla; feodalizmi çok geniş anlamıyla tanımlayıp hemen her türlü sosyal olguyu feodalizm kavramının içine sokabilen ve bütün dünya halklarını şöyle yada böyle feodal dünyada bir şekilde yaşamış olduğunu düşünen diğer uç yaklaşımın arasındaki kritik orta noktayı bulabilmektedir. Bunun tarihçiler tarafından başarıldığını düşünmek için elde yeterli delil yoktur. Ortaçağ tarihçilerinin feodalizm kavramını bu denli eleştirmelerine ve tarihçilerin bu kavramın bırakılıp bırakılmaması gerektiğini ciddi bir biçimde sorgulamalarına rağmen tarih disiplini dışından genelde sosyoloji ve siyaset bilimi uzmanları kavramı hala özgürce kullanmaktadır. 42 Ayrıca tek başına feodalizm kavramının bile bir tanımını vermenin güçlüğü açıkken, tarihçi ve sosyologlar zaman zaman semi-feudal, para-feudal ve quasi-feudal gibi daha da muğlak ve hibrit terimleri kullanmaktan çekinmemektedirler. Yeni feodalizm yaklaşımı feodalite kavramının içeriğini teorik bir çerçeveye koyma ve teknik olarak sınırlama kaygısı taşımadan, metaforik bir bağlamda olabildiğince genişletmektedir. Feodal sistemler dünya üzerinde değişik formlara bürünmekle beraber ortak paydaları “politik ve ekonomik gücün yerelleşmesi”, “kent ve taşranın dinamik karşıtlığı”, “kontrata bağlı toplum yapılanması”, ve “radikal çoğulculuğa bağlı toplum yapılanması” olarak yakın dönem bir çalışmada özetlenmiştir. 43 Bu durumda kavramın hem yapısal hem de tarihsel içeriği gereğinden fazla genişlemiş ve gönderide
41 Cengiz Han ile İngiliz kralı I Edward in mülkiyet anlayışlarındaki temel zıtlığı inceleyen makale için bknz: Lawrence Krader, ‘Feudalism and the Tatar Polity of the Middle Ages’, Comparative Studies in Society and History, 1/1, (Ekim, 1958), s. 76-99. 42 Feodalizm kavramının ödünç alındığı tarih disiplini dışında kalan çalışmaların bibliografyası sınırsız olmakla birlikte benim ulaşabildiğim yeni yayınlanmış bazı örnekler için bknz: Barbara Franz, ‘Guest Workers and Immigration Reform: The Rise of a New Feudalism in America?’, New Political Science, 29/3, (Kasım 2007), s. 349-68; Milan Zafirovski, ‘Neo-Feudalism’ in America? Conservatism in Relation to European Feudalism’, International Review of Sociology, 17/3, (Eylül 2007), s. 393-427; Warwick E. Murray, ‘Neo- feudalism in Latin America? Globalisation, Agribusiness, and Land Re-concentration in Chile’, Journal of Peasant Studies, 33/4, (Ekim 2006), s. 646-77; Tim Duvall, ‘The New Feudalism: Globalization, the Market, and the Great Chain of Consumption’, New Political Science, 25/1, (2003), s. 81-97; Andrew P. Davidson ve Bligh Grant, ‘Rural Australia: Neo- Liberalism or A “New Feudalism”?’, Journal of Contemporary Asia, (Ocak 2001), 31/3, s. 289-305. 43 Andrew P. Davidson, ve Bligh Grant, ‘Rural Australia: Neo-Liberalism or A “New Feudalism”?’, Journal of Contemporary Asia, 31/3 (2001), s. 292. T. Tolga Gümüş 56 bulunduğu dış gerçekliğin sınırları ve niteliği eleştiriyi ve karşıt fikir geliştirmeyi imkansızlaştıracak düzeyde muğlaklaşmıştır. Günümüz toplumlarının ‘feodal’ yapısı üzerine odaklanan çalışmalar, dolayısıyla, zaten tarihsel konumu ve tanımı hiç de açık olmayan bir kavramı güçlükle belirlenebilen kendi çerçevesinin de dışına çıkararak niteliği daha da muğlak bir metaforik mit oluşturuyorlar. Manoryalizmin feodalizm ile karıştırılması ve feodalizmi endüstri devrimi öncesi tarım toplumlarının bir bileşeni olarak tanımlamak 1970’lerin sonunda tekrar gündeme geldi. 44 Bu görüşün doğal bir uzantısı da feodalizmi çökerten şeyin endüstri öncesi toplumun sınırlı toprak ve toprağa bağlı ekonomik kaynakları çevresinde gerçekleşen demografik hareketlerin toplumu yeniden şekillendirmesi olduğu yaklaşımıydı. 14-15. yüzyıllardaki feodal kriz ve manoryal sistemin çökmesine ilişkin olarak ‘ürünün satışından yüksek kazanç elde etmek mümkün olduğunda lord toprağı bizzat işletiyor ve serflerin hizmet yükümlülükleri miktarını arttırıyordu. Karlılık düştüğünde toprağı direk işletme cazip olmuyor ve para kirası (Money rent) sistemine dönüyordu. 45 Nüfusun ünlü 1348 veba salgını ve açlık gibi sert düşüş yaşadığı dönemlerde lordlar zaman zaman feodal yükümlülükleri yeniden tanımlayabiliyorlar ve ‘feodal düzen’de değişimler olabiliyordu. 46
birlikte toptan değişmeden önce şu veya bu biçimde hep varolmuş bir sosyal yapıydı. Bu tanım da yine öncekiler gibi gereğinden fazla geniş bir içeriğe sahip olduğu için son dönem tarihçilerinin yararsız bulduğu bu anlamda akademik dünyaya pek bir şey ifade etmediğini düşündükleri bir betimleme olmaktan öteye gidememektedir. Ayrıca bu tanımlamada ‘tarım toplumu’ ile ‘feodal toplumu’ birbirinden ayıran şeyin ne olduğu sorusu cevapsız kalmaktadır. Feodalizmin dünyanın geri kalanını bir yana bırakıp sadece orijinal olarak ortaya çıktığı yer olarak kabul edilen Batı Avrupa’ya yoğunlaşsak bile ne zaman sona erdiği tam olarak belli olmayan bir durumdur. 1789 Fransız Devriminin buna son noktayı koymadığı açıktır. Devrimden yaklaşık kırk yıl sonra 1830 da Fransa’da ‘legitimist’lerin kan aristokrasisi ve toprağa dayalı dolayısıyla ufak tefek farklar haricinde eski düzeni çağrıştıran ve Stephan J. Tonsor neo-feudalism olarak adlandırdığı bir tür dönüşü dayattıkları
44 Hilton, ‘A Crisis of Feudalism’, s. 5. 45 E. A. Kosminsky, ‘The Evolution of Feudal Rent in England from the XIth to the XVth Centuries’, Past and Present, 7, (Nisan, 1955), s. 12-36, (s. 13). 46 Görece olarak yeni bir bölgesel çalışma için bknz: R. H. Britnell, ‘Feudal Reaction after the Black Death in the Palatinate of Durham’, Past and Present, 128, (Ağustos., 1990), s. 28-47 Yüklə 217,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|