T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

Gruntni zichlaydigan m ashinalarning tuzilishi
D U -26 m arkadagi kulachokli tirkalm a g‘altakmola (4,37-rasm) 
bogiang an va kesakli gruntlarni qatlamm a-qatlam zichlashga 
mo'Ijallangan. G ‘altakmola kulachokli g'aitakdan. qinrieh li ram adan 
va tirkash qurilm alari bo'lgan ikkita shotidan tuzilgan.
4.37-rasm.
K u la ch o kli tirkalm a D U - 2 6 g'altakm olasi:
1-g'altak;
2 -k u la c h o k ; 3 -ra m a ; 4 - y u k la s h tuynugi; 5 —qirg ich; 6 -b o lt: 7—shoti
G ‘altakmolaning g‘altagi 1 metall listidan payvandlab yasalgan 
konstruksiyadir. Diam etri 1,4 m li g‘altakning silindrik sirtiga 
shaxmat tartibida 160 ta kulachok 10 qator qilib payvandlangan. Har 
bir kulachokning uzunligi 
0,2
m bo‘lib, kesik konus shakliga ega.
Kulachoklarning bunday shakli g‘altakmola oldinga va orqaga 
vurganda gruntning bir xilda zichlanishini ta’minlaydi.
274

---

Gruntga bo‘ladigan solishtirma bosimini oshirish uchun g‘altak 
yuklash darchalari 
4
orqali ballast bilan toid iriladi. G 'altak uning 
gupchaklariga o‘rnatilgan rolikli podshipniklarda aylanadi.
G ‘altakmolaning payvandlab yasalgan ram asi 
3
g‘altakka 
o‘ralgan. Ramaga m axsus boltlar yordam ida ikkita shoti 7 
m ahkam langan, ularga tirkash ilmoqlari osrnatiladi. Kulachoklarni 
yopishib qolgan gruntdan tozalab lurish uchun ram aga qirgichlar 
5 o‘rnatilgan. Ram a balkalari ichiga cho'yandan ishlangan ballast 
yuklar o‘rnatilgan.
Yengil tipdagi kulachokli g‘altakmolalar bilan gruntlar 0,2 
m gacha chuqurlikda, og‘ir tipdagilari bilan esa 0,4 m gacha 
chuqurlikda zichlanadi.
Traktorning tortish kuchidan to iaro q foydalanish va m ehnat 
unumdorligini oshirish m aqsadida bitta traktorga uchtagacha 
g‘altakmola tirkash rnumkin. Zichlanadigan polosaning enini 
oshirish va to'qm a chetidagi tuproqni ham zichlash uchun 
g‘altaklarini bitta o‘qda joylashtirish yo‘li bilan g‘altakmolalar 
seksiyalarga birlashtiriladi. G ‘altakm olalarni birlashtirish ularning 
shotilari o'rnini alm ashtirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. G ‘al- 
takmola ram asidagi boltlarning teshiklari bir-biridan shotini bir 
yo‘la ikkita g‘altakmolaga biriktirish imkonini beradigan masofada 
joylashgan.