Талаб ва таклиф эластиклиги

chekli naflikning kamayish qonuni
deyiladi. 
Matematik tilda bu naflik funktsiyasining ikkinchi tartibli hosilasi noldan kichik 
degani: 
 
0
2
2
'




X
U
MU
. 

---

49 
Talabni aniqlashning asosida chekli nafligining kamayish qonuni yotadi. 
Ma’lumki, iste’molchi uchun ne’matning chekli nafligi kamayib boradi va ishlab 
chiqaruvchilar qo’shimcha birlik mahsulot sotishlari uchun ne’mat narxini pasaytirish-
lari kerak bo’ladi. 
Umumiy naflik bilan chekli naflikning o’zgarishi quyidagi rasmda keltirilgan
 
 
 
 
 
 
4.1-rasm. Umumiy naflik va chekli naflikning o’zgarishi. 
4.1-rasmdan ko’rinib turibdiki, ne’mat miqdori 
Q
ning oshishiga, umumiy naflik 
U
ning oshishi to’g’ri keladi (
a
-rasm). Ne’mat miqdori 
Q
oshganda umumiy naf osh-
gani bilan, chekli naf (
MU
- har bir qo’shimcha birlik ne’matning nafi) kamayib boradi 
(
b
-rasm). Maksimal naflik 
Q
*
nuqtada erishilganda, bu nuqtada chekli naflik (
MU
) 
nolga teng bo’ladi.
Iste’molchining eng yaxshi iste’mol ne’matlar majmuini tanlashini, ne’matlar 
turi ikkita bo’lgan hol uchun qaraymiz. Umuman olganda bu tahlilni keskin darajada 
cheklamaydi. Haqiqatdan ham iste’molchi tanlovini berilgan ne’mat bilan boshqa qol-
gan barcha ne’matlar o’rtasida qarasak ham bo’ladi. Ikkita ne’mat uchun naflik 
funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega (4.2-rasm). Rasmda keltirilgan naflik funktsiyasi 
)
,
(
2
1
X
X
U
U

ning grafigida funktsiyaning 
U
1
va 
U
2
qiymatlariga to’g’ri keluvchi 
chiziqlar keltirilgan. Masalan, 
ABC
chizig’i naflik funktsiyasining 
U
1
qiymatiga mos 
keladi va shu 
ABC
chiziqning har bir nuqtasiga mos keluvchi 
X
1
va 
X
2
ne’matlar mi-
qdori kombinatsiyalari bir xil darajadagi naflik 
U
1
ni ta’minlaydi.