Ta’lim vazirligi 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi
Yüklə 5,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Ijtimoiy ta 'minotning amalga oshirilishida fuqarolarning
o ‘zini o ‘zi boshqarish organlari, lcorxona va tashkilotlar, jamoat birlashmalarining bevosita ishtirok etishlari tamoyili. Mamlakati- mizda fuqarolik jamiyati barpo etilayotganligi, kuchli davlatchilik- dan kuchli jamiyatga tom on rivojlanib borilayotganligi namoyon boMishi ko‘rinishlaridan biri — davlatga xos funksiyalar jamiyatga o ‘tkaza borilayotganligida, avval davlat organlari bajarib kelgan vazifalar bosqichma-bosqich fuqarolar yig‘inlari, boshqa jamoat organlari zimmasiga yuklanayotganligida ko'zga tashlanadi. 1 1 Islom Karimov. Yangicha fiktiash va ishlash — davr talabi. 5-kitob. T. „ 0 ‘zbekiston“. 1997 yil. 288-bet. 10 www.ziyouz.com kutubxonasi 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1999-yil 13-yan- vardagi „A holini aniq y o 'n altirilg an ijtim oiy m adad bilan ta'm inlashda fuqarolaming o ‘zini o ‘zi boshqarish organlari rolini oshirish to ‘g‘risida“gi Farmoni qabul qilindi. Bugungi kunda ijtimoiy ta ’m inotning amalga oshirilishida korxona va tashkilotlar, ulaming mehnat jamoalari, turli nodavlat nohukumat jam g‘armalari, xayriya tashkilotlari, tadbirkor fuqa- rolar va boshqa shaxslar ham ishtirok etib kelmoqdalar. Bu tendensiyaning tobora kuchayib borishi bashorat qilinmoqda. Binobarin, ojizlarga rahm-shafqat qilish, yordam qo'lini cho'zish, saxovatpeshalik, bag'rikenglik o ‘zbek xalqining milliy xususiyati bo‘lib, avloddan avlodga o ‘tib kelayotgan bebaho a n ’analari- mizdan, qadimiy qadriyatlarimizdan sanaladi. 5. Mamlakatimizda xilma-xil shakilarda ijtimoiy ta 'minotning amalga oshirilish tamoyili. Ijtimoiy ta'm inotga oid qonunchilik hujjatlarida ta'm inot har xil shakllarda, xususan, pensiyalar, bir m artalik m oddiy y ordam lar, ijtim oiy xizm atlar ko ‘rsatish, muayyan imtiyozlar va turlicha yengilliklar ko‘rinishida amalga oshirilishi nazarda tutilgan. Kelgusida ijtimoiy yordam ko‘rsatish shakllari yanada xilma-xillashuvi, shaklan mukammallashib borishi kutilmoqda. Ijtimoiy ta'm inotning qaysi shaklda amalga oshirilish masalasi aniq shart-sharoitlami hisobga olgan holda qonun hujjatlari bilan belgilab qo‘yiladi. Ijtimoiy ta'm inotning asosiy shakli pensiyalar va nafaqalar berishdan iborat ekanligi shubhasiz hamda ijtimoiy ta'm inotning ushbu ikki shakli yetakchi mavqeyini saqlab qolishi aniq, ammo pensiya va nafaqalar ham shaklan takomillashib borishi tabiiy holdir. 6. Ijtimoiy ta'minotni nodavlat, homiylar mablagjari hisobidan amalga oshirilishining davlat tomonidan har tomonlama rag‘batlan- tirilishi va qo ‘llab-quvvatianishi tamoyili. Odatda, fuqarolar ijtimoiy ta'm inot uchun oldindan badallar toMamaydilar (qonunda inobatga olingan hollardan, yakka tad- birkor va dehqon xo‘jaligi a ’zosi bo‘lgan fuqarolardan tashqari) va ijtimoiy ta'm inot budjet mablag‘lari, budjetdan tashqari pensiya jam g ‘armasi m ablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi. Ammo kelgusida pensiya ta'm inoti tizimlarida islohotlar qilinishi natijasida fuqarolaming shaxsiy mablag‘lari hisobiga parallel pensiya ta'm inoti 11 www.ziyouz.com kutubxonasi tizimlari ham vujudga keltirilishi mumkin. Jahonning ayrim rivojlangan mamlakatlarida ana shunday nodavlat ijtimoiy ta'm inot tizimlarining mayjudligi va amal qilib turganligi, hozirda mustaqil bo'lgan h am do'stlik davlatlarining b a ’zilarida ham shunday nodavlat pensiya ta'm inoti tizimlarini barpo etilayotganligi bizning mamlakatimizda ham kelgusida ana shunday o'zgarishlar bo‘lishi mumkinligini istisno etm aydi1. 7. Ijtimoiy ta 'minotni amalga oshirilishi ustidan davlat va jamoat nazoratining o ‘matilganligi tamoyili. Ijtimoiy ta'minotga oid mablag'lami o‘z vaqtida va to‘liq hajmda to'lanishi, maqsadga muvofiq va to ‘g‘ri sarflanishi, ijtimoiy ta'm inotni amalga oshiruvchi davlat hamda jam oat organlari, ulaming mansabdor shaxslari faoliyatining qonuniyligi ustidan umumiy nazoratni 0 ‘zbekiston Respublikasi prokuratura organlari amalga oshiradi. — 0 ‘zbekiston Respublikasining „Prokuratura to ‘g‘risida“gi qonunining 4-moddasiga muvofiq: „Vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, fuqarolarning o‘zini o ‘zi boshqarish organlari, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, hokimlar va boshqa mansabdor shaxslar tomonidan qonunlarning ijro etilishi ustidan nazorat qilish; — fuqaroning huquq hamda erkinliklarini ta'minlashga qara- tilgan qonunlar ijrosi ustidan nazorat qilish“2 prokuratura organ- lari faoliyati yo‘nalishlaridan sanaladi. Prokuratura organlari tomonidan amalga oshiriladigan nazorat shakllari, usullari va vositalari yuqorida eslatilgan „Prokuratura to‘g‘risida“gi qonunda nazarda tutilgan. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi nazorat qilish funksiyasini amalga oshirish mexanizmlari idoraviy me'yoriy hujjatlar bilan belgilab qo‘yiladi. 1 Jumladan, keyingi yitlarda nodavlat manbalaridan ijtimoiy ta'minlashga qaratilgan bir qator qonunlar qabul qilinganligi ko'rsatib o'tilmog'i lozim. Masalan, „Fuqarolaming jamg'arib boriladigan pensiya ta'minoti to‘g‘risida‘'gi O'zbekiston Respublikasi 02.12.2004-yil 2-dekabrdagi qonuni / / 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Axborotnomasi 2005-y. 1-son, 6-modda; „Homiylik to'g'risida" 0 ‘zbekiston Respublikasining 02.05.2007-yil 2-maydagi Qonuni / / O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, 2007-y. 5-son, 218-modda 2 Q a ra n g : 0 ‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami. 2001-yil, 20-son, 139-modda. 12 www.ziyouz.com kutubxonasi Ijtim oiy ta 'm in o tn in g to ‘g‘ri am alga oshirilishi ustidan ta'sirchan va samarali nazorat o'm atilishi bu sohada qonuniylikni ta'm inlash, mablag'larni o ‘z egalariga yetib borishini ta'm in- lashning asosiy kafolatlaridan sanaladi. 0 ‘zbekiston Respublikasi insonparvar dem okratik huquqiy davlat, fuqarolik jamiyati barpo etar ekan, xalqaro huquqning um um e'tirof etgan qoidalari ustunligini tan oladi va fuqarolarga jah o n standartlari darajasida m oddiy-ijtim oiy turm ush sharoiti va darajasini ta'm inlab berishga, har bir shaxsning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari kafolatlanishi uchun kerakli chora-tadbirlar ko'radi. Keksayib, mehnatga bo'lgan layoqatini yo‘qotganda, boquv- chisidan judo bo‘lganda va qonunda nazarda tutilgan tegishli hollarda moddiy jihatdan ta'm inlanish, ijtimoiy qo‘llab-quvvat- lanish huquqiga bo‘!gan egalik inson huquqlari orasida muhim o'rin tutadi. Bu huquqlar hamda ularning ta'm inlab berilishi haqida universal va mintaqaviy xalqaro tashkilotlaming xalqaro hujjatlarida belgilab qo ‘yilgan, bu huquqlami ta'm inlab berish majburiyati xalqaro hamjamiyat a ’zosi bo‘lgan har bir davlat zimmasiga muhim majburiyat sifatida yuklatib qo'yilgandir. Fuqarolarning ijtimoiy ta'm in o t huquqini olish, ijtimoiy himoyadan foydalanishning asosiy tamoyillari eng aw alo, Birlash- gan M illatlar Tashkilotining inson huquqlariga oid universal hujjatlarida, Xalqaro m ehnat tashkiloti Konvensiya va Tavsiya- larida, boshqa mintaqaviy xalqaro tashkilotlar, shu jum iadan, Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi doirasida qabul qilingan Bitimlar va Ahdlashuvlarda o ‘z ifodasini topgan. Bunda BMTning umumbashariy tusdagi universal hujjatlari yetakchi o'rinda turishi e'tiborimiz markazida bo‘lmog‘i lozim. KALIT SO'ZLAR. Ijtimoiy ta'minot tamoyillari. Ijtimoiy muhofazaning manzilliligi. Ijtimoiy ta'minotning umuminsoniy tamoyillari. Ijtimoiy ta'minot va ijtimoiy himoya sohasidagi xalqaro standartlar. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi. Ijtimoiy ta'minotning umumiyligi Ijtimoiy ta'minlashda kamsitilishga yo‘l qo'yilmasligi. Ijtimoiy himoyaning aniq yo'naltirilganligi. Ijtimoiy himoyaning yetarli darajada bo'lishi va xilma-xil shakllarda amalga oshirilishi. Ijtimoiy himoyalashda nodavlat tuzilmalarining faol ishtirok etishi. 13 www.ziyouz.com kutubxonasi |